همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: کانون‌های محلی مختلف محافلی هستند برای افرادی با ویژگی‌های مشترک، علایق یکسان و تجربه‌های مشابه. یکی از این کانون‌ها، کانون معلولان است که در هر محله وجود دارد و افراد با ویژگی‌های خاص فیزیکی می‌توانند با عضویت در این کانون‌ها و شرکت در جلسه‌ها و کلاس‌های مختلف آن با کسانی که شرایطی یکسان با آنها را تجربه می‌کنند، دیدار کنند، مهارت‌های مختلف یاد بگیرند و مشکلاتشان را مطرح کنند.
کانون معلولان محله بهار همچنین محفلی است. گفت‌وگو با «ملیحه حصارخانی» دبیر کانون معلولان محله بهار و قهرمان پرتاب نیزه هم در مسابقه‌های کشوری، درباره فعالیت‌های کانون، مشکلاتی که این افراد با آن روبه‌رو هستند و نیز تلاش‌هایی که برای حفظ روحیه و تسهیل حضور توانیابان در جامعه صورت گرفته پیش روی شماست.
«ملیحه حصارخانی»، فوق‌لیسانس مدیریت ورزشی از دانشگاه شهید بهشتی دارد و سال‌هاست به‌طور حرفه‌ای ورزش می‌کند و در رشته‌های مختلف و در مسابقه‌های گوناگون شرکت کرده و مدال آورده است: «من پیش از این در رشته‌های شنا و پارادوومیدانی فعالیت می‌کردم، اما چون ماده دو و میدانی یا در واقع ویلچررانی سال‌هاست، حذف شده و فقط می‌توانیم در پرتاب‌های مختلف شرکت کنیم، در پرتاب نیزه هم در مسابقه‌های کشوری شرکت کردم و مقام سوم را به دست آوردم. در ویلچررانی هم مقام اول، دوم و سومی رشته‌های سرعتی و مقاومتی را دارم.»
- مدالی که پنج زندانی آزاد کرد
او سال دوم دبیرستان ترک تحصیل کرده و بعد به نتیجه رسیده است که سراغ ورزش برود و ورزش هم با او خوب تا کرده است. اول رشته دو و میدانی را تجربه کرده و در کنار آن مدرسه را به‌صورت شبانه ادامه داده است. وقتی هم ازدواج می‌کند، باز ورزش و درس را ترک نمی‌کند. بعد از ورزش‌های مختلف او حالا دو سال است پاراوزنه‌برداری را تجربه می‌کند و در این دو سال هم در مسابقه‌های کشوری شرکت کرده و مدال هم آورده است. یکی از این مدال‌ها را هم در یک برنامه تلویزیونی برای کمک به آزادی زندانیان فروخته است و به این‌ترتیب پنج زندانی آزاد شده‌اند.
- چهارشنبه‌های معلولان
اما ماجرای پیوستن او به کانون معلولان محله بهار ماجرای ساده‌ای است. پنج سال پیش وقتی او برای پسرش دنبال کلاس زبان بوده است، با سرای محله بهار آشنا می‌شود و کارشناس‌سرا با توجه به وضعیت و فعالیت‌های ورزشی‌اش از او می‌خواهد دبیری کانون معلولان این‌سرا را قبول کند و این آغازی است برای کار او در این زمینه. در این مدت در کانون معلولان برنامه‌های مختلفی برای این افراد اجرا شده است: «یکی از مهم‌ترین و مداوم‌ترین برنامه‌هایی که در کانون برگزار کردیم، چهارشنبه‌های معلولان بود. در این چهارشنبه‌ها کنار هم جمع می‌شدیم و از تجربیاتمان و کارهایی که کرده بودیم صحبت می‌کردیم.»
آنها بعد از مدتی تصمیم گرفتند این جلسه‌ها را در پارک‌ها برگزار کنند تا نشان بدهند افراد دچار معلولیت می‌توانند مثل بقیه فعالیت‌های مختلف و از جمله فعالیت‌های ورزشی داشته باشند: «می‌خواستیم به‌جز فعالیت‌های فرهنگی درسرا که در کنار افرادی که معلولیت ندارند، انجام می‌شد، فرهنگسازی کنیم که افرادی که دچار معلولیت هستند، می‌توانند مثل بقیه در پارک‌ها ورزش کنند.
این ورزش‌ها سبک و همگانی بودند و شکل حرفه‌ای نداشتند. ولی هر هفته برگزار می‌شد و افراد هم استقبال خوبی از آن داشتند. ضمن اینکه من مربی افراد توان‌یاب در باشگاه پیام، روبه‌روی پارک اندیشه، بودم و این افراد هم تمایل زیادی داشتند که در پارک ورزش کنند.»
پارک اندیشه، آن‌طور که حصارخانی می‌گوید، کاملاً برای کسانی که از ویلچر استفاده می‌کنند یا نابینا هستند، مناسب‌سازی شده و به همین دلیل، این پارک برای فعالیت‌های ورزشی انتخاب شده بوده است. هرچند تنها پارکی نبوده که گروه در آن ورزش می‌کردند: «هر هفته سعی می‌کردیم یک پارک را انتخاب کنیم تا عده بیشتری متوجه شوند افرادی با شرایط ما تفاوتی با سایرین ندارند.»
- شرکت در نمایشگاه‌های مختلف
جز ورزش، اعضای این کانون فعالیت‌های دیگری هم داشته‌اند: «ما نمایشگاهی از دست‌ساخته بچه‌ها در سرای محله داشتیم. در نمایشگاه پوشاکی هم که در شهربانو برگزار شد، بچه‌های ما فعال بودند و لباس‌هایی را که دوخته بودند به نمایش و فروش گذاشتند. طی این سال‌ها در هفته سلامت جشنواره غذا را هم داشتیم. در این جشنواره هرکدام از بچه‌ها غذایی را که با بهترین مواد و به شکل کاملاً سالم تهیه شده بود، آماده می‌کرد و با آن در جشنواره حاضر می‌شد.»
- اقدام برای مناسب‌سازی معابر
طی سال‌های گذشته، جلسه‌هایی برای ارتباط دبیران کانون‌های گوناگون در محله‌های منطقه، برگزار می‌شده است. در همین نشست‌ها که امسال هم به‌صورت آنلاین برگزار شده، مناسب‌سازی محله‌ها برای افراد دچار معلولیت مطرح شده است: «دبیران کانون‌های معلولان در محله‌های مختلف منطقه، محله‌شان را از نظر مشکلاتی که برای افراد توان‌یاب وجود دارد، بررسی کردند و عکس‌هایی از نابسامانی‌ها و مشکلاتی که در گذرها برای این افراد وجود دارد، برای من، به‌عنوان سرپرست، فرستادند. من این گزارش‌ها را جمع‌بندی کردم و گزارشی به شهرداری ارائه دادم مبنی بر اینکه این خیابان‌ها و کوچه‌ها تا حدی مناسب‌سازی شده‌اند، اما بخش‌هایی باقی مانده است. راهکارهایی هم برای انجام این مناسب‌سازی ارائه دادیم.»
او می‌گوید بعد از این گزارش کارهایی برای مناسب‌سازی انجام شده، اما نمی‌توان انتظار داشت خیلی زود همه مشکلات برطرف شود، چراکه تعدادشان کم نیست. او می‌گوید بیشترین مشکل در منطقه مربوط به ناهمواری و غیرهمسطح بودن پیاده‌روهاست: «وقتی از خانه بیرون می‌آمدم، پلی مقابل خانه بود که اگر می‌خواستم سوار ماشین شوم، باید از آن می‌گذشتم، ولی این پل با پیاده‌رو همسطح نبود و عبور از آن برای من دشوار بود. این مشکل در تمام پیاده‌روها وجود دارد.
یا پله دارند یا به هر نحو دیگری طوری هستند که فردی با شرایط من نمی‌تواند به تنهایی از آنها استفاده کند. همین مشکلات باعث می‌شود، این افراد قید بیرون رفتن را بزنند و کم‌کم منزوی شوند. چنین مشکلاتی همچنان وجود دارد و باید رفع شود. شهر همچنان برای حضور ما آماده نیست.»
- از اتوبوس استفاده نمی‌کنم
شماره ۶۳۰۵ برای سرویس‌دهی به افراد دچار معلولیت راه‌اندازی شده و ماشین برای رفت‌وآمد در شهر در اختیار آنها قرار می‌دهد. اما حصارخانی می‌گوید این مرکز هم خدمات مطلوبی ندارد و برای استفاده از این سرویس باید از دو روز قبل هماهنگ کرد: «بسیاری از تاکسی‌های اینترنتی هم وقتی می‌بینند با ویلچر هستم، می‌گویند نمی‌توانند ویلچر را در ماشین جا بدهند و من را سوار نمی‌کنند. اتوبوس و مترو هم برای ما مناسب نیست. وقتی می‌بینم به‌سختی به خیابان آمده‌ام و قرار است به‌دشواری و با کمک دیگران سوار اتوبوس شوم، پشیمان می‌شوم. حتی بی. آر. تی‌ها هم رمپ ورود ویلچر را برای ما باز نمی‌کنند.»
- وضعیت منطقه ۷ از نظر مناسب‌سازی
حصارخانی که ساکن محله بهار است، وضعیت منطقه ۷ را از نظر مناسب‌سازی برای افراد دچار معلولیت، در مقایسه با مناطق دیگر بهتر می‌داند: «تعدادی از پارک‌ها وسراهای محله و خیابان‌ها برای افرادی مثل من مناسب‌سازی شده‌اند. دو سال پیش که هنوز با کرونا مواجه نشده بودیم، دغدغه شهرداری منطقه مناسب‌سازی مسیرها برای توانیابان بود. الان هم می‌دانم که شهردار ناحیه ۳ منطقه ۷ پیگیر این کار است. کارشناس سرای محله بهار، خانم طباطبایی، هم دغدغه این کار را دارد، حتی جای پارک و پلاک ویژه هم برای توانیابان وجود دارد، اما باز هم جای کار زیاد است.»
او پیشنهاد می‌دهد مسیرهای ویژه دوچرخه که در این منطقه طراحی شده‌اند، برای استفاده توانیابان هم مناسب شوند: «مسیرهای دوچرخه از خیابان جدا شده‌اند و شرایط خوبی دارند برای اینکه افرادی هم که از ویلچر استفاده می‌کنند، در آنها حرکت کنند. البته چند بار که از مسیرها بازدید کرده‌ام، متوجه شده‌ام، همسطح نیستند و خودم به تنهایی نتوانسته‌ام از مسیر خیابان طالقانی تا سرای محله بهار استفاده کنم. در صورتی که اگر همسطح باشد، ما هم می‌توانیم به‌راحتی از آنها عبور کنیم.»
- انزوای توانیابان در دوران کرونا
بعد از شیوع کرونا فعالیت‌های کانون هم بسیار محدود شده است و کلاس‌هایی که برای این افراد برگزار می‌شدند، کارشان به تعطیلی کشید و معلوم است که این وضعیت روحیه این افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حصارخانی می‌گوید: «شرایط کرونا و استرس‌های ناشی از آن، افراد با ویژگی‌های خاص بدنی را آزار می‌دهد. ما خانه‌نشین شده‌ایم و این موضوع فشارهای روانی زیادی را به ما تحمیل می‌کند.»
علاوه بر مشکلات روحی و روانی، حصارخانی از مشکلات جسمی هم می‌گوید: «در این دوره، کسانی که دچار معلولیت هستند، به چاقی هم گرفتار شده‌اند. من به دلیل اینکه ورزشکار هستم، توانسته‌ام کم و بیش ورزشم را در خانه و با وسایل ابتدایی مثل دمبل ادامه دهم، ولی بسیاری از اعضایی که برای ورزش به پارک می‌آمدند، خانه‌نشین شده‌اند و تحرک ندارند و اضافه‌وزن و فشارخون پیدا کرده‌اند.»
- فعالیت‌هایی که متوقف شدند
اعضای کانون معلولان با تعطیلی برنامه‌های کانون، به دلیل کرونا، روزهای خانه‌نشینی را تجربه می‌کنند که حتماً چندان دلچسب نیست. این افراد به دلیل ویژگی‌های جسمی و بی‌تحرکی که نارسایی‌های فیزیکی‌شان به آنها تحمیل می‌کند، حالا در معرض آسیب‌های روحی و جسمی و از جمله چاقی هستند. «فاطمه عسگری» یکی از این اعضاست. او می‌گوید که پیش از کرونا در برنامه‌های مختلف کانون شرکت می‌کرده است.
در پارک با گروه ورزش می‌کرده، به اردوهای تفریحی می‌رفته وگاه مشکلاتی را که در خیابان‌ها برای تردد افراد دچار معلولیت وجود د ارد، به دبیر کانون گزارش می‌داده تا آن را حل کنند. او می‌گوید: «کسانی که مشکلات جسمی دارند، در خانه زندانی‌اند. ولی این دست فعالیت‌ها باعث می‌شود از خانه بیرون بیایند و فعالیت داشته باشند که برایشان خیلی خوب است.»
- به هم امید می‌دهیم
حالا اما با توقف این فعالیت‌ها آنها دوباره اسیر خانه شده‌اند و فعالیت‌هایشان به صفر نزدیک شده است. عسگری می‌گوید: «در شرایط این روزها، مردمی هم که با مشکلات فیزیکی مواجه نیستند، عصبی‌اند. بنابراین، معلوم است چه فشاری روی ماست. اما در همین شرایط سعی می‌کنیم به‌صورت آنلاین با هم در ارتباط باشیم و به هم امید بدهیم.»
- به ورزش‌های روزانه یا هفتگی احتیاج داریم
«مریم امراللهی» هم عضو این کانون است و علاوه بر آن دبیر کانون معلولان محله گرگان هم هست. می‌گوید: «ما به فعالیت‌هایی مثل ورزش‌های روزانه یا هفتگی احتیاج داریم. چون به دلیل مشکلات حرکتی در معرض چاقی و آسیب‌های قلبی و عروقی قرار داریم. ولی حالا بیشتر در خانه هستم و اگر هم بیرون می‌روم کوتاه‌مدت و بی‌هدف است. من آدمی اجتماعی هستم و خانه‌نشین نبودم، ولی در این ۲ سال از بیرون رفتن محروم شده‌ام.»
- پیشنهادهایی برای روزهای خانه‌نشینی توانیابان
معلولیت به خودی خود منجر به کاهش سلامت عمومی روان‌شناختی و انزواطلبی در این افراد می‌شود. حالا که به دلیل کرونا امکان فعالیت‌های اجتماعی برای این افراد کمتر هم شده، خانواده‌ها در جلوگیری از انزوای این افراد نقش پررنگی دارند و باید سعی کنند مشارکت این افراد در جامعه را افزایش دهند. برای رشد خلاقیت و تمرکز و افزایش مهارت‌های حرکتی خوب است الان که زمان بیشتری را در خانه می‌گذرانند، بازی‌های گروهی مثل پازل و دومینو را در برنامه روزانه‌شان بگنجانند.
علاوه بر این، فرصت این روزها می‌تواند باعث شود روابط خانوادگی گسترش پیدا کند. هرچه روابط بین فردی این دسته در خانواده بیشتر شود، این افراد بعد از کرونا هم در محیط بیرون و در دانشگاه و سر کار مشارکت‌جویی بیشتری خواهند داشت و این رفتار اعتماد به نفس آنها را بالا می‌برد.
به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنم افراد دچار معلولیت در خانه با انجام بازی‌های گروهی مهارت‌های حرکتی و حسی‌شان را بالا ببرند. در مجموع داشتن یک برنامه منظم خیلی در بهبود روحیه این افراد تأثیرگذار است.