همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: اگرچه رسیدن به مقام پهلوانی در این ورزش، پهلوان را بیش از پیش در کنار مردم قرار می‌داد، اما در تاریخ این ورزش مهم پایتخت گاهی سوءاستفاده‌هایی از این مقام شده است. اردشیر آل‌عوض، پژوهشگر فرهنگ عامه در این باره می‌گوید: «ورزش پهلوانی که از اساس خاستگاهی مردمی داشت ورزشی بود برای مردم و در کنار مردم؛ ورزشی که نام‌های برجسته و پهلوان‌هایش در برهه‌های حساس تاریخ این شهر همواره در کنار مردم ایستادند و با فتوت و شجاعت مدافع آنها می‌شدند.
او با بیان اینکه اما این تمام ابعاد ورزش پهلوانی نیست و متاسفانه از یک دوره‌ای به بعد در تهران این ورزش به ابزاری برای زورگویان تبدیل شد، می‌افزاید: «ابزاری که گاهی در اختیار بزرگ‌نماها یا همان افرادی که تنها ادعای بزرگی داشتند قرار گرفت. پهلوان‌نماها از عنوان پهلوانی پایتخت سوءاستفاده کردند و به جای آنکه بر اساس مرام‌نامه این ورزش با فتوت در کنار مردم و با مردم باشند در برهه‌های حساس مقابل آنها قرار گرفتند.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
آل‌عوض ادامه می‌دهد: «فعالیت‌های شعبان جعفری در ورزش پهلوانی نمونه بارز این موضوع است. او درست بر خلاف مرام و منش این ورزش در ماجرای کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ در مقابل مردم ایستاد. زورخانه‌ای درباری نصیبش شد که مراجعانش نه از پهلوانان مردمی، بلکه درباریان و افراد حکومتی وقت بودند. در حالی که ماهیت ورزش پهلوانی، مردمی بودن آن است و نشانه‌های آن را باید در سبک زندگی پهلوانان واقعی جست‌وجو کرد.»
این پژوهشگر فرهنگ عامه به نکته جالبی در سبک زندگی پهلوانان انگشت می‌گذارد و می‌گوید: «یکی از نشانه‌های پهلوانان در عهد قاجار این بود که حتی بسیاری از آنها خانواده اختیار نمی‌کردند تا بتوانند درآمدهای حاصل از کاسبی خود در تهران را برای حمایت از ایتام و نیازمندان هزینه کنند. در واقع آنها از طبقات ممتاز اجتماعی در تهران به شمار می‌رفتند. در حالی که خروجی باشگاه افرادی چون شعبان جعفری و دیگر پهلوان‌نماها که از این ورزش سوءاستفاده می‌کردند این بود که در ماجرای کودتای ۲۸ مرداد بیش از ۲ هزار چماقدار را با خود همراه کردند و درست در نقطه مقابل مردم و در کنار حکومت ایستادند.»
آل‌عوض درباره جایگاه اجتماعی پهلوانان واقعی پایتخت می‌گوید: «اما پهلوانان واقعی پایتخت چنان با زندگی مردم پیوند داشتند که نام آنها روی گذرهای عمومی تهران قرار می‌گرفت. پهلوانان واقعی پایتخت افرادی بودند که نه‌تنها هیچ گاه در دل مردم شهر رعب و وحشت ایجاد نکردند، بلکه مردم گذرهای شهر را به نام آنها می‌شناختند؛ چون حتی وقتی گزمه‌ها و داروغه‌ها به مردم ظلم می‌کردند، آنها حامی مردم و مدافع امنیت شهروندان بودند.»