همشهری آنلاین_پریسا نوری: خیابانی که از ۳ دهه پیش بورس تجهیزات داخلی ساختمان در شرق پایتخت شده و در آن از سرامیک و کاشی تا هود و گاز رومیزی و شیرآلات با انواع برندهای خارجی و وطنی و در طرح‌ها و رنگ‌های چشمنواز و متنوع به فروش می‌رسد. در حافظه مشترک اهالی قدیمی محله‌های کاظم‌آباد، مبارک‌آباد و مجیدیه، این خیابان تا چند دهه پیش یک جاده خاکی و باریک بود که یک سرش به میدان سبلان و سر دیگرش به خیابان گلستان می‌رسید و در دهه ۵۰ عریض و آسفالت شد و کم‌کم سند ۶ دانگ بورس کاشی و سرامیک شرق پایتخت را به نام خود زد. قصه شنیدنی تبدیل خیابان بنی‌هاشم به بورس تجهیزات ساختمانی را با «محمدرضا رمضانی» و «ابراهیم میرزایی» دو نفر از ساکنان و کاسبان قدیمی محله مرور کرده‌ایم.
- تعریض شبانه خیابان
خیابانی که امروز بنی‌هاشم نامیده می‌شود تا قبل از انقلاب کاظم‌آباد نامیده می‌شد و بعد از انقلاب به «بنی‌هاشم» تغییر نام داد و حتی ساکنان قدیمی خیابان دلیل این نامگذاری را به درستی نمی‌دانند. به گفته «محمدرضا رمضانی» از اهالی قدیمی کاظم‌آباد، این خیابان تا چند دهه پیش باریک و خاکی بود و در اوایل دهه ۵۰ در دوره «نیک پی» شهردار وقت تهران عریض شد. رمضانی می‌گوید: «آن زمان دو طرف این خیابان زمین کشاورزی و باغ میوه بود. یکی از این باغ‌ها (درست جایی که در حال حاضر مجتمع فرهنگی و مذهبی ائمه اطهار قرار دارد) باغ شهردار «نیک پی» بود و روبه‌روی آن باغ بنده خدایی قرار داشت که نیک‌پی به دلایل ناشناخته با او اختلاف داشت. از این‌رو تصمیم گرفت به بهانه تعریض خیابان کاظم‌آباد، باغ را خراب کند. به دستور شهردار، خیابان را شبانه عریض و آسفالت کردند؛ اما از قضای روزگار باغ آن بنده خدا، درست کنار خیابان قرار گرفت و ارزش و قیمتش بیشتر شد.»
- وقتی کاه جزو مصالح ساختمانی بود
یکی از قدیمی‌ترین مغازه‌های خیابان بنی‌هاشم که با شغل ساختمانی ارتباط داشته است، مغازه کاه‌فروشی شخصی به نام «حکمی‌زاده» بوده که بسیار هم رونق داشته است. اما چرا مغازه کاه‌فروشی در این خیابان وجود داشته و ارتباط آن با ساختمان‌سازی چه بوده است؟ رمضانی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «قدیم‌ها دیوار خانه‌ها را کاهگل می‌کردند و بعد از مدتی روی کاهگل را با گچ سفید می‌پوشاندند.
آن زمان ایزوگام برای عایق‌بندی سقف خانه نبود برای همین مردم پشت‌بام خانه را هم کاه گل می‌کردند تا در برف و باران خیالشان از چکه کردن سقف راحت باشد. حکمی‌زاده کاه را با کامیون‌های بزرگ از ورامین و شهرهای اطراف تهران می‌آورد و اهالی از محله‌های دور و نزدیک هم کاه می‌خریدند و سر ساختمان‌هایشان می‌بردند.»
- شیرازی‌ها به بنی‌هاشم آمدند
قبل از اینکه بورس کاشی و سرامیک در بنی‌هاشم شکل بگیرد، تنها راسته فروش این قبیل کالاها خیابان شیراز در حوالی میدان ونک بود. «ابراهیم میرزایی» از کاسبان قدیمی بازار بنی‌هاشم معتقد است سنگ بنای بورس کاشی و سرامیک خیابان بنی‌هاشم را در دهه ۶۰ کاسبان خیابان شیراز که نخستین و قدیمی‌ترین راسته فروش تجهیزات ساختمان است،
گذاشتند: «دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ در این خیابان همه جور مغازه‌ای پیدا می‌شد؛ از سوپرمارکت بگیر تا قصابی و تعمیرگاه ماشین. تا اینکه چند نفر از کاسبان خیابان شیراز آمدند و اینجا فروشگاه سنگ ساختمان و کاشی باز کردند. چون بورس خیابان شیراز دیگر اشباع شده بود، کم‌کم کاسبانی دیگر هم آمدند و چندین دهانه مغازه خریدند و تبدیل به فروشگاه کاشی و سرامیک کردند. آنها از کاسبان محلی هم خواستند که تغییر صنف دهند تا این خیابان بورس تجهیزات ساختمانی شود. اما برخی اهالی این ریسک را نمی‌پذیرفتند و مقاومت می‌کردند تا اینکه کارخانه‌دارهای سنگ و سرامیک و کاشی آمدند و پیشنهاد دادند که ما به شما جنس می‌دهیم شما بفروشید و بعداً پولش را بدهید. این‌طور شد که کاسبان کم‌کم راضی شدند و در دهه ۷۰ اینجا هم بورس تجهیزات ساختمانی شد.»
- تثبیت املاک تجاری
با وجودی که کاسبان قدیمی خیابان راضی شدند با تغییرصنف خیابان بنی‌هاشم را به بورس تجهیزات بهداشتی و ساختمانی تبدیل کنند، اما این کار چندان هم بی‌دردسر نبود. برخی مغازه‌داران برای اینکه بتوانند وسایل و تجهیزات بهداشتی را که بسیار متنوع هم بود در مغازه‌های کوچکشان جا بدهند چندمتر از منزل مسکونی‌شان را بدون اینکه جواز تغییر کاربری داشته باشند به مغازه تبدیل کردند و به اصطلاح شهرداری خلاف کردند. برای همین شهرداری جلو مغازه‌ها نیوجرسی گذاشت و مغازه‌ها را پلمب کرد.
این کار باعث اختلاف و درگیری بین کاسبان و شهرداری شد تا اینکه در سال ۸۰ با ریش‌سفیدی اهالی و همکاری شهرداری طرح تثبیت املاک تجاری این خیابان اجرا شد و خیلی از مغازه‌ها توانستند با شرایط مناسبی مانند قیمت پایین و از دم قسط جواز تجاری بگیرند و مشکلشان حل شد.
- اینجا کالاهای ارزان عرضه می‌شد
خیابان بنی‌هاشم بعد از خیابان شیراز، دومین بورس تجهیزات ساختمانی در تهران است و بیش از یک هزار و ۲۰۰ واحد فروشگاهی در حاشیه این خیابان و مراکز تجاری آن به عرضه لوازم مربوط به سرویس‌های بهداشتی، کاشی و سرامیک و کالاهایی از این قبیل می‌پردازند. هر چند در سال‌های اخیر اجناس و کالاهای عرضه شده در این خیابان از نظر تنوع، کیفیت و زیبایی با بورس خیابان شیراز رقابت می‌کند اما به گفته میرزایی در سال‌های اولیه شکل‌گیری این راسته،
وضع متفاوت بوده است: «در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ کالاهای لوکس و گران قیمت برندهای خارجی فقط در خیابان شیراز پیدا می‌شد و کالاهای متوسط و ارزان در بنی‌هاشم عرضه می‌شد، برای همین انبوه‌سازان برای اینکه جنس ارزان بخرند به خیابان بنی‌هاشم می‌آمدند، اما از یک دهه گذشته این بازار با خیابان شیراز در عرضه کالاها و برندهای لوکس داخلی و خارجی برابری می‌کند و چیزی از آن کم ندارد. به‌طوری که از مناطق همجوار برای خرید اجناس خرد و درشت به این خیابان می‌آیند.»