همشهری آنلاین _ مریم باقرپور: سابقه اولین ساخت و سازها در محدوده محله کوی نصر منطقه۲ که قدیمی‌ها هنوز آن را «گیشا» و حتی «کیشا» می‌نامند، به حوالی دهه ۳۰ می‌رسد. «عبدالله توکلی خلخالی» کارمند قدیمی‌ترین املاکی گیشا که از سال ۱۳۴۷ ساکن اینجاست، دراین‌باره می‌گوید: «محله گیشا سال ۱۳۳۵ توسط ۲ نفر ساخته شد که هر دو با ویژگی‌های خاصی که داشتند، معماری متفاوتی در اولین خانه‌های ساخته شده ایجاد کردند. «شاپوریان» تحصیل‌کرده هندوستان بود، «کی‌نژاد» هم توانست با صاحب املاک محله ارتباط خوبی برقرار کند. آنها که کارمند راه‌آهن بودند با هم شرکت ساختمانی - عمرانی راه‌اندازی کردند و خانه‌های گیشا را ساختند.»
توکلی که بازنشسته بانک ایران-انگلیس قدیم گیشاست، ادامه می‌دهد: «شاپوریان و کی‌نژاد زمین‌های گیشا را به اندازه ۱۰ در ۳۰ تقسیم کردند و بعد از ساخت خانه به کارکنان راه‌آهن فروختند و بقیه را هم به مردمی که علاقه‌مند بودند در گیشا سکونت داشته باشند.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید.
طراح برای تبدیل شدن به بهترین‌ها
چلیپا از قدیمی‌ترین اشکال نمادین، با کاربرد گسترده در هنر و معماری به ویژه دوره اسلامی به شکل دو خط عمود بر هم با نماد زندگی، خوشبختی و ارزش‌های دینی و عاطفی است که در معماری محله گیشا هم رعایت شده است. «علی زمانی» یکی از اولین ساکنان گیشا دراین‌باره می‌گوید: «گیشا محله‌ای است که در هر ۱۰۰ متر آن یک چهارراه ساخته شده است و دقیقا خیابان‌های آن مثل شطرنج کنار هم قرار دارند. این محله تابع نظم با محوریت دو خیابان اصلی کوی نصر به صورت چلیپای تمام بافت طراحی شده است.»
او ادامه می‌دهد: «مهندس سپهرآیین، یکی از معماران عالی‌رتبه و از کارمندان شرکت ساختمانی-عمرانی شاپوریان و کی‌نژاد، نقشه گیشا را طراحی و کاری کرد که به جرئت می‌گویم امروز محله ما بهترین محله تهران است که به واسطه نقشه‌اش کوچه‌هایمان مانند همه معابر شهر تهران ترافیک ندارد.»
افزایش مساحت در چند سال
این شهروند ۷۸ ساله که هنوز روی سر در مغازه‌اش تابلوی قدیمی «کیشا» دیده می‌شود، می‌افزاید: «من جزو کسانی بودم که به صورت آزاد در گیشا زمین خریدم. سال ۱۳۴۷ با ۱۸ هزار تومان زمین متری ۶۰ تومان خریدم و با ۲۰ هزار تومان در آن خانه ساختم. آن زمان خانه‌هایی که ساخته شده بود آب نداشتند و در حیاط‌شان آب‌انبار تعبیه شده بود، آب شرب محل از ونک تأمین می‌ِشد.»
همچنین «محمد عبادی» ۶۶ ساله یکی دیگر از ساکنان محله درباره شکل‌گیری محله گیشا اینطور می‌گوید: «طبق نقشه در ابتدا گیشا حدود یک میلیون و ۳۵ هزار مترمربع مساحت داشت که بعد از چند سال ۴۳۵ هزار مترمربع دیگر به آن اضافه شد. شاپوریان هم سهم شرکت را از کی‌نژاد خرید و شروع به خیابان‌کشی و جدول‌کشی در محله کرد که شکل مدرن‌تری به خود بگیرد.»
۲ خانه با معماری قدیم
توکلی درباره نامگذاری خیابان‌های گیشا هم که حاکی از الگوی شطرنجی آن است، اطلاعات خوبی دارد و دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «نقشه اولیه گیشا یا براساس دانش آقای شاپوریان است که در هند تحصیل کرده یا همفکری او و مهندسان شرکتش. گیشا حول یک خیابان اصلی که امروز نامش کوی‌نصر است، ساخته شده که همه خیابان‌های فرعی شرق آن با اعداد زوج و همه خیابان‌های فرعی غرب آن با اعداد فرد نامگذاری شده است. در واقع از ابتدا تا انتهای خیابان کوی نصر ۴۱ خیابان شماره‌گذاری شده که خیابان‌های سمت زوج ۳ چهارراه به نام‌های پیوند، پیمان و دوستی و معابر سمت راست به نام پیام، پیشگام و پیشاهنگ دارند. گرچه این روزها برخی از معابر نامشان تغییر کرده است. مثلا خیابان سی و دوم شهید علیالی شده و... اما هنوز قدیمی‌ها آن نام‌های گذشته را هم به یاد دارند.»
این شهروند درباره تغییر شکل محله و ساخت خانه‌های جدید در محدوده هم می‌گوید: «در حال حاضر در خیابان پیروزی شرقی یک یا ۲ خانه قدیمی باقی‌مانده است تقریبا از یک نقشه تبعیت می‌کنند. در خیابان بیستم هم خانه آقای وزیری است که بسیار زیباست اما بقیه خانه‌ها نوسازی شده‌اند و ظرافت گذشته را ندارند. تقریبا۳۰ خانه بین خیابان سی‌وهشتم تا چهلم گیشا نقشه مشابه دارند که بعد از نوسازی فقط ۲ خانه به همان شکل باقی مانده است.»