همشهری آنلاین-نصیبه سجادی: آنچه این کوچه‌باغ را به لحاظ تاریخی دارای اهمیت کرده قتل گریبایدوف، وزیر مختار دولت روسیه تزاری، است در این کوچه و در همین سفارتخانه، توسط عده‌ای از تهرانی‌های زخم خورده از جنگ و معاهده تحقیرآمیز ترکمانچای.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
اما بشنوید داستان خشم آن روز تهرانی‌ها را از زبان دکتر «ابراهیم تیموری»، نویسنده کتاب تاریخ سیاسی ایران در دوره قاجار: «شکست‌های ایرانی‌ها از روس‌ها اثر عمیقی در روحیه مردم ایران گذاشته بود. زن‌های بسیاری از گرجی‌ها در ایران بودند و به همسری با ایرانی‌ها درآمده بودند و در خانه‌های ایرانی زندگی می‌کردند. پس از شکست ایران و پس ازآن که گرجستان از دست ایرانی‌ها خارج شد و به‌دست روس‌ها افتاد پاسکیویچ، فرمانده روسی فاتح این جنگ‌ها، گریبایدوف را که از خویشان نزدیک او بود به ایران فرستاد تا این زن‌های گرجی را اگر قصد بازگشت به گرجستان دارند، برگرداند.
گریبایدوف وقتی به ایران آمد در انجام ماموریت خود سختگیری می‌کند و می‌گوید برای صحت قول، پاره‌ای از این زنان که همسر بزرگان ایرانی بودند و میل به بازگشت نداشتند، باید به خانه‌ای که او معین می‌کند بروند و بعد از یک شبانه‌روز توقف، اگر قبول ماندن در ایران را کردند، بمانند. به‌دستور او زن‌ها را از خانه‌های شوهران‌شان بیرون می‌آورند. این عمل برای ایرانی‌ها بسیار گران آمد. خشمگین شدند و به فتوای میرزا مسیح تهرانی، مجتهد مشهور، به خانه او حمله کردند و گریبایدوف و یازده نفر از همراهانش را در سفارتخانه کوچه‌باغ کشتند.»
سفارت روسیه، یعنی همین خانه در کوچه‌باغ ایلچی، که می‌توانست بماند تا روایتگر یک رویداد تاریخی و شورش مردمی باشد در برابر بی‌لیاقتی حاکمان در دوره‌ای سیاه از تاریخ ایران، به حال احتضار درآمد و اکنون روزهای آخر عمرش را می‌گذراند.