به گزارش همشهری آنلاین، اولین باری که تشخیص داده شد این بیماری در ایران قربانی گرفته است مربوط به مرگ یک پزشک زن در شهرکرد بود؛ هر چند که ممکن است پیش از آن هم روستائیان یا انسان‌های بی‌پناهی بوده‌اند که قربانی این بیماری شده‌اند اما مرگ آنها به حساب ابتلا به یک تب نفس‌گیر در کنار پیری گذاشته شده است!
در سال‌های اخیر بیماریهای نوپدید و باز پدید در صحنه مراقبت بیماریهای واگیر، جلوه خاصی داشته‌اند بطوریکه در مجموعه شاخص‌های بهداشتی و سلامت جامعه نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. تب‌های خونریزی‌دهنده ویروسی یکی از مهمترین این بیماری‌ها هستند. تب کریمه کنگو بر اساس شواهد و قرائن از بیماریهای بومی است که از دیرباز در ایران وجود داشته است.
دکتر سید محمدجواد پریزاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید: از سال 1378 شاهد نقطه عطفی در روند بیماری تب کریمه کنگو در سطح استان‌های مختلف کشور بوده‌ایم اما استان خراسان با توجه به شرائط خاص جغرافیایی و همسایگی با کشورهای شرقی از این حیث از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.
تب کریمه کنگو ابتدا در سال 1944 در شبه جزیره کریمه توسط دانشمندان روسی شناسایی شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت. در سال 1969 معلوم شد عامل «تب خونریزی‌دهنده کریمه» مشابه عامل بیماری است که در جریان اپیدمی 1956 در کنگو پیدا شد و ترکیب نام این دو منطقه، وجه تسمیه این بیماری قرار گرفت.
دکتر محمد جواد دهقان نیری، متخصص بیماریهای عفونی نیز درباره این بیماری می‌گوید: تب خونریزی‌دهنده ویروسی کریمه کنگو (CCHF) یک بیماری تب‌دار حاد است که توسط کنه منتقل می‌شود و در آفریقا، آسیا و شرق اروپا وجود دارد. گرچه این بیماری مخصوص حیوانات است ولی موارد تک‌گیر و طغیان‌های محدود ناگهانی این بیماری در انسان نیز مشاهده می‌شود. CCHF در انسان به صورت یک بیماری شدید با مرگ و میر بالا بروز می‌کند.
بر اساس گزارش خبرگزاری مهر تب کریمه کنگو در حالی در استان‌های شرقی شیوع پیدا کرده که خبرها حاکی از رسیدن این بیماری به تهران و حال وخیم دو شهروند به دلیل ابتلا به آن است. در این میان دستگاه‌های مسئول همچون وزارت بهداشت و صدا و سیما همچنان در زمینه اطلاع‌رسانی و راه‌های پیشگیری از این بیماری واگیردار کم‌کاری می‌کنند.
این بیماری که در دور جدید ورودش اخیر 9 نفر را در خراسان رضوی مبتلا و جان دو نفر را نیز گرفته است طی روزهای اخیر به پایتخت رسیده است به طوریکه اکنون حال دو شهروند وخیم گزارش شده است. با این همه البته مسئولان وزارت بهداشت و صداو سیما از کنترل این بیماری خبر می دهند و رسیدن آن به پایتخت را انکار می کنند.
پراکندگی، راه‌های انتقال و عوامل تب خونریزی‌دهنده ویروسی کریمه کنگو و اطلاعات دیگر درباره این بیماری
| پراکندگی بیماری |
- از سال 1944 میلادی تا کنون مواردی از «تب خونریزی‌دهنده ویروسی کریمه کنگو» در کشورهایی از قاره آفریقا، اروپای شرقی، جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته شوروی سابق، هندوستان، ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان گزارش شده است. در سال‌های اخیر همه‌گیرهای متعدد محدودی از دو کشور پاکستان و افغانستان گزارش می‌شود که نشانگر آلودگی بیشتر دامی و انسانی در این مناطق است.
- متخصصان ایرانی در سال 1970 میلادی پی بردند که این بیماری از مدت‌ها قبل در کشور وجود داشته است چراکه در سرم 45 گوسفند که از تهران به مسکو فرستاده شده بود وجود آنتی بادی علیه این بیماری مشخص شد. از آن پس در مطالعات مختلف حدود 13% از سرم انسانی، 38% از سرم گوسفندان، 36%بزها، 18% از سرم گاوها و 3% از نمونه سرم جوندگان دارای آنتی بادی علیه این بیماری بوده که حضور بیماری از مدت‌ها قبل در ایران را نشان می‌داد.
- در شهریور سال 1378 به دنبال ابتلای یک زوج پزشک در شهرکرد که به طریق نازوکومیال مبتلا شده بودند، مرگ پزشک خانم رقم خورد.
|
| عامل بیماری |
- ویروس CCHF از گروه آربو ویروس‌ها (ویروس منتقله توسط بندپایان) و خانواده Bvnyaviridae جنس Nairo virus است.
|
| راه از بین رفتن ویروس عامل بیماری |
- ویروس CCHF نسبت به حرارت، محیط اسیدی و همچنین کلر حساس است و به راحتی از بین می‌رود.
|
| راه‌های انتقال بیماری |
- کنه : ویروس می‌تواند تا دو سال در جمعیت کنه‌ها باقی بماند بدون آنکه از میزبان آلوده‌ای خونخواری کند. در مناطق وسیعی از ایران در محیط‌های دامی عموماً این کنه مشاهده می‌شود. عفونت در انسان پس از گزش توسط کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست ایجاد می‌شود. ویروس CCHF ممکن است طیف وسیعی از حیوانات اهلی و وحشی را آلوده کند. آنتی بادی ویروس از سرم گاو، گوسفند، بز، سگ، گورخر، گاو کوهی، بوفالو، کرگدن، زرافه، خرگوش، جوجه تیغی و حتی شترمرغ آمده است. بیماری در حیوانات اهلی علائم چندان واضحی ندارد و با یک بیماری تب‌دار چند روزه تمام می‌شود. در فرم شدید ممکن است موجب سقط در گاو شود. ویروس در حیوانات نشخوارکننده اهلی مثل گاو، گوسفند و بز به مدت یک هفته پس از آلودگی و عفونت باقی می‌ماند.
- تماس با خون، ترشحات و بافت آلودگی دامی : شایعترین راه انتقال بیماری در ایران، ذبح دام‌های آلوده و تماس با لاشه دام، خون و احشاء پس از ذبح است.
- انتقال انسان به انسان ( عفونت بیمارستانی ) :تماس با خون و بافت بیماران به ویژه در مرحله خونریزی یا انجام هر گونه اقدامی که منجر به تماس انسان با خون آنها شود، باعث انتقال بیماری می‌شود. بیمار در مدتی که در بیمارستان بستری است به شدت برای دیگران آلوده‌کننده است و همه‌گیری‌های کوچک فراوانی به دنبال عفونت‌های بیمارستانی در مراقبت از مبتلایان مشاهده شده است.
|
| علائم بالینی بیماری |
- دوره کمون : طول مدت نهفتگی بستگی به راه ورود ویروس دارد. به دنبال گزش کنه، یک تا سه روز و حداکثر به 9 روز می‌رسد. دوره کمون پس از تماس با بافت یا خون آلوده، 5 تا 6 روز است که از حداکثر زمان 13 روز تجاوز نمی‌کند.
- دوره مقدماتی : شروع علام ناگهانی است. بیمار دچار سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی خصوصاً در ناحیه پشت و پاها، گیجی، درد و سفتی گردنی، درد و قرمزی چشم، ترس از نور و علائم مشابه می‌شود. ممکن است حالت تهوع، استفراغ یا گلو درد هم باشد و گاه با اسهال و درد منتشر شکمی همراه است. تب معمولاً 3 تا 16 روز طول می‌کشد. متوسط زمان علائم اولیه سه روز است. تورم و قرمزی صورت، گردن و قفسه صدری، پرخونی خفیف حلق و ناحیه کام نرم و سخت شایع هستند. پس از چند روز بیمار ممکن است عدم تعادل و حالت گیجی یا تهاجمی پیدا کند. سپس بی‌قراری جای خود را به خواب‌آلودگی، افسردگی و سستی می‌دهد. تغییرات قلبی عروقی شامل کاهش جریان خون و کاهش فشار خون دیده می‌شود.
- مرحله خونریزی‌دهنده : این مرحله 3 تا 5 روز پس از شروع بیماری پیدا می‌شود. چهار روز طول می‌کشد. خونریزی در مخاط‌ها و پتشی در پوست به خصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیر بغلی و زیر پستان در خانم‌ها دیده می‌شود. گاه خونریزی از بینی، استفراغ خونی، ملنا و خونریزی از رحم آنقدر شدید است که بیمار نیاز به ترانسفوزیون خون دارد. مشکلات تنفسی به دنبال پنومونی خونریزی‌دهنده در حدود 10% مبتلایان دیده می‌شود.
- مرحله نقاهت: بهبودی بیماران با کم رنگ شدن ضایعات پوستی آغاز می‌شود. اغلب بیماران در هفته سوم به بعد با طبیعی شدن شاخص‌های خونی و آزمایش ادرار از بیمارستان مرخص می‌شوند، دوره نقاهت خصوصاً ضعف طولانی برای یک ماه و حتی بیشتر باقی می‌ماند . گاهی موها بطور کامل می‌ریزد. بهبودی معمولاً بدون عارضه ماندگار است گرچه التهاب عصبی یک یا چند عصب ممکن است تا چند ماه باقی بماند.
|
| علت و زمان مرگ در پی بیماری |
- مرگ به دنبال از دست دادن حجم داخل عروقی خون، خونریزی مغزی، کمبود مایعات ناشی از اسهال و یا ادم ریوی رخ می‌دهد. مر گ و میر CCHF حدود 30 درصد است که معمولاً در هفته دوم بیماری واقع می‌شود. در بیمارانی که بهبود پیدا می‌کنند علائم بهبودی از روزهای نهم تا دهم شروع بیماری اتفاق می‌افتد.
|
* اطلاعات جدول فوق برگرفته از مطلب منتشر شده در پایگاه اینترنتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است.
