روایتی معتبر از سه‌راه دانگی | وقتی ۱۰ نفر نوبتی یک دست لباس می‌پوشیدند!

همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی:  سه‌راه دانگی که بین کسبه و ساکنان فعلی پامنار به سه‌راه دونگی معروف است، مقابل مسجد پامنار قرار دارد؛ مسجدی قدیمی که حتی برخی‌ها به آن مسجد دونگی می‌گویند. کوچه سه‌راه دانگی، کج و معوج است که از روبه‌روی مسجد پامنار شروع و به خیابان پامنار ختم می‌شود.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید

«رحمت‌الله مرادی» از کاسبان قدیمی کوچه سه‌راه دانگی سال‌هاست در این کوچه مغازه دارد و می‌گوید: «از علت نامگذاری این کوچه به سه‌راه دانگی بی‌خبرم. فقط یادم می‌آید که خانه‌های ویلایی بزرگی در این کوچه وجود داشت که در بیشتر آنها چند خانواده زندگی می‌کردند؛ از همان خانه‌هایی که دورتادور حیاط، هر اتاق برای یک خانواده بود و حوضی در وسط حیاط داشت. حالا آن خانه‌ها به کارگاه و مغازه‌های کوچک و بزرگ تبدیل شده‌اند و اثری از آنها نیست.»

«سعید امیری» هم با اینکه سن زیادی دارد، از علت نامگذاری کوچه بی‌خبر است. از ۲سقاخانه‌ای برای ما حرف می‌زند که در این کوچه، محل راز و نیاز اهالی بود: «یکی از سقاخانه‌ها کنار مسجد دونگی (پامنار) بود و دومی هم نزدیک خیابان پامنار. اهالی در این سقاخانه‌ها نذر و شمع‌ روشن می‌کردند.»

«احمد سلیمانی» که عنوان می‌کند از سال۱۳۵۲ تاکنون در این محله زندگی می‌کند، می‌گوید: «شنیده‌ام که چند نفر از اهالی برای ساخت مسجد در پامنار قدم جلو گذاشتند و هزینه‌ آن را دانگی پرداخت کردند. برای همین، این مسجد به دونگی و کوچه روبه‌روی آن به سه‌راه دونگی معروف شد.»

با این وجود، «محمدرضا مطلبی» به نقل از پدرش عنوان می‌کند که این مسجد را فردی به اسم دونگی ساخته و وقف کرده است.

اسم این مسجد دونگی نبود

صحبت‌های اهالی حکایت از این موضوع دارد که مسجد پامنار در نامگذاری کوچه سه‌راه دانگی نقش داشته و این کوچه، اسمش را از این مسجد وام گرفته است. به همین دلیل در منابع تاریخی به دنبال اسامی سازندگان این مسجد می‌گردیم، اما اطلاعاتی به دست نمی‌آوریم که نشان دهد در قدیم به مسجد دونگی معروف بوده است. مسجد پامنار در دوره صفویه ساخته شده و تک مناره‌ای است و سال۱۳۳۴ به عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. نام قبلی‌اش «مسجد عودلاجان» معروف به مسجد و مدرسه میرزا صالح بوده که بعدها به مسجد پامنار شهرت پیدا کرده است. این مسجد ۴۳۰متر مربعی در نامگذاری محله پامنار نقش داشته، ولی تأثیری در ایجاد یا نامگذاری کوچه‌ای به نام سه‌راه دانگی نداشته است.

تفرشی‌ها عامل نامگذاری کوچه بودند

برای پیدا کردن پاسخ سئوال‌هایمان سراغ آثار مرحوم «جعفر شهری» نویسنده و پژوهشگر تاریخ تهران می‌رویم که بسیاری از دانسته‌های امروزی خودمان از تهران قدیم به‌خصوص دوره قاجار را مدیون او هستیم. شهری در کتاب «طهران قدیم» درباره علت نامگذاری سه‌راه دانگی نوشته است: «در انتهای پامنار، ۲۰۰قدم مانده به شرق سه‌راهی دانگی، کاروانسرایی بود که اهالی یکی از شهرها (تفرشی‌ها) وقت مهاجرت از شهرستان به تهران، ابتدا در آنجا سکونت می‌کردند. بعد از اینکه مدتی از این آمد و شد آنها به تهران گذشت، کم‌کم کاروانسرا به کاروانسرای دانگی و سه‌راهی که در نزدیکی آن بود به همین نام شهره شد. اما داستان این تغییر اسم گویا بعد از وزارت مستوفی‌الممالک که تفرشی بود (اتفاق افتاد). تفرشی‌ها که اغلب باسواد بودند، بیشتر از قبل دنبال کسب دانش رفتند و اغلب‌شان لقب میرزا را با خود یدک می‌کشیدند. خلاصه اینکه میرزا تفرشی‌ها کم‌کم به تهران می‌آیند تا به واسطه سوادشان، شغلی برای خودشان دست و پا کنند. منتها چون اغلب پول کافی برای خرید لباس نداشتند تا با سر و وضعی آراسته به دنبال شغلی درخور بروند، هر ۱۰نفر با هم هم‌خرج می‌شدند. یعنی به مقدار مساوی پولی می‌گذاشتند و در سفر با هم همراه بودند و وقتی هم به تهران می‌رسیدند، یک‌دست لباس مرتب از عبا و کفش تا یک کلاه مقوایی می‌خریدند و هر روز یکی با این لباسی که دانگی خریده بودند دنبال کار می‌رفت. بعد که (کار) پیدا می‌کرد، لباس‌ از نو قیمت‌گذاری و سهم طرفی که کار یافته بود پرداخت می‌شد و مجدد لباس برای بقیه استفاده می‌شد تا نفر آخر که کلاً لباس به او می‌رسید. به همین‌ترتیب بقیه خرج‌ها مثل حجره و غذا و... هم میان‌شان دانگی بود و البته آن کاروانسرا و سه‌راه هم از همانجا به دانگی معروف شد و هنوز هم ما به آنجا سه‌راه دانگی می‌گوییم.»