همشهری آنلاین - حسن حسن‌زاده: در محله دزاشیب، همه مسجد شیخ علی را می‌شناسند. مسجدی بسیار کوچک که البته تاریخچه‌ای پر و پیمان و پرماجرا دارد. این مسجد بیش از یک قرن پیش و در روزگاری که به جای خانه‌ها و برج‌های امروزی، دزاشیب پر بود از زمین‌های کشاورزی و باغ‌های میوه، ساخته شد.
یک روز، «شیخ علی شریعتمدار استرآبادی» روحانی دانشمند و پرهیزکار آبادی دزاشیب، در گوشه باغ خود نمازخانه کوچکی ساخت تا باغ‌دارها و کشاورزان در آن شکر خدا را به جا بیاورند و بعدها همان نمازخانه شد یکی از کوچک‌ترین مساجد تهران. اگرچه امروز روی سر در مسجد نام «شیخ علی» همان روحانی مخترع و خوشنام محله دزاشیب، حک شده اما اهالی این محله به واسطه تشکیل یک هیئت متفاوت در این مسجد، آن را به اسم «مسجد رفتگران» یا «تکیه سپورها» هم می‌شناسند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
بنیانگذار تکیه سپورها چه کسی بود؟
اما دلیل اینکه مسجد شیخ علی به مسجد رفتگران و تکیه سوپورها معروف شد، روایت دلدادگی جماعتی است که با رسیدن ایام محرم و صفر دور هم جمع می‌شدند و در مسجد کوچک دزاشیب برای سرور و سالار شهیدان عزاداری می‌کردند. چند سال پس از پا گرفتن مسجد شیخ علی، «نایب تقی صالحی» که از کارکنان شهرداری وقت تهران بود، رفتگران شمیران را دور هم جمع کرد و مسجد شیخ علی شد محل برگزاری مراسم عزاداری این صنف.
«محمدعلی وارسته‌پور» یکی از اهالی قدیمی محله دزاشیب دراین‌باره می‌گوید: «همه مقدمات مراسم را هم خودشان مهیا می‌کردند. محرم که می‌شد گروهی بزرگ از رفتگران زحمتکش شمیران دور هم جمع می‌شدند و مسجد شیخ علی را سیاه‌پوش می‌کردند. آبدارچی و روضه‌خوان تکیه هم از میان خود آنها بود. اوایل تعدادشان زیاد نبود اما هر سال که می‌گذشت جمعیت بیشتری به آنها اضافه می‌شد و مراسم عزاداری محرم را با شکوه بیشتری برگزار می‌کردند.»
او ادامه می‌دهد: «آنها نام هیئت سپورها را روی پارچه و کتیبه‌ای که جلوی دسته عزاداری قرار می‌گرفت نوشته بودند و وقتی دسته در محله حرکت می‌کرد این نام برای همه اهالی جالب بود. به تدریج نام هیئت سپورها سر زبان‌ها افتاد، و تکیه و مسجدی که آنها در آن عزاداری می‌کردند هم به تکیه سپورها معروف شد.»
تکیه‌ای که در خاطره‌ها ماندگار شد
اگرچه دیگر خبری از هیئت سپورها نیست، اما هر سال محرم که از راه می‌رسد یاد و خاطر آن رفتگران زحمتکش که چند دهه در این تکیه عزاداری کرده بودند زنده می‌شود. وارسته‌پور می‌گوید: «تکیه و هیئت سپورها تا قبل از سال ۱۳۵۰ در مسجد شیخ علی پابرجا بود و هرسال رفتگران شمیران در این تکیه دور هم جمع می‌شدند. بانی آن هیئت بزرگ نایب تقی صالحی بود که یک روز رفتگران را برای برپایی هیئت دور هم جمع کرد. اما پس از فوتش به تدریج برگزاری مراسم ویژه عزاداری آنها کمرنگ‌تر شد و آن هیئت متفاوت حالا دیگر خاطره‌ای خوش در ذهن اهالی محله است.»
اختراعات جالب یک روحانی
در باب شیخ علی شریعتمدار، همان روحانی پرهیزکار آبادی دزاشیب، هم روایت‌های جالبی وجود دارد. از جمله اینکه او علاوه برتألیف ده‌ها جلد کتاب در حوزه دین و جایگاه رفیعش میان اهالی، اختراعات جالبی هم در کارنامه داشت. معروف است او پیش از اختراع برق و دزدگیرهای برقی و... مخترع یک دزدگیر متفاوت بود که باغ‌دارها آن را در باغ خود نصب می‌کردند و به محض ورود دزد با شنیدن صدای زنگ از ورود غریبه‌ای به داخل باغ باخبر می‌شدند. از دیگر اختراعات جالبی که به شیخ علی نسبت داده‌اند، اختراع یک تفنگ ته‌پر است که ناصرالدین‌شاه هم با دیدن کارایی خاص آن تفنگ به وجد آمده بود.