همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: دفتر شخصی فرح دیبا در باغی موسوم به باغ عزیزخان در شرق محلۀ حصاربوعلی قرار دارد. این باغ در دورۀ قاجار متعلق به عزیزخان خواجه بود. در ابتدا ساخت مجموعه‌ای با هدف حفظ و نگهداری از ۲۲ مرکز و سازمان علمی، خیریه‌ای، آموزشی و فرهنگی در دستور کار قرار داشت، اما سرانجام برای جلوگیری از قطع درختان باغ، دفتر مخصوص فرح دیبا در محلی جدا از مرکز فرهنگی که مکانی عمومی تلقی می‌شد، گشایش یافت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
بدین ترتیب، در ضلع جنوبی باغ عزیزخان، مرکز فرهنگی (فرهنگ‌سرای نیاوران) و در قسمت شمالی آن دفتر مخصوص فرح دیبا ساخته شد. کار ساخت بنا در ۱۳۴۹ آغاز شد. از ۳ قنات موجود در باغ یعنی قنات عزیزخان، قنات ملا میرزاعلی و قنات ملک‌آباد، مظهر قنات اصلی به‌عنوان نمادی برای زندگی و حیات باغ با کاشی آبی مفروش، و آب دیگر قنات به درون استخرهای مرتبط با هم در محوطۀ فرهنگ‌سرا سرازیر شد. کامران دیبا طراح و معمار این مجموعه، با استفاده از ستون‌های سنگی یکپارچه در حیاط و با تأکید بر هماهنگی رنگهای به کار رفته با یکدیگر، هنر اصیل ایرانی را به نمایش گذاشت.
علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، در باره این مکان می‌گوید: «این مکان در نخستین سال‌های پس از انقلاب اسلامی در اختیار مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی قرار داشت که بعدها به پژوهشگاه علوم انسانی تغییر نام داد. پژوهشگاه دانش‌های بنیادی مؤسسه‌ای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که سال ۱۳۶۸ با نام «مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات» تأسیس شد. هدف اولیه این مرکز پیشبرد پژوهش و نوآوری در این دو رشته و ضمناً فراهم آوردن الگویی بود که به ترویج و اعتلای فرهنگ پژوهش در سطح کشور کمک کند. مرکز فعالیت خود را با ۳ هسته تحقیقاتی در فیزیک نظری و ۳ هسته تحقیقاتی در ریاضیات و با امکاناتی اندک آغاز کرد ولی به تدریج با توسعه امکانات و جذب دانشورانی از رشته‌های دیگر، فعالیت آن به حیطه‌های دیگری گسترش یافت و در سال ۱۳۷۶ نام آن به «پژوهشگاه دانش‌های بنیادی» تغییر کرد.»
زمانی در ادامه توضیح می‌دهد: «این پژوهشگاه در حال حاضر با ۹ پژوهشکده در زمینه‌های گوناگون علوم بنیادی و برخورداری از زیرساخت‌ها و امکانات لازم (شبکه الکترونیکی، کامپیوتر، آزمایشگاه‌ها، و کتابخانه مجهز و روزآمد) که دایماً هم رو به توسعه است، حضور فعالی در جریان پژوهشی کشور در این دانش‌ها دارد. شرح وظایف و نوع فعالیت‌های پژوهشگاه با نگاه کلی به تجربهٔ چند دهه فعالیت پژوهشگاه، سه ویژگی بارز در آن مشهود است: اول، کمیت و کیفیت تحقیقات انجام‌شده در این نهاد، یعنی فراوانی تعداد مقاله‌های پژوهشی چاپ‌شده آن در مجله‌های علمی معتبر و تعداد استنادها به آنها؛ دوم، نوعی مدیریت پویا در امر پژوهش که می‌تواند الگویی برای مؤسسات تحقیقاتی باشد یعنی مدیریتی بر اساس «محوریت محقق»، «استقلال مدیریتی واحدهای پژوهشی»، و «انعطاف‌پذیری در تأسیس و انحلال آنها»؛ سوم، نگرش «ملی» پژوهشگاه که تقویت جریان کلی پژوهش در کشور مدّنظر داشته است. همکاری با مراکز پژوهشی دیگر و دانشگاه‌ها به صورت‌های مختلف و ارایه انواع تسهیلات به پژوهشگران آنها همواره جزیی از روال کار پژوهشگاه بوده است.»
ابتکار پژوهشگاه در ایجاد شبکه ارتباطی الکترونیکی (به نام شبکه علمی‌ـ‌تحقیقاتی ایران یا ایرانت) در سال ۱۳۷۱، که به تدریج و برای اولین بار مراکز علمی‌ـ‌تحقیقی و دانشگاه‌های ایران را به یکدیگر و به جهان علم در خارج مربوط ساخت، و اهتمام پژوهشگاه به اجرای طرح‌های ملی، مانند رصدخانه ملی ایران و شتابگر ملی، از جلوه‌ها و ثمرات این نگرش ملی است. اکنون این پژوهشگاه به خاطر استعداد درخشان نخبگان و دانشمندان ایرانی در زمینه علوم ریاضی، فیزیک، رایانه، نانو، فلسفه تحلیلی، نجوم، ذرات و شتابگرها، علوم محاسبات، علوم شناختی، رایانش مشبک و مهندسی مغز جزء برترین موسسات جهان است.