همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: از انبوه تنورسازهای قدیم فقط دو نفر باقی مانده‌اند که مصطفی امیری یکی از آنهاست و در ۷۰ سالگی کارگاه کوچکی حوالی شهرری دارد. او در باره قدمت و پیشینه شغل تنورسازی در تهران می‌گوید: «پدرم در خاطراتش تعریف می‌کرد که در سال ۱۳۰۳ و بعد از پایان دوران سربازی از اصفهان به تهران می‌آید تا در کوچه سرپولک تنورسازی یاد بگیرد. آن‌طور که پدرم تعریف می‌کرد، در آن سال‌ها فقط ۵ نفر در تهران تنور نانوایی می‌ساختند و معلوم است که این شغل حوالی سال ۱۳۰۰ در تهران رواج پیدا کرده است.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
تنورسازی یکی از سخت‌ترین مشاغل تهران قدیم بوده و اگر کسی با فوت و فن این کار آشنا نبود، خیلی زود عطایش را به لقایش می‌بخشید و سراغ شغل دیگری می‌رفت. قدیمی‌ترین تنورساز تهران می‌گوید: «تنورسازهای قدیمی برای ساختن تنور مصائب زیاد را پشت سر می‌گذاشتند. آنها برای قوام گرفتن گِل و بالا رفتن میزان چسبندگی آن از ماسه رودخانه‌های اطراف تهران، خاک رس، گرد کاه و پشم بز استفاده می‌کردند. گِل باید یک هفته تا ۱۰ روز به حال خودش رها می‌شد تا حسابی نرم شود. بعد هم آنقدر گل را با دست ورز می‌دادند تا هیچ حبابی داخل آن نباشد.»
از بین رفتن حباب، فوت آخر کار تنورسازهای قدیمی تهران بوده، چرا که وجود همین حباب‌ها موجب می‌شد تنور بعد از نصب در نانوایی به سرعت شروع به ریزش کند و از بین برود. فرمول قدیمی تهیه گل تنور از ۱۰۰سال قبل به یادگار مانده بود. تهیه گل خوب و استاندارد نخستین مرحله ساخت تنور بود و در مرحله بعد باید قوس تنور دقیق و استاندارد در می‌آمد تا گودی داخل آن با قوس ناوند نانوایی همخوانی داشته باشد. مصطفی امیری می‌گوید: «قدیم‌ها وقتی تنور خشک می‌شد، ۴ نفر از باربرهای قوی‌هیکل بازار آن را بلند می‌کردند تا روی گاری بگذارند و به مقصد برسانند. موقع پایین گذاشتن تنور هم همین تعداد آدم نیاز بود. برخی تنورسازهای قدیمی جابه‌جایی با طناب را ابداع کردند، اما هر تنورسازی جسارت این کار را نداشت، چون ممکن بود تنور بشکند و آسیب ببیند.»
حالا زمانه تغییر کرده و تنورهای صنعتی جای تنورهای گلی را گرفته‌اند. کوچه قدیمی و پرخاطره سرپولک حالا در محاصره لباس‌فروشی‌ها و فروشنده‌های مواد پلاستیکی قرار گرفته و تنورسازی هم مثل بسیاری از مشاغل قدیمی دیگر در حال انقراض است. تنورسازی صنف کم‌رمقی است و به گواه کهنه‌کارها، نفس‌های آخرش را می‌کشد. خیلی از قدیمی‌ها عطای این حرفه را به لقایش بخشیده‌اند و رفته‌اند و از بین نسل جدید هم کمتر کسی را می‌توان سراغ داشت که در این کار دوام بیاورد.