همشهری آنلاین_سارا جعفرزاده: همچنین این محله در همسایگی دو محله کوچک اتابک و مینابی قرار گرفته است و جمعتی بالغ بر حدود ۲۸ هزار نفر دارد. محله هاشم‌آباد فعلی در ابتدا روستا و جزو انشعابات روستای سلیمانیه بوده است. قدیمی‌های محله می‌گویند یکی از عوامل شکل‌گیری محله هاشم‌آباد، شکل‌گیری محله اتابک در مجاورت این محله بود که در رونق محله هاشم‌آباد هم تأثیر بسزایی داشت. بافت قدیمی محله در برخی از خیابان‌ها همچنان حفظ شده است و خانه‌های ریزدانه و دو طبقه زیادی در گوشه و کنار محله دیده می‌شود. هر چند در کنار این خانه‌های قدیمی، فعالیت‌های نوسازی هم صورت گرفته است اما هنوز وقتی در خیابان‌های محله هاشم‌آباد قدم می‌زنیم رد پایی از گذشته را می‌بینیم و حال و هوای آن روزها در ذهنمان تداعی می‌شود.
- هاشم امیرالدوله مالک هاشم‌آباد
زمین‌های هاشم‌آباد فعلی یکی از بخش‌های قدیمی در جنوب‌شرق تهران بود که در دوره ناصرالدین شاه به مالک اولیه آن واگذار شد. «درویش سمندری» یکی از اهالی قدیمی این محله است و از پدر خود نقل می‌کند که او هم از قدیمی‌های محل شنیده است که در زمان ناصرالدین شاه، زمین‌های محله هاشم‌آباد به فردی به نام «هاشم امیرالدوله سمیرجانی» واگذار شد و با توجه به اینکه او قصد آبادانی این زمین‌ها را داشت محله را به نام خود یعنی «هاشم‌آباد» نامگذاری کرد. البته بعدها این زمین‌ها به افراد دیگری واگذار شد اما نام محله دیگر تغییر نکرد.
- حاج آقا مولایی و حاج آقا زارع، مالک زمین‌ها
مانند بسیاری از محله‌های قدیمی و حاشیه‌ای شهر در شرق پایتخت، محله هاشم‌آباد هم در ابتدا روستا بود و از انشعابات سلیمانیه که مالک آنها شخص تأثیرگذاری به نام «امیر سلیمانی» بود. البته روستاهای سلیمانیه و اتابک به دلیل نقش امیر سلیمان و امیر اتابک در تاریخ و مناسبات اجتماعی آن زمان، نسبت به هاشم‌آبادآبادتر بودند و مردمی که تازه به این بخش از شهر می‌آمدند تمایل داشتند در سلیمانیه ساکن شوند.
سمندری می‌گوید: «این محله در سال‌های ۴۲ و ۴۳ ایجاد شد و نخستین ساکنان آن در همان سال‌ها ساکن شدند. زمین‌های این محله بعد از مدتی به مالکیت «حاج آقا زارع» و «حاج آقا مولایی» درآمد. این افراد نقش قابل توجهی در آبادانی این محله داشتند. کم‌کم افراد زیادی این زمین‌ها را از این ۲ مالک اصلی خریداری کردند و از طرفی در بخش غربی محله هاشم‌آباد، محله اتابک شکل گرفت که شکل‌گیری محله اتابک در رونق و آبادانی محله هاشم‌آباد بی‌تأثیر نبود.»
- تهیه نقشه تفکیکی در سال ۱۳۳۳
یکی از نکات جالب توجه در محله هاشم‌آباد، موضوع نقشه تفکیکی آن است. این محله از سال ۱۳۳۳ نقشه تفکیکی پیدا کرده و از آن زمان شکل رسمی‌تری به خود گرفته است. مهم‌ترین اماکن موجود در این محله، امامزاده سیده ملک خاتون(س)، جاده خراسان و میدان خراسان است. ساخت‌وساز از سال ۱۳۴۱ در هاشم‌آباد آغاز شد و زمین‌های آن در محدوده شهری قرار گرفت. تراکم جمعیت در این محله بالا است.
بافت شهری این محله به گونه‌ای است که ساختمان‌های ریزدانه در آن فراوان به چشم می‌خورند. از اصلی‌ترین خیابان‌های این محله، خیابان خوب بخت، مسجد بنی‌هاشم(ع) و رضایی است که نسبت به دیگر معابر از عرض بیشتری برخوردارند. نوسازی‌هایی در این محله صورت گرفته که باعث شده است تا چهره جدید و مدرن محله در کنار بافت فرسوده تضاد پیدا کند. عبور بزرگراه امام علی(ع) از وسط محله این محله به دو نیمه شرقی و غربی تقسیم کرده است اما دسترسی بهتری برای اهالی ایجاد شده است.
- اراکی‌ها بیشترین ساکنان هاشم‌آباد
ساکنان محله هاشم‌آباد قومیت‌های مختلفی دارند اما بیشترین تعداد ساکنان این محله را اراکی‌ها تشکیل می‌دهند که این موضوع هم به زمانی بازمی‌گردد که کسب و کار در شهرستان‌ها رکود داشت و در آن زمان تهران شهر مناسبی برای پیدا کردن کار بود و از طرفی کارخانه سیمان در مشیریه تقریباً در نزدیکی این محله قرارداشت که بیشتر کارگران این کارخانه ساکن محله‌های اطراف بودند. حضور اراکی‌ها در این محله به قدری پررنگ است که کوچه‌ای به نام اراکی‌ها در این محله وجود دارد.
البته اقوام دیگر از جمله آذری‌ها، مشهدی‌ها و سمنانی‌ها هم در این محله حضور دارند. این محله بافت مذهبی دارد و وجود مساجد متعدد از جمله مسجد ولی‌عصر(عج) و مسجد حضرت زینب(س) و چند حسینیه و تکیه گواه این موضوع است. بافت شهری محله هاشم‌آباد به‌صورت طولی است و همین موضوع باعث شده اماکن تفریحی و گردشگری چندانی نداشته باشد.
- نوسازی، شکل قدیمی محله را از بین برده است
«سمیه تاری» یکی از ساکنان محله هاشم‌آباد است و در خصوص از بین رفتن بافت قدیمی محله هاشم‌آباد می‌گوید: «محله هاشم‌آباد محله دوران کودکی‌ام است. آن زمان خانه‌ها یک یا نهایتاً دو طبقه بودند و تعداد آپارتمان‌ها به اندازه حالا نبود. به نظر شخصی من، یکی از اتفاق‌های رایج در محله‌های قدیمی، شکل نوسازی است چون هویت محله زیر سؤال می‌رود و اهالی در گذشته و حال معلق می‌مانند.
درست است که خانه‌های این محله به مرور زمان فرسوده شده است اما می‌توان خانه‌ها را با متناسب با هویت قبلی بازسازی و مقاوم‌سازی کرد و مانع از بین رفتن بافت و خانه‌های قدیمی محله شد. از طرفی تجمیع و نوسازی به‌صورت ناقص در کوچه‌های هاشم‌آباد پیش رفته است که زمینه‌ساز مشکلات اجتماعی مختلفی شده است. به نظر من نوسازی ظاهر قدیمی محله‌مان را از بین برده است.