همشهری آنلاین_سمیرا باباجانپور: این کارگاه کوچک محفل لحظه‌های ناب تنهایی او و ارتباطش با هنری است که سال‌هاست به رفیق‌ترین همدمش تبدیل شده است. آنقدر که ۲ پسر دوقلویش هم همراهش می‌شوند تا هنر معرق را از دستان هنرمند پدر بیاموزند و مهارتی برای روزگار جوانی ذخیره کنند.
زندگی هنرمند شهری بی تردید با هنرمندان دیروز و گذشته فرق دارد. او باید لابه‌لای برنامه‌های مشخص شده و مستمر زندگی، وقتی برای علایقش باز کند. چاره‌ای نیست. هنر، این روزها کسب و کار قابل اعتمادی برای گذران زندگی نیست. عباس محمد خانی ۶ ماهی می‌شود که بازنشسته شده، او سال‌ها صدابردار رادیو و تلویزیون بوده است و تلاش کرده تا هنر را چاشنی زندگی‌اش نگاه دارد. او باور دارد هنر دل مشغولی مناسبی برای زندگی پرهیاهوی این روزها است و می‌تواند بهترین اوقات فراغت را برای انسان رقم بزند.
یادگاری از رفیق هنرمند
محمد خانی ساکن محله «شهران» است. کارگاه کوچکی در محله قدیم «کن» را ه‌اندازی کرده است و پس از بازنشستگی بیشتر وقتش را آنجا می‌گذراند. با اینکه در طول زندگی هنرهای مختلفی را تجربه کرده اما چند سالی است هنر معرق را با جدیت دنبال می‌کند و تلاش دارد از محضر استادان بنام بیشتر بیاموزد. او می‌گوید: «علاقه‌ام به هنر ذاتی است. در خانواده کسی را سراغ ندارم که این‌گونه به هنرعلاقه‌مند باشد تا پیش‌زمینه‌ای برای انگیزه من و علاقه‌مندی‌ام به هنر شود. از همان دوران نوجوانی خطاطی را آغاز کردم. بعدها در جوانی از رفیقم «نی» زدن را آموختم و سال‌ها در هیئت‌های عزاداری محله نی می‌زدم. رفیقم معرق کار حرفه‌ای بود. هرچند برای دلش کار می‌کرد، ولی کارش بسیار زیبا و دلنواز بود. روزی از او درخواست کردم تا این هنر را به من بیاموزد، او هم با لبخند در جوابم گفت: «تو نی زدن را به من یاد بده و من هم معرق را به تو آموزش می‌دهم.» در حقیقت تبادل هنری جذابی بود. عطر چوب و دیدن دنیای متنوع رنگ در چوب برایم آنقدر جذاب بود که بسیار زود معرق به هنری جدانشدنی در لحظه‌های بیکاری‌ام تبدیل شد.»
- در آرزوی نمایشگاه محلی
تصویر ۵ مرغ گیلاسی، ۵ مرغ جنگی، جنگ رستم و دیو سپید، تابلوی حضرت علی(ع) و فاطمه(س) و مینیاتور گل مرغ را نشانمان می‌دهد. او تا به امروز بیش از ۴۰ اثر معرق را خلق کرده است و تصمیم دارد تا با تکمیل چند اثر دیگر نمایشگاهی محلی از آثارش برپا کند. محمد خانی می‌گوید: «هنر معرق جزو صنایع‌دستی فاخری است که می‌تواند در زندگی امروز کاربرد زیادی داشته باشد.
ورود این هنر به دکوراسیون خانه، معابر عمومی مانند مترو، سالن‌های نمایش، اداره‌ها و... می‌تواند فضا را دلپسندتر کند.» با این حال او از غفلت مسئولان نسبت به این هنر گله می‌کند و ادامه می‌دهد: «حال هنر معرق این روزها خوش نیست. البته در این شرایط کرونایی حال هنر خوش نیست. بسیاری از آثار در گوشه دنج خانه‌ها و گالری‌ها خاک می‌خورد. اگر هم هنرمندی‌کاری را دست می‌گیرد، تنها به سبب عشق و علاقه او است. بازارفروشی وجود ندارد. کسی حمایت نمی‌کند. در صورتی که هنر معرق قابلیت اشتغالزایی زیادی دارد و در ابتدای راه آموختن، هزینه زیادی را به هنرجو متحمل نمی‌کند. کاش با هنر معرق اشتغالزایی کنیم.»
- خانواده معرق دوست
این هنرمند محلی بیشترین مشوق‌هایش را خانواده معرفی می‌کند و می‌افزاید: «خانواده و اقوامم نمونه خوبی به‌عنوان یک حمایتگر هنر هستند. بسیاری از آثارم را خریداری کرده‌اند وسفارش کار جدید می‌دهند. برای هدیه دادن از معرق‌های من استفاده می‌کنند. برای دکور خانه نوعروسانشان سفارش کار معرق می‌دهند. همین اندازه اهمیت سبب می‌شود تا انگیزه کار برایم بیشتر شود.»
- احیای هنرهای سنتی
هنر معرق بستر وسیعی برای اشتغالزایی دارد و به‌صورت آموزش هنرجو، فضاسازی دکوراسیون داخلی، ساخت تزیینات روی جعبه یا وسایل شخصی یا دکوراسیون، ساخت تابلوهای معرق، ساخت جواهرات چوبی یا ترکیبی، قابلیت‌فروش و بازاریابی دارد. البته به شرطی که تبلیغات و مارکتینگ خوبی هم از سوی هنرمند انجام شود. به گفته محمد خانی بیشتر آثار سنتی ما شلوغ و پرکار هستند. این روزها کمتر یک تابلوی مینیاتور یا تابلوی خاتم‌کاری و... را در خانه‌ها می‌بینیم: «نگاه شهروندان به سمت آثار ساده رفته است. به نوعی انسان مدرن ساکن شهر به دنبال آرامش است. در حقیقت، بی‌حوصله است و وقت چندانی ندارد.
برای احیای دوباره هنرهای دستی و سنتی‌مان باید این هنر را با سبک زندگی شهرنشینی و مدرن پیوند بزنیم. باید هنرهای دستی‌مان از داخل قاب‌ها و ویترین‌ها به زندگی روزمره‌مان وارد شود و شکل کاربردی بگیرد تا مخاطب خود را دوباره پیدا کند.»
- پیشنهاد هنرمند/هنر چوب خلاقیت را بالا می‌برد
عباس محمد خانی به شهروندان پیشنهاد می‌دهد که کودکانشان را با هنر معرق آشنا کنند. او می‌گوید: «معرق، هنر مناسبی برای آشنایی کودکان و نوجوانان با چوب و طبیعت است و قدرت خلاقیت و دست‌ورزی آنها را بالا می‌برد. هنر کار با چوب برای کودکان بسیار مفید است. آنها با یادگیری این هنر، بین چشم و دستشان هماهنگی ایجاد می‌کنند و قوه خلاقیت خود را بالا می‌برند. در این نوع آموزش، به کودکان طرح و مدلی ارائه نمی‌شود بلکه هر آنچه کودک در ذهن خود پرورش می‌دهد، روی چوب اجرا می‌کند.
روش کار به این صورت است که ابتدا طرح مورد نظر را نقاشی می‌کند و سپس با استفاده از ابزار مورد نیاز آن را می‌سازد. در برخی موارد ایده بچه‌ها امکان این را ندارد که روی چوب اجرا شود. دوباره با استفاده از خلاقیت خود کودک آن طرح را تغییر می‌دهند تا طرح مورد نظر به دست بیاید.»
- لذت چوب‌های رنگارنگ
هنر معرق قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد و خاستگاه آن با توجه به کشفیاتی که از «شهر سوخته زابل» انجام شده، ایران است. این هنر در دسته هنرهای صنایع‌دستی جای می‌گیرد که مجزا از هنرهای تجسمی است. در دسته هنرهای چوب، زیباترین و جذاب‌ترین هنر، معرق چوب است که البته جزو سخت‌ترین‌های آن و هنرمند معرق کار باید صبر و دقت زیادی را در کارش داشته باشد. در هنر معرق، رنگ چوب اهمیت زیادی دارد. هنرمند باید رنگ ساده‌ترین چوب‌ها را هم به خاطر بسپارد و از تنوع رنگی آنها استفاده کند. برخلاف تصور عموم، چوب‌ها رنگ‌های متنوعی در ظاهر و حتی بافت داخلی خود دارند.