همشهری آنلاین - نصیبه سجادی: محله جمالزاده محله‌ای اصیل و قدیمی در ضلع جنوب خیابان انقلاب در منطقه ۱۱ است که نخستین نامش را وامدار ارباب‌جمشید، سرمایه‌دار زمان قاجار است؛ اوست که اینجا را که در ردیف زمین‌های بایر و کشاورزی بوده می‌خرد و آباد می‌کند و بنا به رسم آن روزگار به نام خودش، جمشیدآباد نام می‌گیرد و بعدها جمالزاده نامگذاری می‌شود.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
چگونه جمشیدآباد جمالزاده می‌شود
اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم، باید بگوییم بخشی از اراضی دانشگاه تهران و محدوده اطراف آن که باغ، بایر و زراعی بوده در دوران قاجار ملک شاهزاده ظل‌السلطان بوده که به نام پسرش، جلال‌الدوله، جلالیه نامگذاری‌اش می‌کند. بخشی از این محدوده را بعدها ارباب‌جمشید می‌خرد و به مرور ایام اسمش می‌شود جمشیدآباد. «حجت بلاغی»، تهران‌پژوه، در این باره می‌گوید: «ارباب‌جمشید زرتشتی اراضی پشت جلالیه تا برسد به اراضی طرشت و از طرف جنوب به دروازه تهران و از طرف شمال به اراضی امیرآباد (سه کرور ذرع) را از جلال‌الدوله، پسر ظل‌السلطان، خرید... از شمال به جنوب خیابان ساخت تا برسد به دروازه باغشاه و در سمت شمال، باغ جمشیدآباد را ساخت... جمشیدآباد را اردشیر زارع، مباشر ارباب جمشید، برای ارباب‌جمشید خرید و نام جمشیدآباد را همین شخص بر آن گذاشت.»
بلاغی می‌گوید: «بیشتر خیابان‌های این نواحی توسط اردشیر زارع نامگذاری شد؛ مثل خیابان امیرآباد یا خیابان کارگر و خیابان نصرت در خیابان ۱۶ آذر امروز. ارباب‌جمشید جمشیدآباد (جمالزاده کنونی) را که باغ و املاک شخصی‌اش بود به‌عنوان تفرجگاه در اختیار شاه و اهالی حرمش می‌گذاشت و هرگاه شاه به آنجا می‌رفت ارباب‌جمشید به او سینی اشرفی تقدیم می‌کرد. به همین دلیل مظفرالدین‌شاه لقب رئیس‌التجار را به او داد.»
ارباب‌جمشید که بانکدار بزرگی بود به رجال و حتی محمدعلی‌شاه هم وام می‌داد به دلیل توطئه بانک‌های انگلیس و روس ورشکست شد. برخی از اموالش فروخته، برخی نیز بین ورثه تقسیم شد. جمشیدآباد هم بعد از مرگ ارباب‌جمشید به قطعات مختلف تقسیم و فروخته شد و بعدها ساکنانی در آن ساکن شدند.
این محله تهران تا سال ۱۳۵۳ به همین نام، جمشیدآباد، خوانده می‌شد. در این سال «ابراهیم صهبا»، نویسنده و روزنامه‌نگار، در سری یادداشت‌هایی در روزنامه‌های آن زمان پیشنهاد نامگذاری یکی از محله‌های تهران را به نام جمالزاده مطرح می‌کند. قرعه به نام جمشیدآباد می‌افتد و این محله تهران به نام یکی از نویسندگان معاصر ایران نامگذاری می‌شود.
جمالزاده را اهالی نمی‌شناسند
«فارسی شکر است»، «یکی بود، یکی نبود» و داستان‌های کوتاه و ساده بسیار دیگر در سبک واقع‌گرایی را جمالزاده نوشته است؛ همان نویسنده بزرگ معاصر و پدر داستان کوتاه فارسی و نامزد دریافت جایزه نوبل که سال‌هاست یک محله ۱۰۰ـ ۱۵۰ساله در منطقه ۱۱ به نام او نامگذاری شده، ولی هنوز خیلی از اهالی او را نمی‌شناسند و اصلاً نمی‌دانند او کیست. اینها را «سید جواد میرهاشمی»، مستندساز، که مستند «مرکب محو» را درباره جمالزاده نوشته می‌گوید.
او ادامه می‌دهد: «به خیابان جمالزاده رفتم و هرچه جستم کمتر دیدم کسی بداند «محمدعلی جمالزاده» کیست؛ « «شاعر پاکستانی، شهید انقلاب، دکتر واقف بیمارستان، وقف‌کننده بوستان جمشیدآباد یا سرهنگ فداکار پادگان جمشیدآباد و...» جملاتی بود که ساکنان و رهگذران خیابان جمالزاده برای معرفی او به کار می‌بردند. میرهاشمی می‌گوید: «وقتی سال ۱۳۵۳ نام جمشیدآباد جمالزاده می‌شود، او همین موضوع را دستمایه کتابی طنز می‌کند به نام «مرکب محو». قهرمان داستان این کتاب، دبیر آفاق است که طی تشریفاتی خیابانی به نام او نامگذاری می‌شود، ولی بعد از مرگ همه او را از یاد می‌برند.»
میرهاشمی می‌گوید که جمالزاده به درستی پیش‌بینی کرده بود که ساکنان خیابان جمالزاده بعد از نیم قرن دیگر او را نشناسند. جمالزاده بیشتر عمرش را در اروپا زندگی کرد و سال ۱۳۷۶ در ژنو سوییس درگذشت.
نظر شما