همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: علیرضا محبعلی، مسئول آب قنات محله کن و متولی قنات حجت‌آباد، می‌گوید: «منبع اصلی آبیاری باغ‌های کن رودخانه کن است، اما ۲ دلیل باعث می‌شود تا از آب ۶ قنات محله برای آبیاری ۳۰درصد باغ‌ها استفاده کنیم. یکی اینکه حدود ۸۰ هکتار از باغ‌های کن در قسمت بالادستی قرار دارد و آب رودخانه کن در این محدوده جریان ندارد. دلیل دوم هم اینکه در فصل گرما و سال‌های خشکسالی تقریباً حجم آب رودخانه کن بسیار کم می‌شود و دیگر برای آبیاری باغ‌ها کافی نیست.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
حجت‌آباد، فرمانفرما، وسک، دره‌مال‌ها و ۲ قنات در باغ‌میر از جمله قنات‌های فعال به شمار می‌روند. متأسفانه قنات باغ‌نو کم‌آب شده و تقریباً نزدیک به خشک شدن است. آب قنات‌ها از ریزش‌های آسمانی تأمین می‌شوند.
اغلب این قنات‌ها اواخر پاییز کم‌آب و دوباره از اوایل بهار حجم آب آنها زیاد می‌شود. میزان آب قنات‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. اکنون حجم آب در ۴ قنات کم است. آب قنات‌ها به‌طور مستقیم در راسته‌ها و باغ‌ها جریان ندارند. برای همین جلو قنات‌ها سد و استخر بزرگی ایجاد می‌کنند که در مدت ۴۸ ساعت پر می‌شود. این آب به وسیله «گنگ» در مدت ۶ ساعت کشیده و یک باره تخلیه و برای آبیاری چندین باغ استفاده می‌شود. برخلاف این قنات‌ها، قنات‌هایی مثل حجت‌آباد و وسک پرآب است و مستقیم به باغ‌ها آبرسانی می‌کند. همچنین قنات به کوه‌های سولقان متصل شده و پس از گذشت حدود ۱۵۰ سال، هنوز پرآب و محل استفاده باغ‌های کن است. در زمان زنده بودن فرمانفرما کسی جرئت دست‌درازی به این آب را نداشت.
تا اواخر دهه ۵۰ کسی از محل دقیق قنات فرمانفرما خبر نداشت و به‌صورت اتفاقی در حفاری‌های اداره گاز پیدا شد و با کمک اهالی، آبی که از این قنات عبور می‌کرد و مصرف خاصی هم نداشت، وارد نهرها شد. این قنات یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب حوض‌ها، آب‌انبارها و مصارف خانگی بود و بر خلاف آب رودخانه، مردم بیشتر به آن اعتماد می‌کردند. هر کدام از قنات‌ها نوبت آبی دارند که این نوبت‌های آبی برای امروز، دیروز یا یک سال و ۱۰ سال گذشته نیست، بلکه از ۲۰۰ـ ۳۰۰ سال پیش جریان داشته است. نوبت‌های آبی هم هر کدام اسم دارند مانند نوبت نخست آب، «دِزدَک اول» است. بعد «دزدک دوم»، سپس «واهِنگی»، «زیادی»، «قِریشا»، «شغال»، «اسمالون»، «سِیت»، «مُبارز»، «گرگ» و «ملاحسن» اسم نوبت‌های آبی است. هر کدام از این نوبت‌ها ۲۴ ساعت وقت آب دارند. این اسم‌گذاری‌ها به گذشته دور تعلق دارد تا از طریق آن محدوده آبیاری باغ‌ها مشخص باشد.