این مرکز، مؤسسه‌ای علمی ـ پژوهشی است که در اسفند سال 1362 به منظور تدوین و انتشار دانشنامه‌های عمومی و تخصصی و کتب مرجع در ابعاد مختلف معارف بشری به ویژه فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی بنیاد نهاده شد.
هسته اولیه این سازمان علمی، با بررسی شیوه‌های دانشنامه‌نگاری، به تبیین راه‌های وصول به این اهداف و تهیه و اجرای طرحی علمی پرداخت و به عنوان نخستین گام تألیف دائرة المعارف بزرگ اسلامی را در دستور کار خود قرار داد.
اجرای طرح عملا از اواسط سال 1363 آغاز شد و به تدریج به موازات تشکیل و توسعه کتابخانه، سازمان علمی مرکز نیز با دعوت از محققان شناخته شده و نیز پژوهشگران جوان گسترش یافت و بیش از 300 نفر از اساتید، مولفین و پژوهشگران بصورت پیوسته و وابسته، با پروژه‌های گوناگون همکاری دارند.
بیش از 500 هزار جلد کتاب و نشریه ادواری در کلیۀ زمینه‌های تاریخ و فرهنگ اسلامی در کتابخانه این مرکز گرد آمده است و این کتابخانه را به بزرگ ترین کتابخانه تخصصی کشور تبدیل کرده است.
منبع مورد استفاده برای این مدخل