همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: از سال‌های نه چندان دور، منطقه ۵ پایتخت شاهد رشد قارچ‌گونه آپارتمان‌ها، برج‌های بلند مرتبه یا باغ رستورانی‌های تفریحی در زمین‌هایی است که پیش از این زمین کشاورزی و محل تولید محصولات زراعی بوده یا باغ‌هایی که انواع میوه‌جات در آن پرورش و برداشت می‌شد. چند روز گذشته، خبر تخریب باغ رستورانی از سوی مدیریت این منطقه در رسانه‌ها منتشر شد که بازتاب بسیاری به همراه داشت. به همین بهانه سراغ مسئولان شهری منطقه رفتیم و درباره وضعیت ساخت‌وساز غیرمجاز و علت تغییر کاربری‌ها در این منطقه گفت‌وگو کردیم.
- برخورد با افراد متخلف و تخریب بنا
در نیمه نخست شهریور ماه، باغ رستورانی بزرگ در ناحیه یک منطقه ۵ با حضور مسئولان قضایی انتظامی و شهری تخریب شد. «رضا دهقان»، شهردار ناحیه یک منطقه ۵، که باور دارد یکی از وظایف ذاتی شهرداری‌ها حفظ کاربری زمین‌ها است درباره این اقدام می‌گوید: «متأسفانه در برخی موارد بخش‌هایی از املاک عمومی و فضای سبز از سوی افراد سودجو تصرف می‌شود و با تغییر کاربری غیرقانونی ملک شروع به ساخت‌وساز غیرمجاز می‌کنند.
معمولاً این افراد با پشتوانه مالی و رایزنی با برخی مسئولان متخلف، گمان می‌کنند اقدامات غیرقانونی آنها تداوم خواهد داشت، در حالی که چنین نخواهد بود.» دهقانی به تخریب یک رستوران باغ با هماهنگی نیروی انتظامی و حکم مقام قضایی اشاره می‌کند و می‌گوید: «هفته گذشته باغ رستورانی که با تصرف و تغییر کاربری غیرقانونی فضای سبز ساخته شده بود، تخریب شد. به همه شهروندان اطمینان خاطر می‌دهیم که همان‌گونه که در حوزه نگهداشت شهر، کارکنان خدوم شهرداری در حال خدمت‌رسانی هستند، در حوزه مقابله با ساخت‌وساز غیرمجاز و تصرف غیرقانونی نیز با احدی مماشات و مدارا نمی‌کنند و در دفاع از بیت‌المال و حفظ حقوق شهروندان با جدیت برخورد می‌کنند.»
- صیانت ویژه از محله کن
از مهم‌ترین اولویت‌های مدیریت شهری جدید، صیانت از باغ‌ها، فضای سبز، میراث‌های طبیعی و دارایی‌های ارزشمند شهراست. «محمود کلهری»، شهردار منطقه ۵، از اجرای طرح صیانت ویژه از محله «کن» خبر می‌دهد و در این‌باره می‌گوید: «کارگروه قدرتمندی برای جلوگیری از تخریب کن و حفاظت از آن تشکیل شده است تا ساخت‌وسازهای غیرمجاز را بررسی و ضمن برخورد با عوامل دخیل در آن، از میراث طبیعی و تاریخی این محله صیانت کند.
در همین راستا باید فراتر، عمیق‌تر و راهبری‌تر به این کارگروه نگاه شود. چون ضرورت دارد که از کن محافظت کنیم و نگذاریم تخریب شود. همچنین در کنار آن باید برای توسعه کن خدمات عمرانی ارائه دهیم. به همین دلیل باید سیاستی پیش گرفته شود که کن بیش از این به سمت تخریب نرود. هیچ‌کدام از محله‌های ۲۹گانه منطقه ۵ شرایط کن را ندارند. اما کن را مستثنی دیدیم. همچنین درباره ساخت‌وسازهای غیرمجاز، این کارگروه باید بررسی کند که آغاز آن از کجاست، چه کسانی در آن دخیل هستند و اگر فسادی در آن بود نه تنها برخورد اداری بلکه برخورد کیفری نیز داشته باشند. از سوی دیگر باید از هرگونه ساخت‌وساز غیرمجاز جلوگیری شود. در این بخش‌ها نه با کسی تعارف داریم و نه می‌خواهیم بر کوتاهی‌ها سرپوش بگذاریم و به شدت با هرگونه ساخت‌وساز غیرمجاز برخورد می‌کنیم. هدف ما ارتقا بخشی به کیفیت زندگی در محله کن است تا ساکنان آن از سکونت و قدم زدن در کوچه باغ‌های آن لذت ببرند.»
- مصوبه‌ها و قوانین برج باغ‌ها
براساس طرح تفصیلی شهر تهران، بخش‌های مختلف مناطق در پهنه‌بندی‌های مشخصی قرار دارد که. چهارمین پهنه از این تقسیم‌بندی به پهنه «حفاظت سبز و باز» با عنوان «جی» است. «حسین کاملی خوزانی»، معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ۵، درباره پهنه‌بندی این منطقه می‌گوید: «اغلب پارک‌های عمومی، زمین‌های زراعی و کمربندهای سبز در این پهنه جانمایی شده‌اند و کاربری‌های مشخصی برای آن تثبیت‌شده است. به همین دلیل اغلب مالکان پلاک‌های پهنه جی با توجه به اینکه پلاک‌شان مجاور یک پهنه دیگر است، درخواست دارند که خط طرح تفصیلی تطبیق و پلاک خودشان با پهنه دیگری جابه‌جا شود. معمولاً کمیسیون ماده ۵ به سبب سرانه‌های هر منطقه از جمله سرانه‌های فضای سبز از انجام این تغییر جلوگیری می‌کند.
درگذشته مصوبه‌ای درباره برج‌باغ‌ها صادر شده بود که براساس آن پلاک‌هایی که باغ بودند با توجه به آیین‌نامه قانون حفظ وگسترش فضای سبز شهرها، سطح اشغال را از مساحت آن کم می‌کرد و امتیاز تراکم پهنه را در ساخت تعداد طبقات بیشتر به آن پلاک‌ها می‌دادند. این موضوع سبب شد تا مالکان را به سمتی سوق دهد که پلاک آنها فضای سبز یا باغ است. با وجود اینکه حتی اگر پلاک‌شان فضای سبز یا باغ نبود، تلاش می‌کردند پلاک خود را به‌عنوان باغ به شهرداری بشناسانند که بتوانند یک امتیاز خوب و مناسب دریافت کنند. براین اساس مالکان تا ۱۱ طبقه مسکونی هم می‌توانستند پروانه ساخت بگیرند. برای صیانت از فضای سبز چندین قانون صادر شده است که مهم‌ترین آن، قانون «حفظ و گسترش فضای سبز شهرها» مصوب ۲۰ تیرماه ۱۳۸۸ و آیین‌نامه اجرایی آن است.
در این قانون به شکل دقیق و روشن درباره باغ بودن و فضای سبز شدن پلاک‌ها توضیح داده شده است و در سامانه شهرسازی به‌صورت سیستمی، بر اساس کمیسیون ماده ۷ و نظریه ماده ۱۲ زمین، نوع املاک را بررسی و رای‌شان را درباره باغ بودن یا نبودن صادر می‌کند. همچنین در صورتی که ماده این قانون آن پلاک را به‌صورت «سماقستان»، «توتستان»، «نهالستان»، «دیم‌زار» یا هر چیز دیگری که تحت عنوان کشت و کار در آن باشد، شناسایی شود، با رعایت مفاد ماده چهارده قانون زمین شهری، مجوز ساخت صادر می‌شود تا با کمترین حداقل سطح اشغال و حداقل تراکم بنا ساخته می‌شود.»
- چشم سوداگران به دنبال زمین‌های ارزشمند
به گفته معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه، مدیریت شهری برای حفظ و صیانت از باغ‌ها و فضای سبز اقدامات ویژه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است. کاملی خوزانی در این‌باره می‌گوید: «از جمله این فعالیت‌ها پایش کل محدوده از سوی نیروهای ناحیه و حریم، شناسایی زمین‌های ارزشمند و مشجر است. در همین رابطه اگر در محدوده‌ای که این زمین واقع شده است کاربری تثبیت شده فضای سبز وجود نداشته باشد، پس از شناسایی مالک با آن مذاکره می‌کنیم و با حفظ حقوق مالک، سرانه فضای سبز محله را افزایش می‌دهیم تا عموم ساکنان از آن بهره‌ببرند. با انجام این تدابیر تاکنون کمترین میزان تخلف را در این زمینه در منطقه داشتیم.»
- اهالی؛ بهترین ناظر
«حسین کاملی خوزانی»، معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ۵ به تمایل سازنده‌ها برای بناهای مسکونی در این منطقه اشاره می‌کند: «بیشتر تغییر کاربری‌ها با توجه به شکل کالبدی منطقه ۵ در بخش شمالی اتفاق می‌افتد. چون بیشتر باغ‌ها و فضای سبز از جمله باغ‌های «خرمالو» و توتستان‌ها محدوده‌ای از کمربند سبز و قسمتی از محله‌های «حصارک»، «کوهسار»، «دره فرحزاد» و «دره زغالی» در این محدوده تمرکز دارد. به همین دلیل در این محدوده‌ها بیشترین تغییر کاربری را داشتیم. علاوه بر این موضوع در گذشته برخی از روستاها که در محدوده قرار داشتند، کاربری و اسمشان به‌عنوان باغ مطرح است. برای مثال هنوز قسمتی از محدوده‌مان را به‌عنوان «باغ فیض» می‌شناسیم.
در گذشته در این محدوده باغ‌های انبوهی وجود داشت ولی اکنون با توجه به مرور زمان بسیاری از این باغ‌ها تخریب شده‌اند و ساختمان‌ها جای باغ‌ها را گرفته‌اند. برهمین اساس بیشترین تقاضا و تغییر کاربری در ناحیه ۲ و قسمتی از ناحیه یک منطقه است. با توجه به بازار امروز مسکن و اینکه تقاضای خرید و فروش املاک مسکونی بیشتر است، معمولاً افراد تمایل دارند که قسمت‌هایی از کاربری فضای سبز به بناهای مسکونی تبدیل شود. به همین دلیل تقاضای ساخت بنای مسکونی بسیار بیشتر از تقاضای کاربری‌های اداری و تجاری است. بی‌شک یکسری از افراد سودجو به دنبال سودآوری بیشتری هستند که سودشان هم از تخلفات ساختمانی به دست می‌آید.
با توجه به تراکم ساختمانی و پوشش گیاهی بسیار متراکم و فشرده منطقه، انجام اقداماتی همچون بازدید و رصد میدانی را دشوار می‌کند، اما خوشبختانه با توجه به ارتباطات خوبی که با شورایاران و معتمدان محله داریم و نیز کمک دفاتر نوسازی، تخلفات ساختمانی را در کوتاه‌ترین زمان شناسایی می‌کنیم. همچنین اهالی با تماس با سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ تخلفات را گزارش می‌دهند. برهمین اساس مدیریت شهری با توجه به قانون ماده صد از ظرفیت‌های قانونی استفاده و از ساخت‌وساز غیرمجاز جلوگیری می‌کند. اهالی بهترین ناظران هستند. شهروندان می‌توانند در صورتی که تخلفاتی را مشاهده کردند با سامانه ۱۳۷ و ۱۸۸۸ تماس بگیرند و اطلاع بدهند. در کوتاه‌ترین زمان ممکن با فرد متخلف برخورد می‌شود و از همکاری شهروندان‌مان استقبال می‌کنیم.»