یک بیماری ویروسی مرگبار دیگر که باید مراقب آن باشید

همشهری آنلاین-یکتا فراهانی :  تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو مهم‌ترین و گسترده‌ترین بیماری ویروسی منتقل شونده از طریق کنه به انسان است که موارد ابتلا به آن در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای دنیا دیده شده است.

طبق آمار موجود از ابتدای امسال تا پنجم شهریورماه، تعداد موارد مثبت شناسایی شده مبتلا به تب کریمه کنگو ۶۷ نفر بوده است که از این تعداد، شش نفر جان خود را از دست داده‌اند.

شناسایی بیماری

دکتر علیرضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی واستاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد تب کریمه کنگو  می‌گوید: «تب کریمه-کنگو  که با نام تب خونریزی ‌دهنده کریمه - کنگو (Crimean Congo haemorrhagic  نیز از آن  یاد می‌شود، اولین بار در سال ۱۹۴۴ در منطقه کریمه شناسایی شد.

بعدها مشخص شد که منبع اصلی این بیماری (جمهوری دموکراتیک) کنگو در آفریقا است. اما  در حال‌حاضر، این عفونت در اروپای شرقی و جنوبی، سراسر منطقه مدیترانه، مناطقی از چین، آسیا، آفریقا، خاورمیانه و شبه‌قاره هند شناسایی شده است.»

سرعت انتقال بالای ویروس

عامل اصلی ابتلا به این بیماری، یک ویروس است که عضو خانواده نیروویریده و دارای ژنوم RNA است. به گفته ناجی، تب کریمه به شدت واگیر است و اغلب توسط کنه منتقل می‌شود.

 در واقع  این بیماری یک بیماری مشترک میان انسان و حیوان است که البته در دام یا سگ هم مشاهده شده است. انتقال این ویروس از حیوانات به انسان به  از گزش کنه آلوده،   از طریق تماس با بافت یا خون حیوانات آلوده، مخصوصا دام‌ها هنگام ذبح  به انسان منتقل شود. ناجی می‌گوید بسیاری از حیوانات اهلی یا وحشی (دام‌های گاو، گوسفند و بز، اسب، سگ، مرغ، شتر، شترمرغ، خوک، خرگوش، آهو، بوفالو و کرگدن) می‌توانند میزبان این ویروس باشند.

همچنین این ویروس از طریق تماس با خون یا مایعات بدن آلوده از فردی به فرد دیگر، به‌خصوص در مراکز بیمارستانی که رعایت موارد بهداشتی را نمی کنند، منتقل می‌شود.

دوران خاموش بیماری

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی  می‌گوید دوره نهفته CCHF  سه تا هفت روز  است (با محدوده ۱-۱۴ روز).  معمولا این دوره پس از نیش کنه یا انتقال از طریق برخورد با سوزن آلوده نسبت به تماس با خون آلوده کوتاه‌تر است.

 اکثر موارد CCHF، بیش از ۸۰ درصد  موارد بدون علامت یا خفیف هستند. ضن آنکه کودکان معمولا نوع خفیف‌تری از بیماری را نشان می‌دهند.

نشانه‌های بیماری

به گفته ناجی، این بیماری شروع ناگهانی با علائمی مشابه آنفلوآنزا (تب، سردرد، بدن درد و ضعف)، حساسیت به نور، درد شکم، اسهال و استفراغ دارد.

همچنین دارای  تظاهرات خونریزی زیر جلدی و دیگر  اندام‌های داخلی است که می تواند موارد شدیدی  هم داشته باشد. تعداد کمی از بیماران  نیز ممکن است دچار نوسانات خلقی، سردرگمی و پرخاشگری شوند.

تشخیص زودهنگام

به  گفته این استاد تمام ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تشخیص زودهنگام و دقیق CCHF برای زندگی بیمار و برای پاسخ به موقع و اقدامات کنترلی، حیاتی است.

تشخیص آزمایشگاهی  نیز در مرحله حاد بیماری معمولا  با تشخیص ژنوم ویروس با استفاده از روش های مولکولی مثلا PCR، به عنوان روش تشخیصی طلایی و استاندارد انجام می شود.

 درضمن روش‌های تشخیص آنتی ژن‌های ویروس و کشت و جداسازی ویروس (البته در مراکز با امکانات و استانداردهای حفاظت زیستی سطح بالا) نیز کاربرد دارند. تشخیص طولانی مدت ژنوم ویروس با روش‌های مولکولی نیز گزارش شده است، اما عموما تشخیص های مولکولی در هفته اول بیماری  مفید است.

راه‌های پیشگیری از تب کریمه-کنگو

تب کریمه-کنگو اولین بار در سال ۱۳۷۸ در ایران تایید شد. برای پیشگیری از این بیماری هم باید توجه داشته باشیم اگر این ویروس در بدن دام باشد پس از ۲۴ ساعت از  ذبح دام  بر اثر اسید داخل بدن دام از بین می رود.

مردم باید در زمان تماس با حیوان آلوده نکات بهداشتی را رعایت کنند و پس از تماس با دام و به خصوص ذبح آن  نیز همه موارد ایمنی از جمله استفاده از لباس مناسب، کلاه، عینک، روپوش، چکمه و دستکش  هم رعایت کنند. همچنین از خرید گوشت‌های غیر استاندارد  هم خودداری کنند.

به افراد توصیه می‌شود در آغاز فصل گرما و احتمال شیوع بیماری، گوشت را حداقل ۲۴ ساعت در دمای صفر تا ۴ درجه قرار دهند  و هنگام خرد کردن آن نیز  از دستکش استفاده کنند. ضمن آنکه بهتر است مناطق روستایی نیز برای غلبه بر کنه حتما سم پاشی و ضد عفونی شوند.

میزان مرگ و میر

ناجی می گوید میزان مرگ و میر در بیماران بستری در بیمارستان تقریبا ۳۰ درصد است. بهبودی  نیز معمولا  ۹  تا ۱۰ روز پس از شروع علائم مشاهده می شود که  در آن زمان بیمار از بیمارستان مرخص شده است. البته ممکن است بهبودی در درصد کمی از بیماران کندتر باشد.  همان طور که گفته شد حیوانات وحشی و اهلی نسبت به عفونت CCHFV حساس هستند و به عنوان میزبان ویروس عمل می‌کنند. به همین دلیل، هنگامی که آلوده می‌شوند، ویروس تقریبا ۲ تا ۱۵ روز در خونشان وجود خواهد داشت. اما علایم بالینی ندارند، اگر چه در تعداد کمی از آنها ممکن است تظاهرات بیماری  هم دیده شود.

عوامل خطر

ناجی می‌گوید تخمین زده می شود ۳ میلیارد نفر در سراسر جهان در معرض خطر ابتلا به این عفونت هستند و سالانه ۱۰ تا ۱۵ هزار  عفونت رخ می دهد که  حدود ۵۰۰ نفر ازمبتلایان  جان خود را از دست می دهند.

موارد بیماری در بیش از ۳۰ کشور در آفریقا، آسیا و اروپا از جمله ایران در مناطقی که گونه خاصی از کنه به نام Hyalomma  وجود دارد، گزارش شده است.