همشهری آنلاین – سمیرا باباجانپور: آبگوشت عقیقه بین همسایه، فامیل و به‌خصوص نیازمندان توزیع می‌شود. این یک سنت دینی و مستحب است که این روزها خیلی کم به آن توجه می‌شود و در شلوغی و گرفتاری‌های روزمره فراموش شده است. با این حال باید بدانید که این سنت دینی هنوز در محله‌های قدیمی و مذهبی تهران جریان دارد. کن یکی از این محله‌هاست که بوی آبگوشت عقیقه بعد از تولد نوزاد همچنان از مطبخ خانه‌ها به مشام می‌رسد.
قصه‌های شنیدنی تهران را اینجا دنبال کنید
پدر و مادری که می‌خواهند گوسفندی با نیت عقیقه برای فرزندشان بکشند به سراغ یک قصاب می‌روند و بسته به توانایی مالی گوسفندی را انتخاب می‌کنند. این قصاب هر کسی می‌تواند باشد به‌شرط آنکه فوت‌وفن عقیقه کردن را بلد باشد. یکی از این افراد جواد محمدخانی است که اصالتاً کنی است و قصابی‌اش حدود ۵۰ سال قدمت دارد. پدر و پدربزرگش قصاب بودند و جزو افرادی است که این شغل را به‌صورت خانوادگی ادامه داده است، برای همین فوت‌وفن این حرفه را بلد است و از چم‌وخم کار باخبر است. وقتی از او در مورد عقیقه در کن می‌پرسیم، می‌گوید: «اگر بخواهم تخمین بزنم در هفته حدود ۱۰ گوسفند برای عقیقه به ما سفارش می‌دهند که ۶-۷ گوسفند را افراد قربانی می‌کنند تا به مراکز خیریه بدهند. حدود ۳ یا ۴ گوسفند هم برای پخت آبگوشت عقیقه که در کن رسم است، سفارش داریم.»
محمدخانی ادامه می‌دهد: «کشتن گوسفند برای عقیقه هم آدابی دارد؛ یعنی باید گوسفند سالم و بدون زخم و بریدگی گوش و... باشد. موقع ذبح گوسفند هم باید دعایی خوانده شود و در نهایت باید بدون شکسته شدن استخوان‌ها گوشت آن را پاک کرد و تحویل مشتری داد.»
او می‌گوید: «هر کسی که توان مالی دارد باید عقیقه کند. آن‌طور که از قدیم پدر و پدربزرگم نقل می‌کردند این بود که باید از هفت‌روزگی به بعد برای نوزاد گوسفندی عقیقه کرد و به قولی مستحب مؤکد است. اهالی هم به ما اعتماد دارند و عقیقه‌شان را سفارش می‌دهند. بعضی رسم و رسوم هم هست که نمی‌دانم چقدر درست است اما گفته‌اند به استخوان گوسفند قربانی شده نباید ضربه زد و بعد از پختن گوشت، استخوان‌ها را در کیسه‌ای ریخت و دفن کرد.»
محمدخانی با اشاره به اینکه مردم کن به دینداری شهره هستند و این سنت را مانند بسیاری سنت‌های دیگر حفظ کرده‌اند، می‌گوید: «از قدیم به ما می‌گفتند که عقیقه به گردن پدر و مادر است که بعد از ۱۸ سالگی به گردن خود فرد خواهد بود. ما از عقیقه خاطرات زیادی داریم، جالب است برایتان بگویم که مشتری‌های ما از جوان تا پیرمرد متفاوت است. یک بار پیرمردی که در اتاق عمل بود به ما زنگ زد که برایش عقیقه کنیم.»
سنتی نیکویی که مردم کن هنوز آن را حفظ کرده‌اند
حجت‌الاسلام سیدعبدالمهدی هاشمی که یکی از روحانیون معتمد و ساکن محله کن است که بر عقیقه کردن برای فرزند تأکید می‌کند و این سنت را یکی از اخلاق خوب مردم کن می‌داند، می‌گوید: «عقیقه کردن در میان افرادی که به آداب دینی پایبند هستند جایگاه خاصی دارد. بخشی از مواردی که مردم کن به ما برای مسائل شرعی مراجعه می‌کنند در مورد عقیقه است. بعضی برای متوجه شدن از واجب بودن یا مستحب بودن عقیقه و بعضی هم از چگونگی عقیقه می‌پرسند. عقیقه کردن برای فرد، حکم صدقه دادن دارد، یعنی صدقه‌ای است که باید طعام شود و دست مردم برسد.»
او ادامه می‌دهد: «بعضی علما تأکید می‌کنند که عقیقه تا آخر عمر بر فرد واجب است و بعضی دیگر معتقدند مستحب است؛ اما امر مشخص این است که بر عقیقه تأکید شده. البته عقیقه شرایطی دارد. با گوشت عقیقه باید به حداقل ۱۰ نفر غذا داد. گوسفند باید بیشتر از ۶ ماه سن داشته باشد.»
وی تأکید می‌کند: «سنت است که پدر و مادر از گوشت و غذایی که باهدف عقیقه پخته می‌شود نخورند. از امام صادق نقل کرده‌اند که برای هر فرزندی که به دنیا می‌آید برای دور ماندن از بلا یا آفات باید عقیقه کرد.»
حجت‌الاسلام هاشمی با اشاره به اینکه در محله کن مرسوم است گوشت عقیقه را به فردی که امکانات پخت‌وپز دارد می‌دهند، می‌گوید: «عموماً در کن با گوشت عقیقه آبگوشت درست می‌کنند که با وجود سادگی طعم ویژه‌ای دارد؛ اما با این گوشت می‌شود خورشت یا غذای دیگری هم درست کرد. افرادی هم که امکان درست کردن غذا ندارند، می‌توانند بعد از قربانی کردن گوشت را به مراکز خیریه‌ای که مشهور هستند بدهند تا با آن غذا مستمندان اطعام شوند.»
وی ادامه می‌دهد: «از شیخ طوسی نقل کرده‌اند: «این را بدانید که هر حکم واجب و مستحبی که بر ما وارد شده است برخاسته از مصلحت خانواده و جامعه است.» برای همین نباید سنت‌های دینی را کنار گذاشت یا آن‌ها را به سخره گرفت.»
آبگوشت عقیقه، ساده اما خوشمزه
دیگ جوشان گوشت گوسفند از نیمه‌های شب تا صبح قل‌قل می‌کند و بوی آن به مشام می‌رسد. عذرا حاج حسنی بانوی آشپزی که تجربه زیادی در پختن آبگوشت عقیقه دارد می‌گوید: «از قدیم به ما تأکید کرده‌اند که برای بچه تازه متولدشده گوسفند عقیقه کنیم. بعضی رسم دارند ۷ روزگی نوزاد سرش را می‌تراشند، گوسفند را قربانی می‌کنند، با آن آبگوشت درست می‌کنند و مهمانی خانوادگی می‌دهند. این کار هم صدقه است، هم اجرای دستورات دینی و هم صله‌رحم که به آن تأکید شده. با این حال بهتر است تا قبل از بالان آمدن آفتاب گوشت از استخوان جدا شود؛ یعنی از غروب گوشت را بار گذاشت تا وقت اذان صبح آماده شود و تمیز شود. هرچند دستور دینی و سنتی خاصی برای پخت نوعی خاص از غذا وجود ندارد و با گوشت عقیقه هر غذایی می‌توان پخت، اما در روستای کن رسم است که با گوشت عقیقه آبگوشت درست می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «آبگوشت عقیقه را باید در نهایت سادگی آماده کرد تا همه بتوانند بخورند؛ یعنی کم ادویه و بدون افزودنی‌های معمول که در آبگوشت می‌ریزیم.»