همشهری آنلاین_حسن حسن‌زاده: پویش آفتابگردان تنها گوشه‌ای از خدمات داوطلبانه بنیاد سپاس لحظه حال است. داوطلبان آموزش‌دیده و دغدغه‌مند این بنیاد مردم‌نهاد با تازه‌ترین روش‌های سوادآموزی تلاش می‌کنند طعم شیرین کتاب‌خواندن را به کودکان‌کار بچشانند و با حمایت از معیشت خانواده‌های آنها زمینه را برای شناسایی و پرورش استعدادهای این کودکان مهیا کنند. سری به این بنیاد مردم‌نهاد زده و از فعالیت‌های خیرخواهانه آنها به‌ویژه در این روزهای کرونایی که کودکان‌کار بیشتر از گذشته نیاز به حمایت و توجه دارند گزارشی تهیه کرده‌ایم.
همه چیز از برگزاری نخستین کارگاه آموزشی شروع شد. بنیاد مردم نهادی که امروز با کمک داوطلبان قدم‌های بلندی برای حمایت از تحصیل و سلامت جسمی و روحی کودکان کار، کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار و به کمک خانوارهای نیازمند روستاهای محروم برداشته است، فعالیتش را با برگزاری یک کارگاه آموزشی آغاز کرد.
ساختمان بنیاد غیردولتی سپاس لحظه حال در محله قبا هنوز هم میزبان برگزاری این کلاس‌هاست که البته در این روزهای کرونایی، آنلاین برگزار می‌شود. پایه و اساس فعالیت‌های این بنیاد مردم نهاد، بر فعالیت‌های داوطلبانه گذاشته شده و مربیان و همیاران داوطلب آن در حوزه‌های مختلف خدمت‌رسانی می‌کنند. «شقایق حبیب فرعی» مسئول دپارتمان عشق و خدمت بنیاد سپاس لحظه حال از جزئیات آن کارگاه آموزشی و آغاز فعالیت‌های داوطلبانه در این بنیاد می‌گوید: «برگزاری کارگاه آموزشی قدرت لحظه حال در سال ۱۳۹۴ قدم نخست فعالیت‌های داوطلبانه بنیاد بود. این کارگاه آموزشی‌ـ تجربی شامل مهارت‌های حضور درمانی همراه با تمرین ذهن‌آگاهی است که با هدف افزایش سطح آگاهی در مسیر زندگی در حوزه‌های فردی و اجتماعی فعالیت می‌کند.
شرکت‌کنندگان در این کارگاه براساس روش مایندفولنس و انجام تمرین‌ها موفق به شناخت و کاهش کارکرد غیرارادی ذهن شده و زمینه کنار آمدن با شرایط زندگی و موفقیت در آن را پیدا می‌کنند. از آنجایی که یکی از ابعاد سلامت فرد در این روش، کمک به دیگری و بی‌تفاوت نبودن در برابر مشکلات دیگران است، نخستین قدم‌های بنیاد هم برای آغاز فعالیت‌های داوطلبانه و استفاده از ظرفیت داوطلبان برای خدمت‌رسانی به اقشار آسیب‌پذیر برداشته شد.» سال ۱۳۹۹ بنیاد سپاس لحظه حال، هزار و ۲۰۰ همیار فعال داشته است که روزی از شرکت‌کنندگان این کارگاه بودند؛ همیاران داوطلبی که با مهارت‌ها و توانایی‌های مختلف خود به عشق و خدمت یا همان خدمت‌رسانی داوطلبانه به اقشار نیازمند و آسیب‌پذیر مشغول هستند.
- دوشنبه‌های آفتابگردانی
هر دوشنبه وقتی خاله‌های آفتابگردانی از راه می‌رسند و سر چهارراه با بچه‌های کار همبازی می‌شوند انگار سختی‌ها و مشکلات کار از پشت چراغ قرمز سر چهارراه به دورترین نقطه دنیا تبعید می‌شود. خاله‌های آفتابگردانی هر دوشنبه با کوله‌باری از کتاب قصه، دفتر نقاشی، توپ و اسباب‌بازی از راه می‌رسند و در گوشه‌ای امن از خیابان با کودکان‌کار همبازی می‌شوند. «پویش آفتابگردان» یکی از مهم‌ترین خدمات داوطلبانه بنیاد سپاس لحظه حال است که جز با مشارکت دلسوزانه و خیرخواهانه داوطلبان امکان‌پذیر نیست.
حبیب‌فرعی از چگونگی انتخاب داوطلبان و آمادگی آنها برای ارائه خدمت به کودکان‌کار می‌گوید: «داوطلبانی که در پویش آفتابگردان به کودکان‌کار خدمت‌رسانی می‌کنند همان افرادی هستند که در کارگاه آموزشی قدرت لحظه حال شرکت کرده‌اند. همچنین آنها پس از شرکت در کارگاه‌های آموزشی نحوه برخورد صحیح با کودکان‌کار و سپس گذراندن یک دوره آزمایشی، دوشنبه‌ها با پویش آفتابگردان به کودکان‌کار و خیابان خدمت‌رسانی می‌کنند.»
بنیاد سپاس لحظه حال با ۲۱ گروه داوطلب سراغ کودکان‌کار و خیابان از میدان تجریش تا بلوار دادمان سعادت‌آباد و دیگر چهارراه‌های شهر رفته است. حبیب فرعی در این‌باره می‌گوید: «پویش آفتابگردان از مهر سال ۱۳۹۶ و پس از انجام پروژه‌های تحقیقاتی درباره کودکان و کار و خیابان شروع شد. این پویش ابتدا فعالیت خود را با ۳ گروه داوطلب در میدان تجریش، بلوار دادمان محله سعادت‌آباد و بوستان لاله آغاز کرد.
اما حالا هر دوشنبه ۲۱ گروه آفتابگردان به ۷۰ چهارراه شهر تهران سر می‌زنند تا با بازی‌درمانی، شعرخوانی، برگزاری مسابقه نقاشی و کتابخوانی، لحظه‌های خوش و به یادماندنی برای کودکان‌کار رقم بزنند.» در مناطقی مثل میدان تجریش که فضای مناسبی برای دورهمی و بازی کودکان‌کار وجود دارد، خاله‌های آفتابگردانی در همان نقطه با بچه‌ها همبازی می‌شوند. اما در محله سیدخندان که بیش از ۴۰ کودک‌کار از این پویش خدمات دریافت می‌کنند، نزدیک‌ترین بوستان به محل کار بچه‌ها به زمین بازی و دورهمی شاد آنها تبدیل می‌شود.
- هرچهارراه یک کلاس سوادآموزی
خدمات پویش آفتابگردان به کودکان‌کار و خیابان تنها به بازی و سرگرمی برای بچه‌های کار محدود نمی‌شود. در میان کودکان کار، کودکانی هم هستند که به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند و سواد خواندن و نوشتن ندارند. یکی از خدمات مهم پویش آفتابگردان، سوادآموزی و کمک به تحصیل این گروه از کودکان‌کار است.
«علیرضا عباسی» مدیرعامل بنیاد سپاس لحظه حال می‌گوید: «در دوشنبه‌های آفتابگردانی، کودکانی که سواد خواندن و نوشتن ندارند شناسایی می‌شوند. در قدم نخست و پس از هماهنگی با خانواده این کودکان، با کمک مدارس محل سکونت آنها مقدمات ثبت‌نام و تحصیل کودکان را فراهم می‌کنیم. تا امروز با همین روش، شمار زیادی از کودکان عضو پویش آفتابگردان باسواد شده‌اند.» در میان کودکان‌کار کودکانی هم هستند که به دلیل بالا رفتن سن و بازماندن از تحصیل و اجبار به کار در خیابان، به سختی شرایط تحصیل در مدرسه و مراکز آموزشی دارند.
داوطلبان دلسوز بنیاد برای این گروه از کودکان هم برنامه ویژه‌ای دارند. عباسی از روش «عمو خیاط» برای سوادآموزی به این گروه از کودکان‌کار می‌گوید: «علی صداقتی خیاط معروف به عموخیاط یک روش آموزشی به همین نام را به ثبت جهانی رسانده است. او ۳ سال پیش برای حمایت از پویش آفتابگردان و سوادآموزی کودکان‌کار به کمک بنیاد آمد. در این روش با تقویت هوش هیجانی، ۴ عمل اصلی ریاضی و سواد خواندن و نوشتن در کمتر از ۳ ماه آموزش داده می‌شود.
عمو خیاط سال‌ها ساکن هلند بود و پس بازگشت به ایران و آشنایی با فعالیت‌های بنیاد به کمک همیاران داوطلب آمد. او روش عمو خیاط را به ۲۰ داوطلب آموزش داد. داوطلبان هم در کلاس‌های مرکز یا به‌صورت حضوری در چهارراه‌ها به کودکان سواد خواندن و نوشتن آموزش می‌دهند.» حمایت داوطلبان بنیاد از تحصیل کودکان‌کار و خیابان به همین‌جا ختم نمی‌شد. حبیب فرعی می‌گوید: «سال ۱۳۹۸ و در آغاز سال تحصیلی با کمک داوطلبان و خیّران، حدود ۱۰ هزار کیف و نوشت‌افزار در مناطق محروم ۲۰ استان کشور میان دانش‌آموزان توزیع کردیم. از این تعداد ۷۰۰ بسته نوشت‌افزار و کیف در سال ۱۳۹۸ و ۶۰۰ بسته در سال ۱۳۹۹ میان کودکان تحت پوشش پویش آفتابگردان توزیع شد.»
وقتی گوشی هوشمند به دستشان رسید...
در این روزهای کرونایی که شرایط تحصیل دانش‌آموزان با برگزاری کلاس‌های آنلاین تغییر کرده است، داوطلبان دلسوز بنیاد هم به فکر تحصیل کودکان‌کار و خیابان بوده‌اند؛ کودکانی که به دلیل مشکلات مالی خانواده‌های خود به اجبار تن به کار در خیابان داده‌اند و نداشتن امکانات اولیه تحصیل آنلاین شماری از آنها را از درس و مدرسه دوره کرده است.
حرف تحصیل کودکان‌کار در دوران کرونا که می‌شود، حبیب‌فرعی خاطره‌ای شیرین از شادی بچه‌های کار تعریف می‌کند: «در دوران کرونا تحصیل برای کودکان‌کار و دانش‌آموزان محروم دشوار شد. بسیاری از آنها گوشی هوشمند نداشتند تا از نرم‌افزار شاد برای حضور در کلاس‌های آنلاین استفاده کنند. اما امسال با کمک خیّران، چند گوشی هوشمند تهیه کردیم تا قریب به ۲۰ دانش‌آموز محروم و کودک‌کار از نرم‌افزار شاد استفاده کنند. در یکی از موارد، یک گوشی هوشمند به ۴ برادر و خواهری که چند ماه گوشی نداشتند هدیه دادیم. وقتی گوشی هوشمند به دستشان رسید و برای نخستین بار از نرم‌افزار شاد استفاده کردند، شادی غیرقابل توصیف آنها همه مربیان و همیاران داوطلب را به ادامه این راه امیدوارتر کرد.»
در این روزهای کرونایی کودکان‌کار و خیابان بیش از دیگران در معرض ابتلا به ویروس قرار دارند؛ کودکانی که با وجود موج چهارم کرونا، باز هم مجبورند در چهارراه‌ها برای تأمین معیشت خانواده‌های خود به دل خطر بزنند. پویش آفتابگردان برای حفظ سلامت این کودکان برنامه دارد. از نخستین روزهای شیوع کرونا تا امروز آنها پشتیبان کودکان‌کار بوده‌اند.
عباسی می‌گوید: «در روزها و حتی ماه‌های نخست شیوع ویروس، کودکان‌کار و خیابان حتی از وجود این ویروس و خطرات آن هم بی‌خبر بودند. آن روزها مأموریت خاله‌های آفتابگردانی علاوه بر توزیع ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده، توضیح درباره نحوه رعایت پروتکل‌ها بود. تا امروز علاوه بر آموزش مکرر به کودکان، تقریباً به‌صورت هفتگی ماسک، دستکش و... در چهارراه‌ها توزیع شده است.»
- فوتبال و بچه‌های آفتابگردان
بچه‌های آفتابگردانی تیم فوتبال هم دارند؛ یک تیم فوتبال که هر هفته آنها را از چهارراه‌های گوشه و کنار شهر به زمین چمن می‌کشاند تا برای تحقق رؤیای‌هایشان دنبال توپ گرد سرنوشت بدوند. بچه‌های آفتابگردانی تا امروز در مسابقات بسیاری شرکت کرده‌اند و برخلاف زندگی که طعم تلخ کار در کودکی را به آنها چشانده، در زمین چمن بارها به پیروزی رسیده‌اند.
حبیب فرعی از تیم فوتبال می‌گوید: «تیم فوتبال آفتابگردان فقط یک تیم فوتبال معمولی نیست. ۳۰ کودک‌کار که علاوه بر سختی‌های کار در چهارراه‌های شهر، رؤیای فوتبالیست شدن دارند، ۲جلسه در هفته دور هم جمع می‌شوند و با کمک مربیان داوطلب دنبال تحقق رؤیاهای خود هستند. مدتی پیش تیم آفتابگردان توانست تیم هنرمندان حامی را شکست دهد.
روز پیروزی برای بچه‌ها یک روز متفاوت بود. انگار خستگی ساعت‌ها کار و تلاش در چهارراه‌ها از تنشان بیرون رفت. از میان بچه‌های تیم آفتابگردان، چند بازیکن داریم که استعداد خوبی دارند و مورد توجه استعدادیاب‌ها قرار گرفته‌اند. مثل یکی از دروازه‌بان‌های تیم که علیرضا بیرانوند دروازه‌بان تیم‌ملی را الگو قرار داده است و امیدواریم یک روز به تیم‌های بزرگ برسد.»
- از کوره‌های آجرپزی تا سد دوستی
توانمندسازی روستایی و کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار هم یکی دیگر از فعالیت‌های این بنیاد مردم‌نهاد است. خدمت‌رسانی به کودکان و کمک به معیشت ساکنان کوره‌های آجرپزی جنوب شهر زمینه‌ساز توانمندسازی و اشتغالزایی برای زنان سرپرست خانوار شد.
در دل خانه‌های محقر و در میان کوره‌های آجرپزی خاورشهر، اتاقک کوچکی که با کتاب‌های قصه، اسباب‌بازی و نقاشی، تزیین و به خانه امید بچه‌های کوره تبدیل شده است، نتیجه زحمات داوطلبان این بنیاد است. عباسی می‌گوید: «داوطلبان بنیاد از تجربه پویش آفتابگردان و کمک به کودکان‌کار و خیابان برای حمایت از کودکانی که در کوره‌های آجرپزی خاورشهر زندگی می‌کنند استفاده کردند. پس از ماه‌ها فعالیت در کوره‌ها، ساکنان کوره آجرپزی یک اتاقک آموزشی به ما دادند.
در این اتاقک که در دل محل سکونت کارگران کوره قرار دارد، علاوه بر برنامه‌های فرهنگی و آموزشی که داوطلبان بنیاد به کودکان ارائه می‌کنند، هر ۲ هفته طبخ و توزیع غذای گرم هم داریم.» مسابقه کتابخوانی، توزیع پوشاک و نوشت‌افزار گوشه‌ای از فعالیت داوطلبان در این اتاقک است. هدف اصلی داوطلبان شناسایی و حل ریشه‌ای مشکلات ساکنان کوره‌هاست. حبیب فرعی می‌گوید: «ساکنان کوره‌های خاورشهر از اردیبهشت تا اواخر شهریور ماه در کوره‌ها کار می‌کنند و پس از پایان دوره فعالیت کوره به زادگاه خود در روستاهای کم‌برخوردار اطراف تربت حیدریه، خواف و سرخس برمی‌گردند. نوعی مهاجرت فصلی برای کار سخت در کوره‌های آجرپزی که دلیل اصلی آن بیکاری و محرومیت شدید در این روستاهاست.
برای کمک به این خانوارها تصمیم گرفتیم سراغ روستاهای آن مناطق برویم تا با توانمندسازی‌هایی مانند ساخت مدارس، ایجاد شرایط بهداشت، معیشت، شناخت هنر و صنایع‌دستی بانوان، زمینه‌های جلوگیری از پیامدهای مهاجرت و زندگی دشوار برای کودکان را فراهم کنیم. به‌عنوان مثال در یکی از روستاهای محروم اطراف سرخس با همکاری یک فرد نیکوکار زمینی را برای ساخت مدرسه تملک کردیم.
آموزش و پرورش هم کار ساخت یک مدرسه ۶ کلاسه برای کودکان را شروع کرده است. علاوه بر توزیع ارزاق و نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان، به فکر کارآفرینی برای بانوان سرپرست خانوار روستا افتادیم. اکنون ۱۵ بانوی سرپرست خانوار یکی از روستاهای سرخس در نزدیکی سد دوستی، در رشته سوزن‌دوزی مشغول به کار شده‌اند و محصولات آنها هم در تهران به فروش می‌رسد.»