همشهری آنلاین _ رابعه تیموری: همه از وقوع چنین اتفاقی در شوک و ناراحتی فرو رفتند و باورشان نمی‌شد کودکان جنوب شهر تهران در معرض چنین خطری قرار دارند، اما در شهر ری نخستین بار نبود که این اتفاق رخ می‌داد و بارها شهروندان کوچک و بزرگ ری مورد حمله و آسیب سگ‌های بدون صاحب و رهاشده در معابر و روستاها قرار گرفته‌اند. این شهر که به جنوب نقشه پایتخت سنجاق شده است، به دلیل فراوانی زمین‌های کشاورزی و محصور بودن در میان روستاهای مختلف و ده‌ها دلیل‌ریز و درشت دیگر با مشکل فراوانی تعداد این حیوانات دست و پنجه نرم می‌کند. در گزارش زیر به این موضوع پرداخته و در گفت‌وگو با اهالی، مدیران شهری و دهیاران شهرستان ری راه‌حل‌ها و موانع رفع مشکل بررسی شده است.
این روزها که هوا رو به سردی می‌رود سر و کله سگ‌های بی‌صاحب در محله‌ها و معابر مختلف ری پیدا می‌شود و کمتر می‌توان محل خلوتی را یافت که این حیوانات سرگردان اطراف آن پرسه نزنند. اما تعداد این حیوانات در اطراف زندان بزرگ «فشافویه» بی‌شمار است و خانواده‌هایی که به دیدن عزیزان زندانی خود می‌روند، اگر در طول مسیرشان از حمله سگ‌ها در امان بمانند، اقبال یارشان بوده است. نکته مهم ماجرا اینجا است که نذر و نیازهای خاص این خانواده‌ها باعث تجمع سگ‌ها در این محدوده شده است. «مرتضی صحرایی» می‌گوید: «بسیاری از خانواده زندانیان به نیت آزادی زندانیان خود نذر می‌کنند تا برای این سگ‌ها غذا بیاورند.» او دهیار «کنارگرد» است و در مسیر رفت و آمدش بارها شاهد حمله سگ‌ها به این خانواده‌ها و به‌ویژه کودکان بوده است. محل‌های پرسه سگ‌های بدون صاحب به روستاهای ری خلاصه نمی‌شود و در محله‌های مختلف شهر ری، این حیوانات به آسودگی جولان می‌دهند.
«مهناز عباسی» از اهالی و شورایاران محله «نفرآباد» است. او می‌گوید: «توقف ساخت‌وساز محله باعث شده بومیان محله را ترک کنند و اینجا پاتوق معتادان و اتباع مهاجر شده است. بسیاری از معتادان باقیمانده غذای خود را برای سگ‌ها می‌ریزند و در خانه‌های قدیمی و مخروبه محله این حیوانات را نگهداری می‌کنند.» عباسی به بیماری‌های واگیری که از حیوان به انسان منتقل می‌شود، اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیماری‌های زیادی مانند «هاری» و امراض عفونی از سگ‌ها به انسان منتقل می‌شود که بهداشت و سلامت مردم محله را به خطر می‌اندازد.» یکی از مهم‌ترین خطرات پرسه سگ‌ها در محله‌های شهر ری، همبازی شدن کودکان با این حیوانات است که در دوران شیوع کرونا تهدیدی جدی برای سلامتی آنها به شمار می‌آید. «حمید سرلک» از اهالی محله «جوانمرد قصاب» است. او می‌گوید: «بسیاری از کودکان و نوجوانان در پارک‌ها به بازی با سگ‌ها می‌پردازند که گاهی این سگ‌ها به آنها حمله می‌کنند و آسیب می‌بینند.»
- سگ‌های بی‌صاحب از روستاهای اطراف می‌آیند
سرلک زیاد شدن سگ‌ها در روزهای سرد سال را باعث احساس ترس کودکان و خانواده‌ها می‌داند و می‌گوید: «گاهی سگ‌های رهاشده هنگام روز هم در کوچه‌های محله دیده می‌شوند، ولی نزدیک غروب تعداد آنها بیشتر است و بچه‌ها از دیدن این حیوانات وحشت می‌کنند.» بسیاری از محله‌های شهر ری هنوز از بافت روستایی قدیمی خود کاملاً فاصله نگرفته‌اند، اما آنچه رفت‌وآمد سگ‌ها به محیط شهری را آسان‌تر می‌کند، وجود روستاهای کوچک و بزرگ محدوده شهرستان ری است که بافت شهری منطقه ۲۰ را احاطه کرده‌اند. سرلک می‌گوید: «بسیاری از سگ‌های بی‌صاحب شهر ری از روستاهای اطراف به اینجا می‌آیند و به دلیل وجود ته مانده‌های غذا در سطل‌های زباله به زندگی در اینجا زود خو می‌گیرند.» روستاهای «عمادآور»، «نسوز» و «هفت دستگاه» از روستاهای شهرستان ری هستند.
«انسیه اسماعیلی» دهیار این روستاها است و می‌گوید: «طرح جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب که در روستاهای عمادآور، نسوز و هفت دستگاه به‌صورت منظم اجرا می‌شود، طرح هزینه‌بری است و جمع‌آوری هر قلاده سگ ۲۰۰ هزار تومان هزینه دارد. این سگ‌ها در «هشتگرد» کرج عقیم می‌شوند که کاهش تعداد این حیوانات در محدوده روستا را به دنبال داشته است.»
- نقاط بی‌دفاع، محل زاد و ولد سگ‌ها
اسماعیلی فراوانی شمار کشتارگاه‌ها، مرغداری‌ها و کارخانه‌های مواد غذایی در محدوده روستا را از دلایل پرسه سگ‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «این مراکز دورریزهای مواد غذایی را در سطل‌های روباز و معابر می‌ریزند و سگ‌ها با استشمام این مواد جذب می‌شوند.» دهیار عمادآور به وجود کشتارگاه‌ها و سوله‌های مواد غذایی در روستاهای «گلحصار»، «دوتویه» و «محمودآباد» اشاره می‌کند و می‌گوید: «نقاط بی‌دفاع و مکان‌های متروک، محل تجمع و زاد و ولد سگ‌های بی‌صاحب هستند.» تعدادی از خانه‌های متروک روستاهای نسوز و هفت‌دستگاه، کلونی سگ‌های بی‌صاحب بودند که دهیاری با طی مراحل قانونی برای پاکسازی این مکان‌ها اقدام کرده است. اسماعیلی می‌گوید: «دهیاری به دلیل مطالبات اهالی، این مکان‌ها را پاکسازی و سگ‌ها را جمع‌آوری کرد، اما عده‌ای از سر ترحم به این اقدام دهیاری اعتراض داشتند و با اجرای طرح موافق نبودند.» تجربه «مرتضی صحرایی» دهیار روستای «کنارگرد» ری نشان می‌دهد ریختن مواد غذایی در معابر و خیابان‌های روستا توسط شهروندان، سبب زیاد شدن سگ‌های آزاد (بی‌صاحب یا ولگرد) شده است.
۴۶۶ پیام مردمی گزارش پرسه سگ‌ها در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ ثبت شده است. تعداد این پیام‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش پیدا کرده است.
۱۷۶۳ پیام مردمی در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۵۷ پیام در سال ۱۳۹۹ برای درخواست جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ ثبت شده است.
۷۸۲ قلاده سگ بی‌صاحب در سال ۱۳۹۸ و ۱۰۹۱ قلاده در سال ۱۳۹۹ و ۵۱۷ قلاده در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۰ از محله‌ها و معابر منطقه ۲۰ جمع‌آوری شدند که افزایش آمار جمع‌آوری این حیوانات را نشان می‌دهد.
- سگ‌ها و تصادفات جاده‌ای
دهیار روستای کنار گود می‌گوید: «در گذشته فردی در روستا زندگی می‌کرد که به سگ‌ها علاقه و توجه زیادی داشت و آشغال گوشت و جگر و قلوه گاو و گوسفند را برای سگ‌ها می‌خرید و در همه نقاط روستا پخش می‌کرد تا این زبان‌بسته‌ها گرسنه نمانند. به همین دلیل روستا پر از سگ شده بود. این فرد مدتی پیش از دنیا رفت و پس از آن تعداد سگ‌ها خیلی کمتر شد. البته زنده‌گیری سگ‌ها که در ۲ مرحله در روستا انجام شد، بی‌تأثیر نبود و در این زنده‌گیری‌ها ۷۰ تا ۸۰ قلاده سگ بدون صاحب برای عقیم‌سازی جمع‌آوری شدند.» مرتضی صحرایی غذا دادن مردم در حاشیه خیابان‌ها را خطرآفرین عنوان می‌کند و می‌افزاید: «بسیاری از مواقع در جاده حسن‌آبادـ شهر ری خانم‌ها و آقایانی را می‌بینم که مشغول غذا دادن به سگ‌ها هستند و وجود این غذاها سگ‌های زیادی را در اطراف جاده جمع می‌کند.
سگ‌ها هنگام عبور از جاده با خودروها تصادف می‌کنند و از بین می‌روند. این جاده محل رفت‌وآمد خودروهای سنگین است و رفت‌وآمد سگ‌ها موجب تصادفات زیادی می‌شود.» صحرایی ایجاد مرکز عقیم‌سازی سگ‌ها در مرکز دفن پسماند آرادکوه را هم از مهم‌ترین عوامل تجمع و رها شدن این حیوانات در محدوده شهری و روستاهای شهرستان ری می‌داند. دهیار کنارگرد معتقد است باید همه سگ‌ها در محل مشخصی خارج از معابر، حریم شهر و روستا جمع‌آوری شوند و غذا دادن آنها هم در همین محل انجام شود تا از پرسه سگ‌ها در معابر جلوگیری شود.
- غذا دادن به حیوانات تابع فرهنگ شهروندی باشد
در محدوده شهری شهر ری، شهرداری منطقه ۲۰ با همکاری شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران سگ‌های بدون صاحب را به‌صورت روزانه جمع‌آوری می‌کند تا با عقیم‌سازی آنها از تکثیر این موجودات در محله‌ها و معابر منطقه جلوگیری شود. رئیس اداره ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری منطقه معتقد است بی‌دقتی بعضی از دوستداران حیوانات در انتخاب محل توزیع غذای سگ‌ها از مهم‌ترین دلایل هجوم این حیوانات به بافت مسکونی منطقه است. در گفت‌وگوی زیر «بابک جعفری» به علل پرسه سگ‌های بدون صاحب در معابر شهری پرداخته و اقدامات مدیریت شهری برای جمع‌آوری این حیوانات را بیان کرده است.
تجمع سگ‌های رهاشده و بدون صاحب در کدام محله‌های شهر ری بیشتر است؟
سگ‌های بی‌صاحب قابل شمارش نیستند و ملاک مدیریت شهری برای شناسایی محل تجمع سگ‌ها پیام‌های مردمی ثبت شده در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ است. بر اساس این پیام‌ها و بررسی‌هایی که داشته‌ایم، محله‌های ناحیه ۵ و ناحیه ۳ که محله‌های حاشیه‌ای شهر ری به شمار می‌آیند بیشتر از سایر محله‌ها با این آسیب شهری روبه‌رو هستند. بوستان جانبازان هم از مکان‌هایی است که سگ‌های زیادی در فضای آن پرسه می‌زنند. البته در ۳ سال اخیر و بر اساس برآورد و نظارت سازمان بازرسی شهرداری تهران، با افزایش آمار زنده‌گیری و جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب، تعداد پیام‌های مردمی مربوط به این مشکل به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده که بالارفتن میزان رضایت شهروندان را نشان می‌دهد.
فراوان بودن سگ‌ها در این نواحی چه دلیل یا دلایلی دارد؟
غذا دادن به سگ‌ها و سایر حیوانات آزاد، عملی پسندیده و انسانی است، ولی باید تابع فرهنگ شهرنشینی باشد تا برای فضای شهری و سایر شهروندان مزاحمت و ناراحتی ایجاد نشود. متأسفانه شهروندان در بوستان‌ها، خیابان‌ها و معابر عمومی برای این حیوانات غذا می‌ریزند که آلودگی محله و زیاد شدن سگ‌ها را به دنبال دارد. در بوستان جانبازان تعداد زیادی از شهروندانی که برای ورزش صبحگاهی به این بوستان می‌روند، ته مانده غذای خود را برای تغذیه سگ‌ها به این بوستان می‌آورند. در حالی که اگر کسی تمایل دارد این اقدام انسانی را انجام دهد، باید مواد غذایی را در اراضی و فضاهای خارج از شهر پخش کند تا سگ‌ها وارد محدوده شهر نشوند. بسیاری از این اشخاص با اکیپ‌های جمع‌آوری سگ‌ها برخورد و اعتراض می‌کنند و مانع فعالیت آنها می‌شوند. وجود اراضی کشاورزی گسترده در ضلع جنوب و جنوب غربی در نواحی ۳ و ۵ هم دلیل دیگری است که باعث شده این نواحی به محل تجمع سگ‌های بی‌صاحب تبدیل شوند.
قرارگرفتن شهر ری در مجاورت روستاها چقدر در بروز این مشکل مؤثر بوده است؟
منطقه ۲۰ مرز یا دیواری ندارد که از ورود آسیب‌های شهری و زیست‌محیطی به محدوده آن جلوگیری شود و با توجه به تمرکز زمین‌های کشاورزی و دامداری‌ها در محدوده روستاها، بخش عمده‌ای از زاد و ولد سگ‌های رها شده در این محل‌ها صورت می‌گیرد. برای جلوگیری از ورود این موجودات به بافت شهری به هماهنگی و همکاری با فرمانداری نیاز داریم که این امر اتفاق افتاده است و برای حل مشکل با فرمانداری جلسات هم‌اندیشی زیادی برگزار کرده‌ایم. روستاها مستقلند و شورا و دهیاری روستا مسئولیت جمع‌آوری سگ‌های رهاشده را برعهده دارند. اما گاهی به درخواست فرمانداری و خارج از حیطه وظایف خود در محدوده روستاها برای جمع‌آوری سگ‌ها اقدام کرده‌ایم. برای مؤثر بودن این تلاش‌ها باید مراکز عقیم‌سازی سگ‌ها در نقاط مختلف ایجاد شود تا همه روستاها و شهرهای ری به این امکانات دسترسی داشته باشند.
تعدادی از شهروندان مدعی هستند که خودروهای حامل سگ‌های جمع‌آوری شده از روستاها یا شهرهای مجاور را در حال رهاسازی شبانه سگ‌ها در اطراف شهر ری مشاهده کرده‌اند. در این باره بررسی یا گزارشی داشته‌اید؟
چنین گزارشی نداشته‌ایم. همه مناطق شهر تهران برای زنده‌گیری سگ‌های بی‌صاحب یک پیمانکار دارند و تا زمانی که سگ‌ها را به یکی از ۵ مرکز عقیم‌سازی شهر تهران تحویل ندهند، هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند. با توجه به هزینه بالای زنده‌گیری سگ‌ها و نیاز به امکاناتی مانند مواد بیهوشی و ابزار گران‌قیمت زنده‌گیری، رهاسازی سگ‌ها توجیه منطقی و اقتصادی ندارد. البته گاهی شنیده می‌شود شهرهای اطراف که مراکز عقیم‌سازی سگ ندارند، این حیوانات را جمع‌آوری و در سایر شهرها مانند شهر ری رها می‌کنند. این مطلب غیرمستند است و تأیید نمی‌کنم.
برای جلوگیری از این مشکل چه راه‌حلی دارید؟
اکنون پس از عقیم‌سازی سگ‌های بدون صاحب، آنها را به محل اولیه برمی‌گردانند. ردیاب‌هایی هم طراحی شده است که با نصب در زیر پوست سگ‌ها، محل حضور آنها شناسایی می‌شود. نصب این ردیاب‌ها هزینه‌بر است، ولی امکان شناسایی نقاط حرکت و تجمع سگ‌های بدون صاحب را فراهم می‌کند تا برای کنترل این حیوانات برنامه‌ریزی بهتری داشته باشیم.