همشهری آنلاین - مریم قاسمی : نام قدیمی‌تر اینجا بازار قوام‌الدوله بوده. برای اینکه این گذشته را بکاویم باید بگوییم که در زمان شاه طهماسب صفوی بازاری در محل فعلی این بازار در دروازه قزوین ساخته شده بود که در عصر ناصری برای اصلاح اسلوب شهر خراب شد و مجددا بازار را قوام‌الدوله، از متمولین و بزرگان یکی از خاندان‌های معروف شیراز، می‌سازد. به همین خاطر به آن بازارچه قوام‌الدوله می‌گویند، اما در دوره رضاشاه به بازارچه شاپور تغییر اسم پیدا می‌کند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
جالب اینکه در ساخت و طراحی این بنای تاریخی از عناصری در معماری به نام «خرپا» و «ساباط» استفاده شده است. چنارهای بلند و همهمه بلبل‌های خرما و پرندگان، معماری قدیمی و سبزی‌فروشی‌ها، میوه‌فروشی‌ها و بقالی‌ها از دیدنی‌های این بازارچه قدیمی تهران است که ۱۹ سال از زمان به ثبت رسیدنش در فهرست آثار ملی ایران می‌گذرد. «ساباط»ها سایبان‌هایی از جنس چوب و سقف‌های کاهگلی و حتی پارچه هستند که این روزها در کمتر محله‌ای از شهر تهران می‌توان سراغشان را گرفت. اما اینجا می‌توانید با این عنصر معماری قدیمی تهران آشنا شوید. بازارچه طرخانی، ساباط‌های معروفش و سقف طاق‌ضربی با نورگیرهای تاریخی از جذابیت‌های گردشگری محله سنگلج و بخشی از هویت این محله هستند.
نصرالله حدادی، پژوهشگر و تهران‌شناس، درباره نوع معماری این بناها در خیابان وحدت اسلامی می‌گوید: «معماری سردرهای باقی‌مانده در خیابان وحدت اسلامی (شاهپور سابق) متعلق به دوره پهلوی اول است. آن منطقه از مولوی جزئی از خندق اصلی تهران بود که در سال ۱۲۴۶ شمسی پر شد و هر سال در بخش‌هایی از آن خانه‌ها و بناها احداث شدند. در قدیم اصطلاحا به این خانه‌ها «خانه سردر آجری» می‌گفتند. وقتی مالکان یک بنا پولدار بودند و امکان ساخت بنایی را با سردر آجری داشتند این کار را می‌کردند و همان می‌شد که سردرهای متنوعی نیز در محله‌های مختلف تهران ساخته شد.»
حدادی با بیان اینکه اصولا کسانی که در محدوده بازار تهران فعالیت می‌کردند، در محله‌های امیریه و شاپور زندگی می‌کردند، ادامه می‌دهد: «این منطقه از محله‌های اعیان‌نشین تهران بود. به همین دلیل این سردرها در این نقاط زیاد بوده و برخی از آن‌ها هنوز باقی مانده‌اند.»
بازارچه قدیمی شاپور یا «طرخانی» که به نام شهید«محمدتقی طرخانی» نامگذاری شده یکی از بازارچه‌های محلی تهران است که هنوز هم می‌توان سراغ برخی از مشاغل محلی قدیمی را در آن گرفت و حتی هجوم کارگاه‌های سراجی و بوی چسب و چرم هم نتوانسته برخی از قدیمی‌های این محله را از آن دور کند. کلیسای گئورگ، یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای شهر، هم در این محله هست و بازار معیر نیز در انتهای بازارچه قرار دارد. کوچه فیلخانه و مرور تاریخچه آن هم در بازارچه طرخانی خالی از لطف نیست.
چگونه به این بازارچه قدیمی برویم؟
بازارچه «طرخانی» در ضلع شرقی خیابان وحدت اسلامی و میدان وحدت اسلامی قرار دارد. برای رسیدن به این بازارچه می‌توانید خود را به خیابان خیام و کوچه شهید کارکن اساسی برسانید. ایستگاه‌های مترو ۱۵ خرداد و مترو خیام، ایستگاه‌های اتوبوس‌های تندرو خط ۷ منیریه و فروزش(مدرس) از جمله مسیرهایی هستند که شما را به کمک وسایل نقلیه عمومی به این بازارچه می‌رسانند.