همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: گاهی شدت بعضی دردها آنقدر زیاد است که چاره‌ای به جز استفاده از مسکن‌ها باقی نمی‌گذارد. مثلاً وقتی احساس می‌کنیم کسی چکش را به سمت جمجمه ما برده و می‌کوبد حتماً به دنبال دارویی برای تسکین آن خواهیم بود. چون درد می‌تواند تمرکز ما را دشوار و کارایی ما را مختل کند. اما توجه داشته باشیم مصرف مسکن‌ها به ویژه وقتی خودسرانه یا به توصیه اطرافیان باشد می‌تواند تاثیرات مخربی به دنبال داشته باشد.
فراموش نکنیم مسکن‌ها بدون خطر نیستند و می‌توانند در کوتاه مدت و بلند مدت عوارض جانبی زیادی به دنبال داشته باشند.
داروهای تسکین بخش
دکتر علی فهیمی، فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان درباره مصرف قرص‌های مسکن می‌گوید: در حال حاضر تعداد زیادی از داروها به صورت خارج نسخه یا OTC در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد که گروه مهمی از این داروها را مسکن‌ها تشکیل می‌دهند.
اگر نگاهی به مسکن‌ها بیندازیم و بخواهیم تقسیم‌بندی کلی از آن‌ها داشته باشیم باید بگوییم مخدرها به عنوان گروهی از تسکین دهنده‌ها هستند که دسترسی آسان به آن‌ها وجود ندارد و فقط در موارد خاصی توسط پزشکان متخصص برای بیماران تجویز می‌شود.
تهیه آسان داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
به گفته این فوق تخصص گوارش، گروه‌های دیگری از مسکن‌ها که علاوه بر خاصیت ضددرد، خاصیت ضد تب دارند مانند استامینوفن و گروه بزرگی از داروها که اصطلاحاً داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی NSAID نامیده می‌شوند مانند آسپرین، بروفن، ژلوفن، دیکلوفناک، ایندومتاسین، پیروکسیکام، ملوکسیکام، مفنامیک اسید و دیگر نمونه‌هایی که به صورت ترکیبی در بازار وجود دارند، به صورت خارج نسخه در دسترس عموم مردم قرار دارند و با هزینه کم و به آسانی قابل تهیه هستند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی؛ Nonsteroidal anti-inflammatory drug به اختصار NSAID، از پرکاربردترین داروهای پزشکی هستند که باعث کاهش التهاب می‌شوند و ضددرد و تب بر هستند.
دکتر فهیمی می‌گوید: امروزه به طور چشمگیری به دنبال توصیه آشنایان و افراد فاقد صلاحیت علمی و بدون در نظر گرفتن شرایط فرد و بیماری‌های زمینه‌ای مختلف، مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی افزایش یافته است.
با توجه به مصرف بی‌رویه و غیر ضروری و بدون در نظر گرفتن شرایط بیماری زمینه افراد و احتمال تداخلات دارویی، شاهد عوارض جانبی متعدد در جامعه هستیم. از جمله پیامدهای مهم مصرف خود سرانه داروها می‌توان به تشدید آسم، بیماری‌های تنفسی و گوارشی نظیر زخم‌های معده، لوزالمعده و روده اشاره کرد که با خونریزی و کم خونی همراه هستند و از عوارض دیگری هم مانند عوارض کبدی، کلیوی، قلبی عروقی و کاهش انعقاد پذیری و خونریزی پوستی مخاطی و بسیاری از عوارض دیگر نام برد.
باید یادآور شد که این عوارض در سنین سالمندی بیشتر خواهد بود و مصرف مسکن‌ها در این افراد باید با دقت بیشتر و حتماً زیر نظر متخصص صورت گیرد.
کاهش عوارض ناشی از مسکن‌ها
به گفته این فوق تخصص گوارش، برای مدیریت کاهش عوارض ناشی از مسکن‌ها می‌توان با آگاهی دادن به افراد از خطر مصرف خودسرانه از استفاده بیش از حد مسکن‌ها و مصرف طولانی مدت آن‌ها جلوگیری کرد. همچنین در مواردی با تشخیص صحیح و استفاده از روش‌های تسکینی جایگزین و کم خطر از جمله استراحت، کمپرس سرد و گرم، کمک گرفتن از متخصصان طب فیزیکی و فیزیوتراپی یا استفاده از فرآورده‌ها و پمادهای موضعی می‌توان در کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی موفق بود و نیاز به مصرف مسکن‌ها را کاهش داد. همچنین در بسیاری موارد کاهش استرس و اضطراب در کاهش میزان درد در بیماران و نیاز آن‌ها به مسکن کمک کننده خواهد بود.
مصرف هر دارویی به ویژه در سالمندان حتماً باید به توصیه پزشک باشد
دکتر فهیمی می‌گوید: با وجود این در مواردی هم مصرف این داروها در بعضی بیماران توسط پزشک معالج توصیه می‌شود و بیمار به ناچار باید دارو را به صورت بلند مدت مصرف کند. در این شرایط توصیه اکید می‌شود که مصرف داروها فقط با نظر پزشک با توجه به بیماری زمینه‌ای و تداخلات دارویی انجام گیرد و ارزیابی‌های آزمایشگاهی دوره‌ای زیر نظر پزشک جهت ارزیابی بیمار از نظر عوارض دارویی صورت پذیرد. همچنین پزشکان در برخی از بیماران برای پیشگیری از عوارض و زخم‌های دستگاه گوارش تدابیری را مد نظر قرار می‌دهند. بنابراین توصیه می‌شود افراد تا حد امکان از مصرف خودسرانه مسکن‌ها به ویژه افراد مسن و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف داروهای دیگر خودداری کنند. چون در این موارد همان طور که گفته شد میزان بروز عوارض بسیار بالاتر خواهد بود و گاهی اوقات این عوارض جبران ناپذیر خواهند بود.