همشهری آنلاین – سمیرا باباجانپور: صندوق قرض‌الحسنه «ذخیره جاوید» بعد از گذشت ۶۱ سال همچنان فعال است. این صندوق به‌عنوان نخستین صندوق قرض‌الحسنه کشور فعالیت خود را از سال ۱۳۴۱ آغاز کرده و همچنان بانی فعالیت های خیرخواهانه زیادی است.
قصه‌های قدیمی تهران را اینجا دنبال کنید
صندوق قرض‌الحسنه مسجد لرزاده توسط مرحوم میرزاعلی فلسفی برادر واعظ شهیر محمدتقی فلسفی، مرحوم حسین عطایی و مرحوم سید تقی خاموشی راه‌اندازی شد.
مرحوم میرزاعلی فلسفی امام جماعت وقت مسجد لرزاده در نزدیکی میدان خراسان تهران وقتی شب‌ها برای اقامه نماز جماعت به مسجد می‌رفت، هر شب تعدادی متکدی در اطراف مسجد می‌دید که این منظره برایش ناخوشایند بود، بنابراین تصمیم می‌گیرد با کمک تعدادی از نمازگزاران نیکوکار و بازاری مشکل این افراد را به‌طورکلی با دادن تسهیلات قرض‌الحسنه حل و آن‌ها را مشغول کار کند. از طرفی برای رهایی قشر متدین از سیستم ربوی بانکی آن روزگار تصمیم به تشکیل صندوق قرض‌الحسنه با سرمایه ۱۴ تومان به نام چهارده معصوم(ع) گرفتند و گفتند، حتی اگر نمازگزاران برای اقامه نماز مغرب و عشا به مسجد می‌آیند، مقدار اندکی که پول‌دارند به صندوق بسپارند و بعد از نماز بگیرند، باز هم برکت قرض‌الحسنه در صندوق می‌ماند و اگر مشکل یک نفر هم حل شود، کافی است. چه بسا برخی نمازگزاران به پول داده‌شده نیاز نداشته باشند و آن را پس نگیرند و پول در صندوق بماند و مشکل مسلمان دیگری را حل کند.
مرحوم سیدتقی خاموشی یکی از بانیان راه‌اندازی صندوق قرض‌الحسنه در سخنرانی که در مسجد لرزاده با حضور اهالی انجام داد به این آیات قرآن تمسک کرد که کسی که ربا می‌خورد، مانند آن است که با خدا می‌جنگد. (فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله- آیه ۲۷۹ بقره) و برعکس قرض‌الحسنه قرض به خداست بنابراین باید پول‌های کوچک را روی هم جمع کنیم و صندوق‌هایی درست کنیم که بتواند قرض‌الحسنه را در جامعه نهادینه کند.
ترس رژیم طاغوت از صندوق قرض‌الحسنه
صندوق‌های قرض‌الحسنه مسجد لرزاده منشأ خیرات بود، در زمان رژیم شاهنشاهی حتی به خانواده مبارزان و کسانی که در مقابل رژیم قیام کرده و به تنگدستی افتاده بودند، کمک می‌کردند، حتی بانیان صندوق قرض‌الحسنه مسجد لرزاده را چند بار دستگیر کردند و یکی از موارد اتهامی ایشان این بود که به خانواده کسانی که مبارز بودند، کمک می‌کردند.
رژیم گذشته از مدیران صندوق‌ها تعهد می‌گرفت که وام به افراد ضد رژیم ندهند و صحبتی علیه صهیونیسم و یا سلطنت در این صندوق‌ها انجام نشود. اما جالب این بود که همین صندوق‌ها در فعالیت انقلابی اهالی محله‌های تهران نقش زیادی داشتند.
نیت خیر بانیان نخستین قرض‌الحسنه ایران رشد کرد و همه‌گیر شد و امروز صدها صندوق قرض‌الحسنه راه‌اندازی شده و به رفع مشکلات کوچک و بزرگ مردم می‌پردازد.
شهری کوچک پر از خیر و برکت
مسجد لرزاده یکی از مساجد معروف شهر تهران توسط آیت‌الله حاج شیخ علی‌اکبر برهان در دهه ۲۰ شمسی تاسیس شد و حسین لرزاده معمار بزرگ تهرانی آن را ساخت. در مسجد، سه نوبت، نماز جماعت برپا می‌شد. از هر صنف، بزّاز، بقّال، بنّا، دکتر، مهندس و... برای نماز می‌آمدند. فعالیت‌های عام‌المنفعه از همان سال‌های تاسیس مسجد در آن آغاز شد.
آیت‌الله حاج شیخ علی‌اکبر برهان به همه سپرده بود که هر کاری دارید به یکدیگر مراجعه کنید. عده‌ای از پزشکانی که در مسجد رفت‌وآمد داشتند تأکید کرده بودند اگر بیمار فقیری هست نزد ما بفرستید تا به‌رایگان او را درمان کنیم و در تهیه دارو به او کمک و در صورت لزوم بستری‌اش کنیم.
اگر کتاب تازه‌ای چاپ می‌شد، مؤلف آن اجازه داشت کتاب‌هایش را به مسجد بیاورد تا مردم بخرند. یکی از کسانی که کتاب‌هایش را برای فروش به مسجد آورده بود، مرحوم فیض الاسلام بود که کتاب نهج‌البلاغه شش‌جلدی‌اش را آنجا می‌فروخت. مسجد لرزاده تقریباً شهر کوچکی بود که افراد مختلف از هر صنفی در آن حضور داشتند و سعی می‌کردند برای کمک به مردم از هم پیشی بگیرند.