همه کس به خوبی با عوارض وجود گاز اضافی در روده نظیر نفخ، آروغ و گاه مشکلات اجتماعی حاصل از آن آشنایی دارد.اگر چه وجود گاز در روده امری کاملاً طبیعی است، اما می‌تواند مشکل‌ساز هم بشود. تغییر رژیم غذایی یا مصرف برخی داروها می‌تواند در پیشگیری یا کاهش گاز روده موثر باشد.
گاز روده چیست
بیش از 99 درصد گازهای روده مخلوطی از همان گازهای بی‌بویی است که در محیط اطراف ما پراکنده‌ا‌ند. این گازها شامل نیتروژن، اکسیژن، دی‌اکسیدکربن، هیدروژن و گاه متان هستند.
اما درصد این گازها از فردی به فردی دیگر متغیر است که این امر بستگی به شیمی بدن و رژیم غذایی دارد. نیتروژن، اکسیژن، و بیشتر دی اکسیدکربن موجود در گازهای روده از هوایی می‌آید که آن را در حال جویدن آدامس، خوردن و آشامیدن و سیگار کشیدن می‌بلعیم.
واکنش‌های شیمیایی که در معده ما اتفاق می‌افتند، نیز بخشی از دی اکسید کربن موجود در گازهای روده را تامین می‌کند.
باکتری‌هایی که به صورت طبیعی در روده بزرگ هستند، هیدروژن و متان موجود در این گازها را تولید می‌کنند. این باکتری ها از غذای گوارش نشده تغذیه کرده و طی فرآیندی به نام تخمیر، گاز آزاد می‌کنند.
چه غذاهایی گاز روده را سبب می شوند
نوشیدن نوشابه های گاز دار می‌توانند تولید گاز در روده را سبب گردند. همچنین مواد غذایی کربوهیدراتی به دلیل این که حاوی قندهای غیرقابل گوارش، نشاسته و فیبر هستند، نیز مولد گاز هستند.
لاکتوز: شیر و فرآورده‌های لبنی از قبیل پنیر و بستنی، همچنین برخی نان‌های فرآوری شده، غلات و سس‌های سالاد حاوی لاکتوز هستند. بیشتر افراد می‌توانند لاکتوز را به خوبی هضم کنند اما برخی در این زمینه با مشکلاتی مواجه هستند ، چرا که همه یا بخشی از آنزیم لاکتاز را که لاکتوز را به بخش های قابل هضم تجزیه می‌کند، تولید نمی‌کنند. بدون لاکتوز شیر و سایر غذاهای غنی از لاکتوز در روده تخمیر شده و گاز اضافی تولید می‌کند.
فروکتوز: هضم کردن پیاز، آرتیشو (کنگر فرنگی)، گلابی، گندم و برخی نوشیدنی‌های غیرالکلی و غذاهای فراوری‌شده حاوی این قند می تواند دشوار باشد.
سوربیتول: سیب، گلابی، هلو، آلو خشک و برخی غذاهای فاقد شکر، آبنبات و آدامس حاوی سوربیتول هستند. هضم این محصول نیز می تواند دشوار باشد.
رافینوز: این قند در لوبیا، کلم پیچ، کلم بروکسل، بروکلی، مارچوبه و غلات سبوس‌دار یافت می‌شود.
برنج تنها نشاسته ای است که تقریباً به طور کامل از راه روده کوچک جذب می شود. از آنجایی که نشاسته برنج هرگز به روده بزرگ نمی‌رسد، باکتری های مولد گاز نمی‌توانند آن را تجزیه کنند. اما سایر مواد نشاسته‌‌ای شامل سیب زمینی، ذرت، رشته فرنگی و گندم گاز تولید می‌کنند. فیبرهای غذایی موجود در لوبیا و سبوس گندم نیز می توانند مولد گاز باشند.
آیا برخی افراد گاز بیشتری در روده خود دارند
بلی. یک فرد بالغ روزانه به طور متوسط در حدود یک تا چهار پیمانه نیم لیتری گاز تولید کرده و 14 الی 23 بار گاز دفع می‌کند. گیاهخواران، کسانی که عادت به جویدن آدامس دارند، افرادی که تند تند غذا می‌خورند، و سیگاری ها، بیش از میزان متوسط گاز تولید می‌کنند. افرادی که مقدار زیادی غذاهای مولد گاز مصرف می‌کنند نیز در این گروه قرار دارند.
توصیه هایی برای کاهش گاز روده
رایج ترین راه‌ها برای کاهش گاز روده تغییر رژیم غذایی، پرهیز از بلع هوا و مصرف داروهایی است که بدون نسخه به فروش می‌رسند.
رژیم غذایی خود را تغییر دهید: اگر دچار کمبود لاکتاز یعنی همان آنزیمی هستید که برای گوارش شیر لازم است، ممکن است پزشک شما توصیه کند که فرآورده های لبنی را از غذای خود حذف کرده و کلسیم مورد نیاز خود را از مکمل های غذایی یا آن دسته از فرآورده های لبنی تامین کنید که لاکتاز بدان‌ها افزوده شده و امکان هضم لاکتوز را فراهم می کنند.
به جز این ممکن است نیازی به توقف مصرف تمامی گروه های غذایی نداشته باشید. در عوض می توانید مصرف تعداد محدودی از غذاهای مولد گاز را برای یکی دو هفته کاهش داده یا قطع کنید. در صورت بهبود علائم مشکل شما حل شده است.
گاز کمتری ببلعید: برای بلعیدن مقدار کمتری گاز از مکیدن آبنبات یا جویدن آدامس خودداری کنید. البته ممکن است این خوراکی ها در دفع گاز به صورت آروغ زدن به شما کمک کند.
آنزیم گوارشی لاکتاز ( با نام‌های تجارتی لاکتایید و لاکتراز) ممکن است در کاهش گاز تولید شده به وسیله فرآورده های لبنی موثر بوده و گاز ایجاد شده توسط لوبیا و سایر کربوهیدرات های حاوی قند رافینوز را کاهش دهد.
زمانی که می بایست به پزشک مراجعه کنیم
گاز روده به خودی خود به ندرت علامت و نشانه یک بیماری جدی است. اما در صورتی که گاز روده شما دائمی یا شدید بوده یا با استفراغ، اسهال، کاهش ناخواسته وزن، وجود خون در مدفوع و یا سوزش سردل همراه باشد، به پزشک مراجعه کنید.
گاز اضافی می تواند نشانه بیماری دیگری چون بیماری سلیاک، گاستریت، بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس) یا سندرم روده تحریک پذیر باشد. گاز روده می تواند سبب ناراحتی و اضطراب گردد اما معمولاً تنها نشانه این است که دستگاه گوارش شما به خوبی کار می کند.