همشهری آنلاین _ معصومه حق‌جو: در این حال و هوا بود که دبیر شورایاری و مدیر محله ایرانشهر با کمک «شیرین صدقیان» و «سعید شیرخدایی» و «علی جانب‌اللهی» که علاوه بر فیلمسازی و فعالیت در سینما و مستندسازی، بخش زیادی از زندگی‌اش را صرف بازی‌پژوهی کرده، برای برگزاری پنجشنبه‌بازار تبادل اسباب‌بازی و مهارت‌آموزی با بازی (مهارت‌آباد) اقدام کردند تا در این روزها که هنوز کرونا بساط خود را جمع و جور نکرده، کودکان و نوجوانان در فضای باز، مهارت‌های جدید یاد بگیرند و همچنین با استفاده از بازیافتی‌ها و اسباب‌بازی‌های دورریختنی، آثار تازه‌ای خلق کنند. «شیرین صدقیان» کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی با همراهی «سعید شیرخدایی» که سال‌ها قبل دبیر هنر بازیافت شهرداری بوده و در حال حاضر، سازنده تندیس از مواد بازیافتی است، یکی از ارکان برگزاری این پنجشنبه‌بازار هستند.
«شیرین صدقیان»، کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی معتقد است آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و نوجوانان یک ضرورت برای زندگی در جامعه است. اگر آنها از حالا آموزش ببینند و تمرین داشته باشند می‌توانند در آینده از این آموزش‌ها استفاده کنند. در کنار کودکان و نوجوانان، باید زندگی را آزمایش کرد و در بازی، آزمایشی زندگی کرد. «سعید شیرخدایی»، همکار صدقیان، یکی از افرادی است که در سرای محله ایرانشهر فعالیت دارد و چون از قبل با صدقیان در پروژه‌های مشترک برای کودکان و نوجوانان همکاری داشته، این بار هم در کنار هم برای برپایی پنجشنبه‌بازار تبادل اسباب‌بازی و اجرای طرح مهارت‌آباد اقدام کردند. البته ایده اولیه مهارت‌آباد را «علی جانب‌اللهی» مطرح کرده که در زمینه بازی‌سازی و تولید بازی فعالیت دارد. شیرخدایی چگونگی استفاده از مواد بازیافتی را آموزش می‌دهد و صدقیان در زمینه سلامت روان و کودک فعالیت دارد.
صدقیان می‌گوید: «دبیر شورایاری و مدیر محله ایرانشهر با روی باز از این پنجشنبه‌بازار حمایت و طرح را قبول کردند و در این بوستان با همراهی کودکان و نوجوانان باانگیزه حضور پیدا کردیم. مقرر شده اگر با استقبال خوبی مواجه شویم، کارمان ادامه‌دار باشد.»
او درباره ایده اولیه پنجشنبه‌بازار و مهارت‌آموزی توضیح می‌دهد: «بنده چون در زمینه مهارت‌های زندگی تسلط دارم، بنابراین، با همفکری و همراهی «علی جانب‌اللهی» که مشاور بازی، بازی‌ساز و بازیگردان است و در زمینه بازی تسلط دارد، تصمیم گرفتیم با هم مهارت‌های زندگی را در قالب بازی به بچه‌ها آموزش بدهیم تا در ذهن و ضمیر آنها نهادینه شود. جانب‌اللهی طرح مهارت‌آباد را پیشنهاد داد و با هم طرح را اصطلاحا پخته‌تر کردیم و به‌عنوان فاز اول، آموزش مهارت کار گروهی، شراکت مالی و مسئولیت‌پذیری را در قالب یک طرح با بازی‌های مختلف آموزش دادیم.
بعداً این آموزش‌ها، به اجرای طرح پنجشنبه‌بازار منتهی شد و با استقبال بچه‌ها مواجه شدیم. در این پنجشنبه‌بازار آنها اسباب‌بازی‌هایی را که لازم ندارند با هم تبادل می‌کنند یا به یکدیگر می‌فروشند. در این بین مهارت‌هایی را که آموزش دیده‌اند به‌صورت عملی هم تجربه می‌کنند، به‌عنوان مثال، فعالیت گروهی، تجربه مسائل خرد اقتصادی، مسئولیت‌پذیری در زمینه اسباب‌بازی‌هایی که با خود آورده‌اند و سود و ضرری را که از فروش یا خرید کسب کرده بودند، تجربه کردند. در همه این زمینه‌ها با بچه‌ها صحبت و بحث و تبادل نظر کردیم. در واقع مهارت‌آباد یک طرح کلی است که یکی از کارهای آن پنجشنبه‌بازار بوده و ادامه‌دار است. قرار است افراد جدیدی را جذب کنیم و ممکن است بعداً به شکل دیگری این طرح را ادامه بدهیم.»
در بوستان ایرانشهر کودکان و نوجوانان رده سنی ۴ تا ۱۵ سال در مهارت دست‌ورزی و ساخت وسیله از مواد بازیافتی تشویق می‌شوند: «ما برای جلب مشارکت بچه‌ها از آنها خواستیم اسباب‌بازی‌های شکسته و اسباب‌بازی‌هایی را که باید دور ریخته شوند، همراهشان بیاورند. در مرحله اول فقط از آنها خواستیم که تبادل اسباب‌بازی انجام بدهند تا یکسری نکته‌ها را در این تبادل یاد بگیرند و بعد در زمینه فروش به آنها کمک کردیم.»
صدقیان می‌گوید: «در مرحله‌های بعدی، اسباب‌بازی‌های بازیافتی را عرضه کردند تا توسط فردی کاربلد تعمیر شوند و به آنها آموزش داده شد که چگونه وسایل خود را تعمیر کنند. اگر اسباب‌بازی قابل تعمیر نبود به کمک خودشان، وسیله دیگری ساختیم. کودکان و نوجوانان شرکت‌کننده در پنجشنبه‌بازار با انجام بازی‌های گروهی، مهارت مدیریت و شراکت مالی و مسئولیت‌پذیری را آموزش دیدند. حالا یاد گرفته‌اند که چگونه کالای خود را بفروشند و برای آن تبلیغ کنند.»
او جای خالی نهادهایی مانند آموزش و پرورش را برای حمایت از چنین ایده‌هایی خالی می‌داند: «امیدواریم که در آینده آموزش و پرورش هم از این طرح حمایت کند تا در مدارس این مهارت‌آموزی‌ها را ادامه بدهیم. شهرداری‌ها و نهادهای ذی‌ربط با حمایت و پشتیبانی می‌توانند در پرورش نسلی خلاق و دوستدار محیط‌زیست مؤثر باشند.»
- ساخت تندیس با مواد بازیافتی
«سعید شیرخدایی» رکن دیگر این پنجشنبه‌بازار، که در رشته گیاه‌درمانی تحصیل کرده، می‌گوید عشقی که به طبیعت دارد، باعث شده هم حرفه‌اش در ارتباط با گیاهان و طبیعت و تغذیه و سلامت باشد و هم در فعالیت‌های شخصی و گروهی با شهرداری، در زمینه کارهای خلاقانه و کاهش تولید زباله و استفاده از مواد بازیافتی برای کمک به طبیعت فعالیت کند. او می‌گوید: «سال‌ها قبل دبیر هنر بازیافت شهرداری بودم و در حال حاضر به‌صورت فردی در همین زمینه فعالیت دارم. ساخت تندیس با مواد بازیافتی بخشی از فعالیت‌هایم است که در مناطق ۲۲گانه شهرداری می‌توانید آنها را ببینید.» او یکی از اهداف بزرگشان را در محله ایرانشهر، ساخت تندیس‌های غول‌پیکر عنوان می‌کند: «قصد داریم از مواد بازیافتی تندیس‌های بزرگی به کمک کودکان و نوجوانان این منطقه و مدارسی که به ما معرفی می‌شوند و مشارکت می‌کنند بسازیم.»
نخستین تندیسی که توسط این تیم باانگیزه ساخته شد، تندیس آدمک چوبی بود: «قطعات به کار رفته در این آدمک چوبی کاملاً بدون مصرف بودند. این آدمک غول‌پیکر چوبی توسط کودکان و نوجوانانی که در این پنجشنبه‌بازار فعالیت داشتند، ساخته شد. از کودک ۴ساله که با کمک پدرش در این کار مشارکت داشت تا نوجوان ۱۴، ۱۵ساله برای ساخت تندیس کمک کردند.»
او معتقد است همین آدمک چوبی نشان می‌دهد که مردم می‌توانند با ضایعات، تولیدات زیادی در منزل، فضاهای شهری، باغچه و... داشته باشند و از آنها به بهترین شکل استفاده کنند. شیرخدایی می‌گوید: «برای ساخت این تندیس از حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ قطعه استفاده شده است. بچه‌ها استقبال بسیار خوبی برای ساخت آن داشتند و با اینکه زمان حضورمان در پنجشنبه‌بازار تا ظهر بود، ولی بی‌توجه به آفتاب داغ، با ذوق و شوق برای ساخت این تندیس کمک کردند. علاوه بر استقبال بچه‌ها، با استقبال رهگذران هم مواجه بودیم. بعد از اتمام کار، خیلی‌ها با این تندیس چوبی عکس می‌گرفتند. اگر بتوانیم این برنامه را ادامه بدهیم، با تندیس‌های غول‌پیکری که با مواد بازیافتی ساخته می‌شوند می‌توان نمایشگاه جالبی برگزار کرد.»
او بیان می‌کند: «با حمایت شهرداری منطقه ۶ که از این پنجشنبه‌بازار استقبال کردند، سفیری خواهیم شد که در محله‌ها و منطقه‌های دیگر این مهارت‌آموزی را ترویج کنیم.» شیرخدایی معتقد است باید در خانواده‌ها برای استفاده بهینه از مواد بازیافتی فرهنگسازی شود: «مواد بازیافت، زباله نیست و کاهش تولید زباله یکی از نکته‌های مهمی است که همه باید آن را یاد بگیرند.»برنامه بعدی این گروه باانرژی، برگزاری همایش‌هایی در مسیر بازیافت و مهارت‌آموزی برای کودکان و نوجوانان هم در بوستان ایرانشهر و هم در سالن‌های اجتماعات واقع در قلب پایتخت است.
- جامعه‌ای مسئولیت‌پذیر در قبال محیط‌زیست خواهیم داشت
به‌طور کلی در پنجشنبه‌بازار تبادل اسباب‌بازی سعی شد تا یکسری مهارت‌ها در کودکان و نوجوانان تقویت شود، مانند مهارت فروش، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های اجتماعی و فردی و...؛ آنها وسایلی که در طول روز با آن سرگرم هستند مانند انواع اسباب‌بازی، وسایل کمک آموزشی و غیره را به پنجشنبه‌بازار آوردند و به همسن و سالانشان برای فروش یا تبادل عرضه کردند. مدیریت محله تصمیم دارد این پنجشنبه‌بازار را هر هفته در بوستان ایرانشهر برگزار کند. تاکنون بوستان هنرمندان ۳ پنجشنبه به‌صورت متوالی میزبانی پنجشنبه‌بازار تبادل اسباب‌بازی را برعهده گرفته است.
این برنامه به‌صورت آزمایشی اجرا شد و با توجه به استقبالی که وجود داشت سعی می‌کنیم با تبلیغات در کانال‌های محله‌های منطقه، کودکان و نوجوانان با انگیزه را جذب این اقدام خلاقانه کنیم. امیدواریم با حمایت‌های دبیر شورایاری محله ایرانشهر، «محمدرضا محترمی»، در خصوص ایجاد بستر مناسب برای فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی در محله ایرانشهر باز هم بتوانیم گام‌های مؤثری برداریم. با چنین برنامه‌هایی کم‌کم فرهنگ استفاده از مواد بازیافتی نه تنها بین کودکان و نوجوانان، بلکه در همه خانواده‌ها فراگیر می‌شود و در آینده جامعه‌ای مسئولیت‌پذیر در قبال محیط‌زیست خواهیم داشت.
- برای تبادل کتاب همیشه آمادگی دارم
«ستایش سعیدی» یکی از مهارت‌آموزان است که درباره برنامه تبادل اسباب‌بازی می‌گوید: «گاهی اوقات بعد از اینکه اسباب‌بازی‌ام را به فرد دیگری اهدا کنم، دلم برایش تنگ می‌شود و حس خوبی ندارم، ولی برای تبادل کتاب همیشه آمادگی دارم. در این مدت، بازی‌های گروهی خوبی با دیگر بچه‌ها انجام دادیم و این بازی‌ها باعث شد روحیه کار گروهی، مشارکت و تبادل را یاد بگیرم.»
«فاطمه حسنی»، برعکس دوستش، می‌گوید: «وقتی اسباب‌بازی‌ام را به فرد دیگری اهدا می‌کنم، اصلاً دلم برایش تنگ نمی‌شود. چون دوست دارم دوستم هم بتواند با اسباب‌بازی‌های من بازی کند.»
- دوست دارم اسباب‌بازی‌هایم را با قیمت‌های کم بفروشم
«حسین علیجانی» پسر باذوقی است که تا به حال بازی‌های فکری مانند فتح پرچم، دانیمون، دستچین و آمبولانس، لی‌لی ونیز چند جلد کتاب را به پنجشنبه‌بازار آورده است. حسین می‌گوید: «من بیشتر دوست دارم که اسباب‌بازی‌هایم را با قیمت‌های کم بفروشم. فقط یکبار تبادل انجام دادم. به‌تازگی هم یکی از اسباب‌بازی‌هایم را که اصلاً استفاده نکرده بودم و ۱۰۰ هزار تومان قیمت داشت ۵۰ هزار تومان فروختم.» او می‌گوید: «اسباب‌بازی‌های زیادی دارم و تا به حال نشده که دوست نداشته باشم آنها را تبادل کنم یا هدیه بدهم.»
حسین هم مانند فاطمه و ستایش از این بازی‌ها نکته‌های مهمی یاد گرفته است: «من و دیگر همسن و سالانم در بازی‌های گروهی تعامل داریم تا به نتیجه دلخواه برسیم. »
او درباره اسباب‌بازی‌های بازیافتی می‌گوید: «آنها را، طبق گفته خانم صدقیان، دسته‌بندی می‌کنیم. اسباب‌بازی‌هایی را که بازیافتی هستند یا دیگر نمی‌خواهیم با آنها بازی کنیم، اهدا می‌کنیم. به‌جز اسباب‌بازی، کتاب هم اهدا می‌کنیم. من کتابی را که چندین بار خوانده‌ام به فرد دیگری می‌دهم تا از آن استفاده کند. کتابی که با فرد دیگری تبادل می‌کنم هم می‌تواند برای من نکته‌های مفیدی داشته باشد.»
- تبادل اسباب‌بازی حس خوبی در من ایجاد می‌کرد
«پارسا واحدمطلق» یکی دیگر از مهارت‌آموزان است که با لگوهای ابرقهرمان، پازل خانه‌سازی و عروسک و بازی فکری مافیا و جعبه پازل کودک در پنجشنبه‌بازار حضور دارد. او این بازی‌ها را با بازی پایاپای، دستچین و بانچیپس، عروسک، کتاب و شهر پارچه‌ای تبادل کرده است. پارسا می‌گوید: «برای من خیلی جالب بود. اینکه بدون پرداخت پول و فقط با دادن اسباب‌بازی‌های قبلی خودم می‌تونستم اسباب‌بازی‌های جدید داشته باشم، خیلی حس خوبی در من ایجاد می‌کرد. اسباب‌بازی بازیافتی تا به حال نداشتم. چند تا عروسک داشتم که اهدا کردم، برخی هم نیاز به تعمیر داشتند. البته در یکی از این پنجشنبه بازارها یک کیف دوشی نمدی را که برای تبادل آورده بودم به یک دخترخانم کوچک دادم بدون اینکه در قبال آن اسباب‌بازی یا پول بگیرم.» او کتاب‌های داستانی زیادی داشته که قبلاً مطالعه کرده و می‌خواهد آنها را با بچه‌ها تبادل کند. در بازی‌های گروه هم، همکاری کردن با دوستان برای انجام یک بازی خوب را یاد گرفته و می‌گوید که در بازی یاد گرفته هیجان و خشمش را کنترل کند.
- در این بازی‌ها نکته‌های خوبی را یاد گرفتم
«صبا سعیدی» خودش را با نام مستعار السا معرفی می‌کند و می‌گوید که در این تبادل‌ها تا به حال دلش برای اسباب‌بازی‌هایش تنگ نشده، چون به اندازه کافی با آنها بازی کرده است: «از تبادل اسباب‌بازی حس خیلی خوبی دارم، چون اسباب‌بازی‌ای را که دیگر با آنها بازی نمی‌کنم به دوستم می‌دهم و اسباب‌بازی جدیدی را که دوست دارم می‌گیرم. کتاب داستان یا کتاب‌های آموزشی‌ای را که قبلاً خوانده‌ام و دیگر به آنها نیازی نداشتم هم تبادل می‌کنم.»صبا قبلاً به جای اسباب‌بازی، کتاب‌هایش را هم تبادل کرده است: «من این کار را خیلی قبل‌تر هم انجام دادم. به‌عنوان مثال، کتاب داستان یا اسباب‌بازی‌هایی را که دیگر استفاده نمی‌کردم یا برای بچگی‌ام بود به کسانی که از لحاظ سنی برایشان مناسب بوده، هدیه داده‌ام.» او می‌گوید: «هر کالایی، یک ارزشی دارد و آن ارزش برای هر کسی فرق دارد. مثلا، ممکن است برای یکی ارزش یک کالا بیشتر باشد.»