همشهری آنلاین - مریم قاسمی: در گزارش دفتر توسعه محله تولیددارو که توسط کارشناسان اجتماعی با تحقیقات میدانی از افراد بومی و منابع مکتوب تاریخی گردآوری شده، اینگونه آمده است: «در دهه ٢٠ زمین‌های پایین‌دست محله مهرآبادجنوبی به «املاک نظام‌مافی» معروف و جزو املاک و متعلقات بانویی نیکوکار به نام «زهرا نظام‌مافی فرمانفرمائیان» بوده که در دوران حیاتش مدارسی در این محدوده بنا کرده است.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
بانو «زهرا نظام‌مافی» همسر «عبدالحسین میرزا فرمانفرما» بود که در سال ۱۳۵۹ فوت کرده است. این موضوع نیز در کتاب «میراث جاویدان» بیان شده است. ابتدا عمده زمین‌های این محله برای‌کشاورزی و سبزی‌کاری استفاده می‌شدند؛ دلیلش این بود که این محله به سبب دوری از شهر و وجود نداشتن امکانات شهری، به‌صورت حاشیه‌نشینی و حلبی‌آباد شکل گرفت، اما پس از مدتی با توجه به قرار گرفتنش در محدوده شهر و ایجاد و گسترش امکانات در این محدوده، شکلی مدرن و شهری به خود گرفت.
تاسیس مجموعه‌کارخانه‌های تولیدی
بی‌شک شکل‌گیری محله تولیددارو، ریشه‌ای تولیدی داشته است. «اکبر محمدزاده» از افراد قدیمی این محله به حدود ۶ دهه قبل اشاره می‌کند و می‌گوید: «حوالی سال ۱۳۳۲ مجتمع کارخانه‌ای تولیددارو را که شامل کارخانه‌های ایران‌دارو، کیوان، تولیددارو و تکنو صنایع می‌شد در این محله راه‌اندازی کردند. همین کارخانه‌ها باعث استقرار کارگران و کارمندان این صنایع در اطراف مجتمع تولیدی - صنعتی شد و هسته اولیه محله تولیددارو به وجود آمد.»
ناگفته پیداست که علت اصلی نامگذاری این محله هم همین کارخانه‌ها بوده. در دهه۴۰ هنوز زمین‌های بایر و بزرگ زیادی در این محدوده وجود داشت. «غلامرضا یاوری»، یکی از افراد قدیمی و بازنشسته آموزش‌وپرورش، در این باره می‌گوید: «وجود زمین‌های بایر در این محدوده باعث شد تا دولت وقت در بلوار معلم فعلی، مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای دختران و پسران را برای آموزش مهارت‌های شغلی تاسیس کند. البته ساخت‌وسازهای دولتی این محله به همین‌جا ختم نشد و دولت در کنار مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای، مرکز تحقیقات و بهداشت محیط کار وابسته به وزارت کار را در سال ۱۳۴۸ ساخت و افتتاح کرد.»
«تختی» نام اولین خیابان این محله است
اگر گذرتان به خیابان تختی منطقه١٨ افتاده باشد، بدانید که اینجا اولین خیابان محله تولیددارو است و پس از آن خیابان یادگار ایجاد شده است. «هاشم مولایی»، از قدیمی‌های محله، می‌گوید: «اولین خیابان‌ها و معابر شهری که در این محله ساخته شد خیابان‌های ٢٠متری تختی و یادگار (تولیددارو سابق) بوده و سایر معابر بر اساس این خیابان‌ها شکل گرفتند.»
به هر حال می‌توان نتیجه گرفت که مجتمع‌های کارخانه‌ای تولیددارو، اولین و مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری این محله بوده‌اند و با توجه به تاثیراتی که در تمام این مدت بر این محله داشته‌اند به‌عنوان سمبل و نماد محلی از آن نام برده می‌شود. در ضمن مسئولان این مجتمع‌های دارویی نیز سعی کرده‌اند تاثیرهای مثبتی در شکل‌گیری و ساماندهی محدوده محله تولیددارو داشته باشند؛ از مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به واگذاری قطعه‌زمینی در کنار این مجتمع به شهرداری منطقه١٨ برای ساخت بوستان و کتابخانه ١۵ خرداد شاره کرد.
ردپای یک کارگردان معروف در تولیددارو
شاید برایتان جالب باشد که «مجید مجیدی»، کارگردان مشهور ایرانی و سازنده فیلم «محمد رسول‌الله (ص)»، بچه محله تولیددارو بوده و سال‌ها در این نقطه از شهر زندگی کرده است. البته چهره‌های شناخته‌شده این محله فقط به این فیلمساز محدود نمی‌شود. محله تولیددارو قبل از انقلاب اسلامی شکل گرفت، اما تحولات اجتماعی تاریخ معاصر ایران، به‌خصوص در زمان حکومت پهلوی، تاثیرات زیادی در وضعیت این محله نداشت. اما به جرات می‌توان گفت که با وقوع انقلاب اسلامی و گسترش و توجه به فعالیت‌های فرهنگی و هنری در دهه ۶۰، توجه ویژه‌ای در منطقه١٨، به طور عام، و در این محدوده، به شکل خاص، به مقوله فرهنگ و هنر شده است. نتیجه این توجه و اهتمام، پرورش و شکوفایی استعدادها و شخصیت‌های فرهنگی و هنری همچون «جعفر دهقان»، «اکبر منصور فلاح»، «امیر تاجیک» و خیلی‌های دیگر شد.
شرح عکس: نمایی از دیوار مجتمع‌های صنعتی تولیددارو مزین به تصویر شهدا
محله‌ای‌که برای مهاجران جاذبه فراوان دارد
محله تولیددارو به دلیل جذب نیروی انسانی توسط کارخانه تولیددارو، مقصد و ماوای گروه‌ها و مهاجران از همه مناطق ایران و حتی شهر تهران شد. به همین دلیل، این محله قدیمی منطقه١٨ برخلاف محله‌های دیگر از منظر هویت اجتماعی و قومی دارای بافت یکسانی نیست. البته وجود کارخانه و تاثیرهای مستقیم و غیرمستقیم آن و نیز مرغوبیت املاک محله نسبت به محله‌های مجاور، باعث شده که این محدوده از هویت فرهنگی و اجتماعی متفاوتی در جنوب شهر برخوردار باشد.
محله تولیددارو از سمت شمال به وسیله خط راه‌آهن تهران-تبریز و خیابان ۴۵متری زرند و از سمت شرق با بزرگراه آیت‌الله سعیدی محصور شده است. این ۲ معبر باعث شده که کانال‌های ورودی و خروجی محله محدود شود. در ضمن از سمت شمال محله نیز تنها خیابان تختی، در تقاطع باغ‌راه حضرت فاطمه (س)، معبر اصلی ورودی محله از طرف منطقه ۹ تهران محسوب می‌شود.