آفتاب می‌شود، مضطرب می‌شوم
به سایه می‌روم، دلم تنگ می شود
هوا ابری می‌شود، گریه‌ام می‌گیرد
زمستان آمده است...
آیا من افسرده‌ام؟
* * *
اختلال ریتم‌های بدن، به وجود نور مستقیم خورشید، زاویه تابش آن و ترشح ماده‌ای به نام ملاتونین در مغز بستگی دارد. چون در نیمه دوم سال، نور مستقیم خورشید کم می‌شود، زاویه تابش آن تغییر می‌کند، روزها کوتاه می‌شود و در نتیجه برخی از افراد مستعد در معرض افسردگی فصلی قرار می‌گیرند.
دکتر مجید صادقی، روان پزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، این مطلب را به ایسنا گفته است.
* * *
یوسف سلطانی، مشاور و کارشناس علوم رفتاری، دلیل‌های به وجود آمدن افسردگی را به دو دسته تقسیم می‌کند و می‌گوید: «اول دلیل‌های فیزیولوژیک هستند که یکی از آنها اختلال هورمون‌هاست. بعضی هورمون‌ها شادی را تشدید می‌کنند و بعضی غم را؛ به همین دلیل برای درمان افسردگی هم ابتدا تست هورمونی می‌دهند، در نوجوانان هم که دوره بلوغ را می‌گذرانند، هورمون‌های رشد وارد خون و خود به خود باعث به وجود آمدن نشانه‌هایی از افسردگی می‌شوند.
دلیل دوم رشد نامتناسب بعضی اندام‌هاست که باعث احساس دلواپسی می‌شود و این دلواپسی و اضطراب به سیستم عصبی فشار وارد می‌کند، مثل جسم زبری که بر صفحه اعصاب کشیده می‌شود و سیستم عصبی را خدشه‌دار می‌کند.
البته عامل ژنتیکی هم مؤثر است. بعضی از آدم‌ها به صورت ارثی دچار استرس و حساسیت هستند که اگر این حالت‌ها تکرار شود، به افسردگی نزدیک می‌شوند. بسیاری از افسردگی‌های جسمی از طریق داروها درمان می‌شود و اگر نارسایی جسمی وجود داشته باشد، کنترل می‌شود.»
* * *
چرا درست لباس نپوشیدی؟ چرا موهایت این شکلی است؟ درست بلد نیستی جواب بدهی. چرا صندلی را از زیر میز برداشتی، اینجا رستوران است نه خونه خاله؟ حالا چرا پشت به ما نشسته‌ای پسرجان!
آه، پس من چه‌کار باید بکنم...
* * *
مسائل روانی گاه به الگوهای تربیتی نوجوانان مربوط است. مثلاً نوجوان به چهره مشهوری علاقه‌مند است که خود آن فرد (بازیگر و یا...) افسرده است. بیماری روانی گاهی مثل ویروس قابل انتقال است. الگوهایی که پر از اضطراب هستند، ناخواسته باعث سرایت این استرس به نوجوانان می‌شوند و روان آنها را آسیب‌پذیر می‌کنند.
دومین فشار روانی، رفتارهای پرخطر است. تربیت نوجوانان همه‌اش به عهده جامعه نیست، خودشان باید برای رشد روح و شخصیت‌شان تلاش کنند. نوجوان باید رفتارهای سالم و بهنجار را شناسایی کرده و از رفتارهای نابهنجارها دوری کند.
عنصر روانی دیگر، محیط پیرامون است که به هر حال در زندگی وجود دارد. اختلاف‌های خانوادگی، فقدان و یا از دست دادن افراد خانواده و مسائل دیگری که در زندگی روزمره اتفاق می‌افتند، خطر افسردگی را زیاد می‌کنند.
از آنجایی که این مسائل در زندگی هر فرد وجود دارند، نوجوان هم از این امرجدا نیست و او نمی‌تواند صورت مسئله را پاک کند، پس باید یاد بگیرد،چه‌طور با چیزهایی که برای تغییر دادنش اختیار و تسلط ندارد، کنار بیاید. بسیاری از مسائل ژنتیکی و جسمی و برخی از مسائل خانوادگی قابل تغییر نیستند.
اینها را یوسف سلطانی می‌گوید.
* * *
این را هم بخوانید: «روح انسان مثل ظرف است، پدیده‌های بیرونی که به این ظرف یا همان روح سرازیر می‌شوند، اگر اندازه گنجایش روح باشند، قابل تحمل‌اند، اما اگر از روح بزرگ‌تر باشند، باعث بیماری‌های روحی می‌شوند.
حالا ما دو راه داریم، یا روح را بزرگ کنیم و یا مسائل بیرونی را کم کنیم؛ اما بهترین روش این است که روح را بزرگ کنیم و گنجایش روانی را بالا ببریم که این کار همان مسائل تربیتی خانوادگی است، مثلاً نوجوان‌ها حق انتخاب داشته باشند و حتی شکست را با نظارت بزرگ‌ترها تجربه کنند، اعتماد به نفس و خوش‌بینی داشته باشند. امید، خلاقیت و رشد مهارت‌های فردی و اجتماعی هم به بزرگ شدن روح کمک می‌کند.»
* * *
خبرهای خوبی در راه نیستند.
پایگاه های خبری با آغاز فصل زمستان خبر از افزایش افسردگی دادند؛ به ویژه سن افسردگی که تا مرحله نوجوانی کاهش پیدا کرده است. این را به عنوان یک تجربه می‌گویم و نه یک نصیحت؛ نوجوان‌های عزیز، برای افسردگی عجله نکنید. به هرحال این سن شور و نشاط و شادی که آینده ساز خواهد بود، می‌گذرد و دیگر باز نمی‌گردد؛ از ما گفتن...»
* * *
« بهترین کار، پیشگیری از افسردگی است.
پشت خانه شما یک تانکر سمی است. سم تانکر از طریق حفره‌ای به خانه شما نفوذ کرده است. شما کم‌کم احساس خفگی می‌کنید ابتدا پنجره را باز می‌کنید، سردتان می‌شود، پنجره را می‌بندید و باز احساس خفگی می‌کنید. کار اساسی شما این نیست که پنجره را باز کنید، باید منشأ نفوذ سم را پیدا کرده و تانکر را کور کنید.»
سلطانی در ادامه می‌گوید:« این روش کاهش استرس است. محیط اطرافتان را از عوامل استرس‌زا خالی کنید. روح‌تان را بزرگ کنید، مقاوم شوید. به کمک پدر و مادر بیایید، ایده بدهید، خانه و محل زندگی‌تان را مرتب و زیبا کنید.
تکیه‌گاه معنوی‌تان را فراموش نکنید؛ ارتباط با خداوند و نیایش قلب‌تان را آرام می‌کند.
مراقب سلامتی خودتان باشید. بعضی وقت‌ها، یک ناراحتی جسمانی، باعث ایجاد دغدغه ذهنی می‌شود. بسیاری از بیماری‌ها از تن به روان و بالعکس از روان به تن، منتقل می‌شوند. برای درمان بیماری‌هایتان به پزشک مراجعه کنید.
انجام دادن به موقع تکلیف‌ها، باعث کم شدن دلشوره می‌شود. یادمان باشد که دلشوره مستمر در نهایت به افسردگی منجر می‌شود، یکی از منابع بزرگ افسردگی انجام ندادن به موقع وظیفه‌هایی است که به ما محول شده است.
ورزش و مسافرت هم خوب است. فعالیت فکری و بدنی‌تان را زیاد کنید.»
* * *
گفته‌اند دخترها بیشتر از پسرها دچار افسردگی می‌شوند. گفته‌اند افراد بدبین بیشتر به افسردگی مبتلا می‌شوند. گفته‌اند کم تحرکی، انجام ندادن تکلیف‌های درسی، بی‌علاقگی نسبت به ارتباط با خانواده و جمع‌های دوستانه و... نشانه‌های افسردگی است.
دنبال این نشانه‌ها در خودتان نگردید!
* * *
مهناز تسلیمی، معاون سلامت دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد می‌کند: «دانش‌آموزان می‌توانند با شروع بلوغ، در جلسه‌های آموزشی شرکت کنند و اطلاعات لازم را از مربیان بهداشت بگیرند. برای مشاوره، از مربیان، معلمان و مشاوران استفاده کنند. افرادی که مثل خودشان هستند و تجربه لازم را ندارند، نمی‌توانند طرف مشاوره مطمئن و درستی باشند. دانش آموزان به قابلیت‌ها و توانایی‌های خودشان اهمیت بدهند. برای رشد و تکامل بهتر و داشتن شخصیت مثبت و جسم سالم‌تر، سحرخیزی، ورزش صبح‌گاهی و عبادت را سر لوحه کار خودشان قرار بدهند و از سرگرمی‌ها و فعالیت‌های سالم بهره ببرند. از گفت‌وگو و هم‌نشینی با افراد ناشناس و غیرمطمئن خودداری کرده و کتاب‌های مناسب با این سن را مطالعه کنند که به یادگیری و ذهنیت سالم آنها کمک می‌کند.
همچنین رعایت بهداشت فردی و مشاوره با یک پزشک، برای بررسی سلامت جسمی بلوغ و روند طبیعی بلوغ پیشنهاد می‌شود.
به‌ویژه دختران، به دلیل حساسیت‌های خاص و مقایسه‌هایی که با همکلاس‌ها ایجاد می‌شود، با کوچک‌ترین مشکل احساس سرخوردگی پیدا می‌کنند. نوجوان‌ها به این مسئله توجه کنند که هر چه دیرتر به این مشکلات و احساس های خودشان رسیدگی کنند، مسائل پیچیده‌تر و درمان یا رفع آن مشکل‌تر می‌شود.»
* * *
ژاپنی‌ها برای درمان افسردگی، اتاق‌های ویژه‌ای را طراحی کرده‌اند که افراد با ورود به آن می‌توانند هر چه‌قدر دلشان می‌خواهد فنجان، لیوان و ظرف‌های چینی را با کوبیدن به دیوار بشکنند و هزینه این درمان معادل ارزش اشیای شکسته شده است.
می‌توانید حرف‌هایتان را بنویسید و بعد پاره کنید. می‌توانید برای خودتان پیامک بدهید و آن را نگه‌دارید تا بعدها بخوانید و بدانید که مشکل شما آن قدرها هم بزرگ نبوده است