همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: اشتیاق به یادگیری یا بی‌علاقه شدن دانش آموزان به درس خواندن و رفتن به مدرسه چیزی است که تا حدود زیادی به فضای حاکم بر خانواده، نوع نگاه آن‌ها به این مقوله و همچنین ایجاد انگیزه در آن‌ها برای یادگیری بیشتر بر می‌گردد. البته نظام آموزشی، نحوه تدریس، شرایط دانش آموران و استعداد و علایق آن‌ها نیز در این زمینه بی‌تاثبر نیست و می‌تواند باعث افت عملکرد آن‌ها شود. بنابراین برای آگاهی از دلایل افت تحصیلی دانش آموزان همه این موارد باید بررسی شوند.
افت تحصیلی
دکتر بهمن قر ه داغی، پژوهشگر، مؤلف و مدرس کشوری برنامه ارزشیابی کیفی توصیفی در مورد دلایل افت تحصیلی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی می‌گوید: «یکی از دغدغه‌های امروز ما در آموزش و پرورش افت یادگیری بچه‌هاست و شاید یکی از دلایل آن این باشد که مدارس ما امسال به دلایل مختلفی تعطیل بود.
افت تحصیلی یکی از چالش‌های جدی فراروی همه ذی نفعان نظام آموزشی است؛ پدر و مادر، خود دانش‌آموز و نظام آموزشی.»
دلایل بروز افت تحصیلی
بعضی دانش آموزان به دلایل مختلف در مقطعی از تحصیلات خود دچار افت تحصیلی می‌شوند از جمله دلایل فردی یعنی ممکن است کودک از نظر هوش یا حافظه در سطح پایین‌تری از دیگر دانش آموز ان قرار داشته باشد.
گاهی نیز مشکلات جسمی، نداشتن انگیزه کافی و لازم برای یادگیری، اعتماد به نفس پایین و مواردی مانند آن از جمله عواملی هستند که در بخش فردی منجر به افت تحصیلی دانش آموزان می‌شوند.
اما گاهی نیز مشکل می‌تواند ریشه در خانواده یا جامعه داشته باشد. مثلاً وقتی دانش‌آموزان در خانواده‌ای زندگی می‌کنند که جوی نامناسب، پرآشوب و ناآرام دارد. یا اختلاف بین پدر و مادر به طور آشکار آن‌ها راتحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از اعضای خانه اعتیاد دارد یا خانواده دچار مشکلات مالی و اقتصادی است.
در این گونه موارد خانواده به نوعی دیواری فرا راه یادگیری دانش‌آموز به حساب می‌آید.
کنترل نداشتن خانواده بر کودک
به گفته قره داغی وقتی مشکلات زیادی در خانواده وجود داشته باشد والدین نمی‌توانند هیچ نوع کنترل هدفمندی بر فعالیت‌های کودک داشته باشند.
یعنی گاهی فرزندشان ساعت‌ها وقت خود را پشت کامپیوتر و در فضای مجازی می‌گذرانند؛ بدون اینکه هیچ نوع نظارتی بر آن صورت گیرد. بنابراین همه اینها در کنار هم می‌تواند عاملی برای افت تحصیلی کودک به شمار بیاید.
نقش جامعه
دکتر قره داغی می‌گوید جامعه هم نقش مهمی در افت تحصیلی دانش آموزان دارد. با توجه به اینکه در جامعه ما فقط رشته‌های خاصی رشته‌های تعریف شده‌ای برای کسب در آمد زیاد و همچنین جایگاه شغلی پر درآمد هستند در بین دانش آموزان انگیزه بیشتری نسبت به آن‌ها وجود دارد و عملاً شاهد آن هستیم که بسیاری افراد تحصیل کرده د ر رشته‌های دیگر بیکارند. بنابراین جامعه هم به این شکل می‌تواند بر افت تحصیلی و کاهش انگیزه کودکان تأثیر گذار باشد.
مدرسه و نظام آموزشی
محیط مدرسه در میزان علاقه مندی دانش آموزان به مدرسه بسیار مؤثر است و می‌تواند انگیره آن‌ها را برای یادگیری بیشتر از بین ببرد. مثلاً بسیاری اوقات سؤالات کودکان در مدرسه به دلایل مختلف سرکوب و مانع از پرورش خلاقیت آن‌ها می‌شود.
میزان دانش و رضایت معلمان از کاری که انجام می‌دهند و آگاهی و دانش از حرفه معلمی نیز می‌تواند در این خصوص بسیار تاثیرگذار باشد.
آگاهی از شیوه‌های نوین تدریس و استفاده از وسایل کمک آموزشی در اشتیاق کودکان به یادگیری موثرند. همچنین محتوای برنامه‌های درسی و انتظارات بیش از حد و نامتناسب با توان کودک هم از جمله عوامل مهم برای بی‌علاقه شدن دانش آموزان به یادگیری به حساب می‌آید.
به گفته قره داغی، یکی از چالش‌های فراروی نظام آموزشی ما هم تعطیلی زیاد مدارس به دلایل مختلف از جمله آلودگی هوا و سرماست. البته کرونا هم عامل مهمی بود که با مجازی شدن مدارس باعث بروز مشکلات زیادی از جمله افت تحصیلی برای بسیاری از دانش آموزان شد. چون آموزش حضوری به ویژه در دوره ابتدایی برای کودکانی که هنوز به استقلال در یادگیری دست نیافته‌اند بسیار مهم است
توجه لازم به دلایل افت تحصیلی
هر نوع بی‌توجهی به افت تحصیلی می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر روان کودکان، آینده آن‌ها و نظام آموزشی داشته باشد.
افت تحصیلی فرایند تجمیعی است که باید در مراحل نخست و اولیه ریشه یابی و اصلاح شود. چون اگر ابتدا و در مقدمه بر طرف نشود آموزش‌های بعدی دانش آموزان نیز دچار مشکلات زیادی خواهد شد.
بنابراین مشکلات باید در همان ابتدا و با برنامه‌ریزی مناسب و اصولی و توسط کارشناسان شناخته بررسی و اصلاح شوند. چون هر چقدر دیرتر به آن‌ها رسیدگی شود؛ علاوه براینکه امکان اصلاح آن‌ها سخت‌تر خواهد بود هزینه و توان بیشتری هم باید برای آن‌ها صرف کرد.
این پژوهشگر می‌گوید با توجه به ساختار متمرکز آموزش ما نیاز به آموزش‌های ترمیمی داریم که حتماً باید به آن‌ها توجه شود.