همشهری آنلاین_معصومه حق‌جو: با توجه به اینکه این مکان یکی از ارزشمندترین موزه‌ها در زمینه فرش محسوب می‌شود، هنردوستان و متخصصان این حوزه امیدوارند تعداد بیشتری از این آثار توسط پرویز تناولی به‌صورت دائمی به موزه اهدا شود تا به غنی‌تر شدن گنجینه موزه کمک شود. در همین زمینه پای صحبت‌های مدیر موزه فرش ایران و یکی از طراحان فرش درباره این اقدام و اطلاع بیشتر از جزئیات این دستبافته‌ها نشستیم.
«پریسا بیضایی»، مدیر موزه فرش ایران، با ابراز خرسندی از وجود این دستبافته‌های نفیس در موزه می‌گوید: «دو سال قبل، طی هماهنگی استاد پرویز تناولی با وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مقرر شد تا هزار و ۴۰۸ قطعه از دستبافته‌های عشایری توسط ایشان به موزه فرش ایران اهدا شود.» بیضایی می‌گوید که طبق گفته‌های استاد، بیشتر این آثار به فارس و موزه‌ای که به نام ایشان هست، سپرده می‌شود و تعدادی هم در موزه فرش ایران باقی می‌ماند.
او توضیح می‌دهد: «به دلیل کمبود مکان مناسب برای نگهداری این گنجینه ارزشمند، وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تصمیم گرفت در شیراز یک بنای قدیمی را تبدیل به موزه دستبافته‌های عشایری به نام استاد پرویز تناولی کند. بنابراین، ۱۹۸ قطعه فرش خرداد سال ۹۹ وارد موزه فرش ایران شد که به‌صورت امانی نگهداری و بهمن و اسفند همان سال چیدمان شد.
این دستبافته‌ها دوم خرداد امسال به‌صورت مجازی رونمایی شدند.» مدیر موزه فرش ایران ادامه می‌دهد: «این دستبافته‌ها که حاصل ۶۰ سال جمع‌آوری آثار شاخص از سوی استاد تناولی بوده‌اند شامل انواع گلیم، نمکدان، تاچه، گبه، نیم‌خورجین، چنته، جای قلیان، روکرسی، رواسبی، مفرش، سفره نان، جای تنباکو و... است. از آنجا که در موزه فرش جای برخی از این دستبافته‌ها، مانند نمکدان و مفرش، خالی است، امیدواریم افتخار این را داشته باشیم که استاد قطعه‌های بیشتری از این آثار نفیس را به ما بسپارند.»
- بافته‌ها نمایانگر قومیت‌های مختلف هستند
«میرمولا ثریا»، از طراحان فرش، درباره این دستبافته‌ها می‌گوید: «یکی از دلایلی که استاد قبلاً عنوان کرده او را به جمع‌آوری این آثار ترغیب کرده، این بوده که به دلیل نبود سابقه هنر مجسمه‌سازی در تاریخ کشور، به جست‌وجو در هنرهای دیگر و نشانه‌هایی از هنر مجسمه و منابع الهام آن ترغیب شده است. یکی از شاخه‌هایی که استاد در کنار مجسمه‌سازی وقت بیشتری برای آن گذاشته بود، شاخه بافته‌ها در کشور بود که مهم‌ترین هنر تصویری و تجسمی کشور است و هنر فرشبافی یکی از شاخه‌های آن محسوب می‌شود.»
این طراح ادامه می‌دهد: «امروز بسیاری از این آثار دیگر بافته نمی‌شوند، حتی برخی از این نقش‌ها و تکنیک‌ها و مدل‌های رنگرزی وجود ندارند. در واقع، بخشی از این آثار از مهم‌ترین شاخه‌های فرشبافی ما هستند و آنچه امروز از هنر می‌دانیم و هنر مدرن از آن به وجود آمده، در خود دارند.»
ثریا بسیاری از این دستبافته‌ها را محصول حس بافنده می‌داند: «این حس در خدمت و اختیار سفارش‌دهنده نبوده، بلکه لازمه زندگی بافنده‌ها بوده است. این بافته‌ها نمایانگر قومیت‌های مختلف و از منابع بسیار مهم برای آیندگان هستند تا بتوانند روان‌شناسی فرهنگی اقوام مختلف را بازتاب دهند.»او جمع‌آوری این آثار را بسیار حائز اهمیت عنوان می‌کند: «کسی این کار را انجام داده که از شاخص‌ترین افراد در هنر مدرن است. بررسی این آثار برای مطالعه هنردوستان و نقاشان و علاقه‌مندان به تمامی رشته‌هایی که با تصویر در ارتباط است می‌تواند بسیار مفید باشد. امیدوارم گزیده منتخبی از این آثار در موزه فرش باقی بماند تا بتوانیم از آنها نگهداری درخور و شایسته‌ای انجام بدهیم.»
- نگاهی به تاریخچه موزه فرش
موزه در سال ۱۳۴۰ توسط «عبدالعزیز فرمانفرمائیان» طراحی و به‌عنوان گالری فرش ساخته شد، اما بی‌استفاده باقی ماند و تا سال ۱۳۵۵ متروکه بود. در این سال اقداماتی برای استفاده از آن به‌عنوان موزه فرش آغاز و سرانجام ۲۲ بهمن ۱۳۵۶ افتتاح شد.
فرمانفرمائیان نمای بیرونی ساختمان را به شکل‌دار قالی طراحی کرد که با توجه به قرارگیری در ضلع شمالی پارک لاله به‌عنوان یک جاذبه گردشگری هم مطرح است. ساختمان موزه با ۳۴۰۰مترمربع مساحت دارای دو تالار برای نمایش گلیم و قالی دستباف ایرانی است. در طبقه همکف فرش‌های دائمی به نمایش گذاشته شده‌اند.
از طبقه دوم برای نمایشگاه‌های موردی و فصلی استفاده می‌شود. از قرن ۹ هجری تا دوره فعلی، فرش‌ها و قالی‌های بسیار نفیس از سراسر کشور در این مکان به نمایش گذاشته شده است و به همین دلیل یکی از منابع تحقیقی مناسب برای پژوهشگران و هنردوستان محسوب می‌شود. معمولاً حدود ۱۳۵ تخته از شاهکارهای قالی ایران، بافت‌شده در مراکز مهم قالیبافی، مانند کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان، کردستان و جز آنها، در تالار طبقه همکف برای نمایش گذاشته شده است. در این نمایشگاه تابلوفرش‌های نفیس تبریزی و فرش تبریز هم به نمایش در می‌آید. حتی می‌توان نمونه‌هایی از قالیچه‌های تصویری شاهنامه بایسنغری را هم دید که نشان‌دهنده گوشه‌هایی از ادبیات، اسطوره، مذهب و فرهنگ و هنر غنی کشور است.
موزه دارای کتابخانه‌ای هم است که در آن ۳ هزار و ۵۰۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی قرار دارد. پژوهش در سوابق، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش، به‌خصوص در کشور، گردآوری و خریداری نمونه انواع قالی‌های دستبافت ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت فرش ایران و سایر نقاط جهان، از دیگر فعالیت‌های این موزه است.