همشهری آنلاین_پریسا نوری: مصداق این سخن آمار سامانه خودارزیابی روان‌شناختی سازمان بهزیستی کشورمان است که از افزایش ۱۱ تا ۱۶درصدی استرس، اضطراب و افسردگی حاد در جامعه از زمان شیوع این پاندمی خبر می‌دهد. این واقعیت، دکتر «محبوبه جوادی بازرگان» روان‌شناس و کارشناس مسئول واحد سلامت روانی مرکز بهداشت شرق را بر آن داشته تا کتابی درباره تأثیر کرونا بر جامعه را تألیف و منتشر کند تا علاوه بر آموزش راهکارهای مدیریت استرس کرونا، بار روانی آن را کاهش دهد. گفت‌وگوی ما با نویسنده این کتاب که از ساکنان قدیمی محله تهرانپارس است را در ادامه بخوانید.
چه چیزی باعث شد موضوع عوامل روانی کرونا بر افراد و جامعه را پیگیری کنید و کتابی با این مضمون بنویسید؟
در اوایل پاندمی واحد پیشگیری از بیماری‌های مرکز بهدشت شرق، جزو نخستین واحدهایی بود که مستقیم با این پاندمی ناشناخته مواجه شده بود و من ترس و اضطراب و عصبانیت عجیب و بی‌سابقه‌ای را به وضوح در همکارانم می‌دیدم. از طرفی به واسطه شغلم اقوام و آشنایان دائم درباره این بیماری سؤال می‌پرسیدند و دچار ترس و سرگردانی شده بودند و از سؤال‌هایشان متوجه شدم که اطلاعات متناقض وگاه اشتباهی که از شبکه‌های مجازی راجع به کرونا منتشر شده بار روانی بسیاری به آنان تحمیل کرده است پس با کمک یکی از دوستان دوره دانشگاه تصمیم گرفتم برای کاهش این بار و مدیریت استرس ناشی از کرونا کتابی با موضوع راهکارهای مدیریت استرس در مواجهه با کرونا بنویسم.
بعد از انتشار کتاب بازخوردی از خوانندگان دریافت کردید؟
حدود یک ماه است که کتاب منتشر شده و آن را به دوستان و اقوامم هدیه داده‌ام و اغلب معتقد بودند که از راهکارهای آن برای مدیریت استرس بهره‌مند شده‌اند؛ البته شاید تعارف می‌کنند اما از طرف رئیس مرکز بهداشت شرق مورد تقدیر قرار گرفتم و قرار شد کتاب در دسترس همکاران در سایر مراکز بهداشت قرار بگیرد.
به نظر می‌رسد مخاطب این کتاب عام باشد چون با قلمی ساده و روان تألیف و کمتر از اصطلاحات تخصصی در آن استفاده شده است.
بله، ۲ فصل ابتدایی آن درباره زیربنای اضطراب و قرنطینه و پاندمی است که مخاطب عام و دانشگاهی دارد و موضوع ۳ فصل آخر راهکارهای مدیریت استرس است و بیشتر برای مخاطب عام نوشته شده. مثلاً چالش‌های تعطیلی مدارس برای خانواده‌ها و راهکارهای مواجه با این چالش‌ها و...
درباره موضوع استرس و کرونا مقالات زیادی نوشته شده اما به جز یک کتاب که نویسنده‌اش خارجی است، کتابی با این موضوع پیدا نکردم.
بله. کتاب «ابعاد روان‌شناختی پاندمی کرونا» نخستین کتاب ایرانی است که با بهره‌گیری از منابع متعدد داخلی و خارجی راهکارهای مدیریت استرس ناشی از کرونا را به شکل جامع و کامل به مخاطب ارائه می‌کند.
- چکیده کتاب را در یک جمله خلاصه کنید.
استرس، با تضعیف سیستم ایمنی بدن زمینه را برای تشدید عوارض کرونا آماده می‌کند. پس اگر می‌خواهیم در برابر بیماری‌های ویروسی و عفونی مصون بمانیم باید از خودمان در برابر عوامل استرس زا محافظت کنیم.
- وبینار «سوگ پیچیده»
گاهی در وبینارهایی که از طرف شهرداری برگزار می‌شود به‌عنوان کارشناس و مشاور شرکت می‌کنم. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این وبینارها به آن پرداخته می‌شود مواجهه با سوگ در دوران کروناست. این موضوع اهمیت دارد؛ چون این روزها به خاطر محدودیت‌های کرونایی و لزوم رعایت فاصله اجتماعی، امکان برگزاری مراسم سوگواری برای داغدیدگان نیست؛ یعنی در آغوش کشیدن، دست یکدیگر را گرفتن و... از مراسم سوگواری حذف شده و سوگ معمولی به سوگ حل نشده یا سوگ پیچیده تبدیل شده است. این موضوع به نتایج مخربی از جمله افسردگی بازماندگان منتهی می‌شود. از این‌رو علاوه بر برگزاری وبینار، این آموزش‌ها و مشاوره‌ها توسط کارشناسان مراکز بهداشت به‌صورت تلفنی یا حضوری به خانواده‌هایی که به خاطر کرونا عزیزی را از دست داده‌اند ارائه می‌شود.
- تألیف ۳ کتاب روان‌شناسی
سال‌ها پیش که در رشته مامایی فارغ‌التحصیل شدم مدتی در خانه بهداشت مسگرآباد به‌عنوان ماما فعالیت می‌کردم. در آنجا متوجه شدم که بیشتر مراجعان بیشتر از اینکه به خدمات مامایی نیاز داشته باشند، به شنیده شدن، درک شدن و احترام نیاز دارند. آنجا بود که جرقه اینکه روان‌شناسی بخوانم در فکرم شکل گرفت. دوباره به دانشگاه رفتم و در رشته روان‌شناسی تحصیلاتم را تا مقطع دکترا ادامه دادم و حالا سال‌هاست در مرکز بهداشت شرق به‌عنوان کارشناس مسئول واحد سلامت روان کار می‌کنم. به کارم خیلی علاقه دارم و سعی می‌کنم مطالعاتم به روز باشد. در حیطه روان‌شناسی علاوه بر کتابی که به تازگی چاپ شده، دو کتاب دیگر هم تألیف کرده‌ام. یکی با موضوع تأثیر کاراته روی بچه‌های بیش‌فعال و دیگری درباره اضطراب اجتماعی کودکان و نوجوانان است.
- درباره کتاب «ابعاد روان‌شناختی پاندمی کرونا» بیشتر بدانیم
کتاب «ابعاد روان‌شناختی پاندمی کرونا» در ۵ فصل و ۱۱۳ صفحه نگاشته شده. در فصل یکم به زمینه‌های روان‌شناختی این همه‌گیری اشاره شده و بر این حقیقت تأکید شده که یکی از پیامدهای همه‌گیری عفونی در واقع‌گونه‌ای از همه‌گیری هیجانی و روانی است. نویسنده در فصل دوم به آسیب‌های روانی کرونا بر گروه‌های درگیر از جمله افراد مبتلا به کرونا و کادر درمان و خانواده‌های این دو گروه و... می‌پردازد و در فصل سوم نویسنده راهکارهایی برای کاهش استرس ناشی از کرونا ارائه داده، فصل چهارم با نگاهی آسیب‌شناسانه پیامدهای روانی شرایط قرنطینه خانگی را در قالب روابط عاطفی مورد بحث قرار گرفته و در فصل پایانی به موضوع مدیریت ترس و اضطراب در مواجهه با کرونا اختصاص دارد.
در بخش‌هایی از این فصل آمده است: «... تجربه‌های هیجانی و احساسات فیزیکی ما کاملاً با افکار ما (چگونگی فکر کردن در مورد چیزها مرتبط و به هم وابسته است. اگر ذهن ما پر از افکار فاجعه بار و اضطراب‌آور باشد (به‌عنوان مثال: من نمی‌توانم خودم و خانواده‌ام را در برابر این شیوع، ایمن نگه دارم)، احتمالاً این امر باعث می‌شود تا احساس پریشانی و اضطرابی داشته باشیم و به نوبه خود از نظر جسمی هم ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد... د.
ما انسان‌ها در رویارویی با برخی شرایط خاص احساس اضطراب می‌کنیم و بسیار عادی است که هنگام کنار آمدن با حوادث استرس زا و موقعیت‌هایی که کنترل چندانی بر آنها نداریم، اضطراب را تجربه کنیم؛ بنابراین بسیار مهم است که از احساسات خود آگاه شویم و یاد بگیریم آنها را مدیریت کرده و اثرات منفی آن را بر جسم و روان خود کاهش دهیم... متأسفانه از زمان ظهور کرونا، حدس و گمان و ترس زیادی در رسانه‌های اجتماعی و مطبوعات منتشر می‌شود که این امر علائم هیستریک وحشت در عموم مردم را افزایش می‌دهد. انتشار «اخبار جعلی» و مطالعات تأیید نشده در مورد این ویروس باعث ایجاد استرس و نگرانی غیرضروری برای بسیاری از افراد می‌شود و این امر نتیجه منفی بر سلامت روانی مردم بجا می‌گذارد تا جایی که می‌توان گفت شایعات از کروناویروس خطرناک‌تر است و در مردم بیشتر ترس و وحشت ایجاد می‌کند... د.»