به گزارش همشهری آنلاین، آب کشیدن دوباره و چندباره دست‌ها، قفل کردن دری که بارها قفل شده، پای‌بندی به یک سرس آداب و آیین‌های بی‌منطق، همه این‌ها زیر مجموعه اختلالات اضطرابی است.
پای صحبت دکتر «سید مهدی صمیمی اردکانی»، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نشسته‌ایم که می گوید، شاید خیلی از رفتارهای روزمره ما در واقع نوعی رفتار وسواس‌گونه باشد. اما این که کدام یک از آن‌ها می‌تواند اختلال وسواسی نام بگیرد را باید در این گفتگو بفهمیم.
بسیاری برای اطمینان از درست انجام شدن یک کار آن را چندین بار تکرار می‌کنند. برای مثال، در حین خروج از منزل قفل در را چهار، پنج بار چک می کنند یا کارهایی شبیه به این. به نظر شما این تکرار اشکالی دارد؟
این که انسانها روی مسایل مهم زندگی، حساسیت داشته باشند و بخواهند از درست انجام شدن آن مطمئن شوند، تا یک حدی طبیعی است. ولی اگر این کار و تکرار آن از حد طبیعی خارج شود، زندگی فرد را دچار مشکل می کند. این که چه حدی از چک کردن، طبیعی است و چه حدی غیر طبیعی، بر می‌گردد به احساس خود فرد و اهمیت امور مختلف زندگی. به طور مثال، حد طبیعی برای چک کردن قفل در اتومبیل شاید یک بار باشد و حد طبیعی چک کردن حساب‌های یک شرکت بزرگ شاید دو سه بار باشد، که اگر از این حد تجاوز کند، از حالت طبیعی خود خارج شده و می گوییم، بیمار دچار «وسواس» شده است.
این چک کردن بیش از حد چه اشکالی دارد؟
اول این که زمان زیادی را از فرد می‌گیرد و مشکل دوم، که مهم‌تر هم هست، استرس و اضطرابی است که فرد دچارش می شود.
مگر وسواس به حالت زیاد شستن و زیاده از حد رعایت کردن پاکی و نجسی گفته نمی‌شود؟
وسواس انواع مختلف دارد. که یکی از آن‌ها وسواس شست و شو است. ما وسواس‌های دیگری هم داریم که نقطه مشترک همه آن‌ها، تکرار است. در وسواس شست‌وشو فرد نسبت به تمیز بودن یا نبودن و در فرهنگ اسلامی، نسبت به پاکی و نجسی لباس یا مکان یا وسیله‌ای دچار اضطراب و وسواس می شود و با تکرار شست‌وشو سعی دارد این احساسش را کم کند.
در وسواس فکری، فرد دچار افکار آزاردهنده تکرارشونده می‌شود. یکی دیگر از انواع وسواس، کنترل کردن است که نمونه آن همان پی در پی چک کردن در منزل و اتومبیل است. وسواس قرینه ای، نوع دیگری از وسواس است که در آن فرد سعی می کند به طرز بیمارگونه ای همه جوانب قرینه بودن را در تمام وسایل و موارد رعایت کند ...افراد وسواسی گاهی عقاید خرافی هم دارند که افکار جادویی نامیده می شود. برای مثال اگر در شروع انجام کاری عطسه کنند، آن کار را نشدنی یا بدیمن می دانند.
پس با این تفاسیر اگر بخواهیم وسواس را تعریف کنیم باید چه بگوییم؟
وسواس دو جزء دارد : جزء اول یک فکر است که با تکرار آن فرد دچار اضطراب می شود. در مرحله بعدی فرد برای رفع آن اضطراب، دست به یک عمل می زند که باز این کار هم تکرار می‌شود و قصد دارد از طریق آن کار، اضطراب ناشی از فکر وسواسی را کنترل کند.
این فکر اولیه چیست و از کجا می آید؟
این فکر در انواع وسواس فرق می‌کند، برای مثال در وسواس شست‌وشو این است که «نکند دستم نجس شد» یا در مورد وسواس چک کردن این است که «نکند در منزل را درست نبستم». علت آن هم مثل اکثر بیماری‌های روانی ماهیت نوروشیمیایی دارد و در آن میزان و ترکیب انواع خاصی از مواد شیمیایی داخل مغز به هم می‌خورد. مثل سروتونین و اپی‌نفرین. البته نوع این افکار در اغلب موارد در فرهنگ های مختلف و آداب وسنن جامعه خاصی که فرد در آن زندگی می کند، فرق می کند. به طور مثال در ایران و ممالک اسلامی وسواس شست‌وشو خود را به صورت شک به پاکی و نجسی نشان می‌دهد.
یعنی فرد وسواسی هیچ کنترلی روی اعمال و حتی افکار خود ندارد؟
در برخی مواقع، اطرافیان فرد بیمار وسواسی نسبت به رفتار بیمار واکنش نامناسب نشان می‌دهند و می‌گویند: «خب نکن، تمیزه دیگه، نشور!» اما نکته مهم این است که این فرد نمی‌تواند جلوی خود را بگیرد و به خاطر اضطرابی که دارد، مجبور است که بشوید یا چندبار چیزی را کنترل کند.
وسواس درمان هم دارد؟
درمان وسواس دو جزء دارو درمانی و روان درمانی دارد. در درمان وسواس، از داروهایی استفاده می شود که ممکن است با سایر بیماری‌های زمینه‌ای فرد، مثل اختلال دوقطبی تداخل داشته باشد. از این جهت، بررسی همه جانبه وضعیت بیمار بسیار الزامی است. ضمن آن که پاسخ به درمان دارویی وسواس، بسیار کند است، پس هم پزشک و هم بیمار باید صبور باشند و حوصله به خرج دهند.
یعنی بیمار باید تا کی دارو بخورد؟
تا مدتی بعد از رفع رفتارهای وسواسی، بیمار باید دارو مصرف کند. البته آن هم به شدت علایم یا طول مدت آن و یا عود های قبلی بستگی دارد. مهم نیست که فرد دارو مصرف می کند یا نه؛ این مهم است که آیا فرد رفتار طبیعی دارد و می تواند به صورت معمولی زندگی کند یا خیر؛ حالا چه با دارو و یا چه بدون دارو. من معتقدم هر فردی که تحت درمان با دارو، می‌تواند رفتار عادی داشته باشد، با فرد عادی فرقی ندارد.