همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: ۴ قرن پیش بود که در آبادی اوین جوانه زد و شد یکی از قدیمی‌ترین ساکنان این آبادی شمیران. هنوز چنار عجیب و غریب محله اوین، مثل چند دهه گذشته نقطه کانونی این محله و یکی از نمادهای هویتی آن است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا بخوانید
از آن نمادهایی هم محل قرار و دار و گشت گذار اهالی اوین است و هم شاخصی برای نشانی دادن. از همین رو پیدا کردن این چنار متفاوت در اوین کار سختی نیست. نشانی‌اش را از هر کدام از اهالی محله که بخواهید راه را نشان‌تان می‌دهند. نامش را ۱۳ چنار گذاشته‌اند. نامی متفاوت که هویتی خاصی به هم به این درخت منحربه‌فرد بخشیده است. به درخت که می‌رسیم هنوز استوار و سرحال ریشه در خاک دارد. تنه‌هایش دل آسمان را شکافته‌اند و برگ‌هایش چون سایبانی سترگ به محیط اطراف را به استراحتگاه گردشگران تبدیل کرده است.
۱۳ چنار چطور رویید؟
برای رمزگشایی از نام این درخت متفاوت کار سختی پیش رو نداریم. کافی است کمی از درخت فاصله بگیریم و به تنه‌های تنومند آن خیره شویم. ۱۳ چنار، ۱۳ تنه دارد که ظاهری متفاوت به آن بخشیده است. بازار عکس‌های یادگاری پای این درخت هم داغ است. تنه‌ها همچون سرهای اژدها از هر سو به آسمان رفته و منظره‌ای تماشایی برای بازدیدکنندگان ساخته‌اند. اما این تمام ماجرای محبوبیت ۱۳ چنار میان اهالی اوین نیست. ۱۳ چنار علاوه بر ظاهر متفاوتش، در خاطره مشترک چند نسل از اهالی اوین هم جا دارد و با تاریخ و هویت این آبادی شمیران پیوند خورده است. داستان این چنار را اهالی قدیمی اوین سینه به سینه نقل کرده‌اند و روایت‌های مختلفی از ماجرای چگونگی روییدن این ۱۳ تنه تعریف می‌کنند. «علیرضا زمانی» تهرانشناس، قصه ۱۳ چنار اوین را چنین روایت می‌کند: «ماجرا به حدود دو قرن پیش برمی‌گردد. وقتی به دلیلی تنه این چنار را قطع می‌کنند، از محل قطع تنه ۱۳ شاخه جدید جوانه می‌زند و این ۱۳ شاخه به مرور زمان می‌شوند ۱۳ تنه این چنار متفاوت که جلوه‌ای خاص به آن بخشیده است.»
پاچنار اوین کجا بود؟
محله اوین یک چنار خاطره‌انگیز دیگر هم داشت که اکنون جز یک تنه خشکیده در حوالی میدانگاه محله نشانی از آن باقی نمانده است. زمانی ادامه می‌دهد: «اوین چنار دیگری داشت با قدمت بیشتر و تنومندتر از ۱۳ چنار. چناری دو شاخه که در مرکز آبادی اوین قرار گرفته بود و اهالی آبادی با آن خاطره‌ها داشتند. متاسفانه آن چنار کهنسال در دهه ۲۰ قطع شد و اکنون اهالی اوین به محدوده‌ای که آن چنار قرار داشت «پاچنار» می‌گویند.»
شهر چهل‌چنارها
با وجود اینکه ۱۳ چنار محله اوین یکی از متفاوت‌ترین چنارهای تهران است، اما این شهر چنارهای دیگری هم شبیه به این درخت دارد که به اصطلاح به آنها چهل چنار می‌گویند. زمانی در این باره می‌گوید: «ویژگی منحصربه‌فرد چنار این است که به دلایل مختلفی مثل قطع شدن تنه اصلی، شاخه‌هایی از آن جوانه می‌زند که در نهایت منجر به روییدن تنه‌های جدید می‌شود. در تهران علاوه بر ۱۳ چنار محله اوین، چنارهای دیگری هم وجود دارد که تنه‌های فراوان دارند. به این چنارها «چهل چنار» می‌گویند. اصطلاحی که به تنه‌های فراوان این درخت اشاره دارد. چنار هفت شاخه سوهانک نیز از این دست چنارهاست.»