همشهری آنلاین – ابوذر چهل‌امیرانی : روزگاری که تهران روستایی کوچک بود در شمال تمدن کهن ری، مسافران و زائرانی که گذرشان به این خطه می‌افتاد، تهران را به واسطه ری می‌شناختند؛ شهری بزرگ با اماکن تاریخی بسیار و نگینی به نام آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع).
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
ری اما در تاریخ کهن خود محله‌های بسیار داشت؛ از مبارک آباد و حسین آباد تا محله نفرآباد با تکیه قدیمی‌اش و البته محله سرتخت در نزدیکی حرم عبدالعظیم حسنی(ع). سید محسن ماجدی، ری‌پژوه، درباره تاریخچه محله سرتخت می‌گوید: «سنگ بنا و پایه و اساس تشکیل برخی محله‌ها، مراودات اجتماعی است. محله سرتخت نیز در جرگه محله‌هایی قرار دارد که بر اساس نیاز مردم و مراودات اجتماعی ساکنان ری و زائران و مسافرانی که برای زیارت به این خطه می‌آمدند در ضلع غربی آستان حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و بازار شهرری تشکیل شد. اگرچه پیشینه این محله به عنوان یک محله مستقل به دوره قاجار می‌رسد اما بر اساس اسناد مکتوب و روایت‌هایی که سینه به سینه میان ساکنان این گستره نقل شده است، سنگ بنای سرتخت در دوره صفویه نهاده شد. در این دوران، مسافرانی که از تهران قصد عزیمت به قم داشتند در مسیر خود به زیارت حرم عبدالعظیم(ع) رفته و به این ترتیب نخستین سکونتگاه‌هایی که بعدها سرتخت نامیده شد در دوره صفویه در ضلع غربی حرم شکل گرفت.»
در جست‌وجو برای علت نامگذاری محله سرتخت نیز باید سری به تاریخ این محله کهن بزنیم و روایت‌های مختلفی که درباره علت این نامگذاری نقل شده را بررسی کنیم. ماجدی می‌گوید: «سرتخت به مکان‌ها یا محله‌هایی گفته می‌شد که به محله‌های دیگر اشراف داشت. با نگاهی به وضعیت جغرافیایی محله سرتخت ری نیز در می‌یابیم که این محله ارتفاع بیشتری نسبت به محله‌های اطراف خود دارد. به عنوان مثال، محله سرتخت به محله‌های پایین‌دست خود یعنی هاشم‌آباد و نفرآباد اشراف کامل دارد و در ارتفاع بالاتری نسبت به آنها قرار گرفته است.»
درباره ریشه نام سرتخت روایت‌های دیگری نیز وجود دارد. رضا شعبانعلی، از معتمدان محله می‌گوید: «در میدان سرتخت آب‌انباری بود که آب مورد نیاز اهالی را تامین می‌کرد. آب‌انبار ۸۰ پله داشت و اگر کسی می‌خواست آب بردارد باید رفت و برگشت ۱۶۰ پله را پشت سر می‌گذاشت. بنابراین زیر درخت توت وسط میدان، تختی گذاشته بودند برای استراحت و دورهمی اهالی و به این ترتیب به تدریج نام سرتخت روی محله گذاشته شد.»
روایت دیگر درباره نامگذاری سرتخت به این موضوع اشاره دارد که روزگاری والی ری در این محله در میدان برتختی می‌نشست و به شکایات و امور مردم رسیدگی می‌کرد.