همشهری آنلاین_راحله عبدالحسینی: در این گزارش ماجرای ساخت این هتل در دهه ۴۰ را که تهران روز به روز به سوی مدرن شدن پیش می‌رفت، می‌خوانیم و بعد سرگذشت ساختمان هتل اینترنشنال در روزهای پس از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی را مرور می‌کنیم.
هتل بین‌المللی تهران به سپهبد «نادر باتمان‌قلیچ» تعلق داشت. «داریوش شهبازی» پژوهشگر تاریخ تهران برای آشنایی بیشتر با این فرد این‌طور توضیح می‌دهد: «شغل ابوالقاسم، پدر نادر در دوران قاجار امین اسلحه بود. نادر، متولد سال ۱۲۸۲ بود که به دوره مظفرالدین شاه برمی‌گردد. بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه افسری برای ادامه تحصیل به سوییس رفت و در دوران جنگ جهانی دوم به درجه سرتیپی رسید و مقام‌های نظامی را یکی بعد از دیگری به دست آورد.
در جریان کودتای ۲۸مرداد به جرگه مخالفان دکتر مصدق و همراهان سپهبد زاهدی پیوست. بعدها عضو ستاد ارتش شد. او مشاغل متعددی را تجربه کرد. از جمله اینکه رئیس تربیت‌بدنی، استاندار خراسان، سفیر ایران در عراق و سفیر ایران در پاکستان بود. یکی از مشاغل بسیار مهمی که توانست سرمایه زیادی را هم به دست بیاورد استانداری خراسان بود. برادرش حاج مهدی باتمان‌قلیچ، سرمایه‌دار بسیار معروف و یکی از ملاکان بزرگ ایران بود. در دورانی که نادر در ارتش بود. قدرت زیادی داشت در روزگار جنگ جهانی دوم به مجلس راه یافت ولی با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد.
او در دفاع خودش جمله معروفی دارد که می‌گوید من به اندازه خاک سوییس در ایران ملک دارم. مهدی باتمان قلیچ همان کسی است که بیمارستان حضرت رسول(ص) در شهرآرا را تأسیس کرد. همان یک دوره در مجلس بود و بعد از مجلس کناره‌گیری کرد و به فعالیت‌های متعددی مثل هتل‌داری و شهرک‌سازی روآورد. فرزندان او هم کسانی هستند که تله‌کابین توچال را ساختند. در کل بگویم که خانواده باتمان قلیچ خانواده ثروتمندی بودند.»
- نخستین ساختمان مدرن در محدوده سیدخندان
محدوده سیدخندان در تقاطع جاده قدیم شمیران که حالا به نام خیابان شریعتی می‌شناسیم با خیابان ۴۵متری نوسازی که حالا با نام سردار سلیمانی می‌شناسیم، تا ۲قرن پیش خارج از شهر تهران محسوب می‌شد. تغییرات چشمگیر شهر تهران بعد از جنگ جهانی دوم و اواخر دهه ۳۰شمسی شروع می‌شود. در اوایل دهه ۴۰ در شمال اداره بیسیم، بلوار ۴۵متری جدیدی ساخته می‌شود که با تغییر اسم جاده قدیم شمیران به کوروش کبیر، اسم این جاده هم داریوش گذاشته می‌شود.
بخش اول هتل بین‌المللی(اینترنشنال) تهران در این محدوده، پیش از اینکه به هتل تبدیل شود، دانش‌سرا بود. در مرداد سال ۱۳۴۲ دولت تصویب می‌کند که دانش‌سرا منحل شود و فعالیت آن در دانشکده تربیت معلم ادامه پیدا کند. نادر باتمان‌قلیچ زمین را می‌خرد و بخش اول هتل با همین ساختمان دانش‌سرا افتتاح می‌شود. هتل اینترنشنال در ۳قطعه زمین شامل ۱۳پلاک ثبتی و به مساحت ۱۰هزار و ۷۳۵مترمربع عرصه و ۵۶هزار و ۳۸۰مترمربع اعیان در قالب ۳ساختمان میزبان مسافران هتل بود.
ساختمان اول که ساختمانی ال شکل و در غربی‌ترین ضلع هتل بود، در مجموع ۲۰۰ اتاق را در خود جا داده بود. ساختمان دوم در شرق ساختمان اول ساخته شد و شامل تالار آینه بود که برای کنسرت و اجرای برنامه و نشست‌ها استفاده می‌شد و یک ساختمان ۶طبقه که در شمال تالار و بر خیابان کوروش قرار گرفته بود. ساختمان سوم که در منتهی الیه شرقی ملک قرار می‌گرفت و آخرین بنای هتل بود، ۱۰طبقه و از ۲ساختمان قبلی بلندتر و شامل ۹طبقه روی زمین و یک زیرزمین بود.
- هتل ۵ ستاره اما ساکت در عرصه رقابت
مشخص نیست معمار هتل اینترنشنال چه کسی بوده‌است. ساختمان چند طبقه با پنجره‌های زیاد در هر طبقه و نمای ساده این ساختمان بنا شد. بعد از تکمیل هر ۳ساختمان، تعداد اتاق‌های هتل از هتل‌های دیگر آن زمان، بیشتر بود ولی از نظر امکانات و خدمات نه تنها، توانایی رقابت با هتل‌های دیگر را نداشت، بلکه چندان استانداردهای هتل مدرن را هم نداشت. یا مثل هتل‌های دیگر محل برگزاری رویدادهای خاصی نبود.
در دوره پهلوی دوم وقتی پل سیدخندان در خیابان داریوش بزرگ ساخته می‌شود، دید هتل اینترنشنال، کور و نمای هتل به عرشه پل محدود می‌شود. شهبازی ادامه می‌دهد: «در مقایسه با هتل‌های مشهور آن زمان مثل هتل لاله (کنتینانتال)، استقلال (هیلتون)، شرایتون وهایت، هتل درجه یکی نبود. اما مجموعه ورزشی پرطرفداری داشت و پاتوق برخی رجال به‌خصوص افرادی که با باتمان‌قلیچ در ارتباط بودند، شده‌بود.»
- روزگار پرتلاطم جنگ تحمیلی
بعد از انقلاب اسلامی که نادر باتمان‌قلیچ از ایران رفت، هتل بدون مدیریت ماند. شهبازی می‌گوید: «دانشجویان دانشگاه علم و صنعت این هتل را به خوابگاه تبدیل کردند. هر اتاق همه امکانات را داشت.» در زمان کوتاهی یعنی۲۳فروردین سال ۱۳۵۸ با حکم دادگاه انقلاب‌اسلامی، ملک به نفع بنیاد مستضعفان مصادره شد. با شروع جنگ تحمیلی در آخرین روز شهریور سال ۱۳۵۹ دنیای متفاوتی پیش رو این ساختمان قرار گرفت. با بمباران شهرهای جنوب کشور خانواده‌های زیادی مجبور به ترک شهر و دیار خود و راهی شهرهای دیگر شدند. نیروی دریایی ارتش، کمی بعد از شروع جنگ تحمیلی، هتل را به‌عنوان مهمانسرای خانواده‌های آسیب‌دیده از جنگ از بنیاد مستضعفان اجاره کرد.
با ادامه جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۳، نیروی دریایی با تصمیم تهیه سرپناه برای افراد آسیب‌دیده از جنگ، به اجاره هتل پایان می‌دهد و مدیریت هتل تحت بنیاد جنگ‌زدگان قرار می‌گیرد. زیادتر شدن تعداد خانواده‌های آسیب‌دیده از جنگ مدیریت را وادار به پذیرش خانواده‌های غیرارتشی می‌کند و با افزایش تعداد خانوارها، هتل اقامتگاه هجرت نام گرفت. «ناصر غلامرضایی» در فیلم «حریم مهرورزی» زندگی مهاجران جنگی را در هتل اینترنشنال روایت کرده است. «کیانوش عیاری» هم در فیلم «آبادانی‌ها» از نماهایی استفاده کرده که در این هتل می‌گذرد و به روال زندگی عادی افراد آسیب‌دیده از جنگ در این هتل می‌پردازد. بعد از پایان جنگ تحمیلی، با تخلیه تعدادی از خانوارها، کم‌کم این هتل نابسامان که تأسیسات آن هم روبه زوال رفته‌بود،
محل امنی برای بزهکاران و معتادان شده بود و درگیری‌های فجیعی در آن اتفاق می‌افتاد. شهبازی می‌گوید: «سال ۱۳۷۹ این محل کامل تخلیه شد و از سوی وزارت ارتباطات(پست و تلگراف و تلفن سابق) که در مجاورت آن بود، خریداری شد. قصد هم این بود که زمین را به هتلی برای کارکنانش تبدیل کند. سال ۱۳۸۶ مبادرت به ساخت این مجموعه رفاهی کرد. تخریب و خاکبرداری انجام شده. اما هنوز گودبرداری به همان شکل باقی مانده‌است.» عاقبت هتل بین‌المللی تهران دهه۴۰ حالا گود عمیقی است که نزدیک یک دهه در ضلع جنوب‌شرقی پل سیدخندان دهان باز کرده‌است.