آن زمان راه انتقال این بیماری فرآورده‌های خونی بود، اما اکنون شیوه انتقال تغییر یافته و به سوی رفتارهای جنسی می‌رود. فردا روز جهانی ایدز است و این حق مردم است که از دولتها بپرسند چقدر به شعار سال پیش (2005) «ایدز را متوقف کنید، به عهد خود پایبند باشیم» عمل کرده‌اند؟ چرا آمارها همچنان از روند رو به رشد این بیماری حکایت دارند؟ و چه وقت شکاف اطلاعاتی که در مورد ایدز در کشور وجود دارد پر می‌شود؟
22 میلیون جمعیت جوان ما که به لحاظ سنی آسیب‌پذیرترین گروه جامعه به شمار می‌روند، زنگ خطری را می‌نوازند که همچنان، گویا شنیده نمی‌شود.
بر اساس آمار رسمی ارائه شده و تأیید مسئولان و مراجع گزارش دهی مستند، کشور ما در معرض وقوع همه‌گیری ایدز قرار دارد. از این روست که سال‌هاست کارشناسان تاکید می‌کنند، به همه اقشار مردم و به طور خاص افرادی که در معرض خطر هستند باید اطلاع‌رسانی مناسبی صورت گیرد.
چنان که رئیس مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت، یادآور شده است: موج اول انتقال ایدز از طریق فرآورده‌های خونی آلوده در ایران سپری شد و اکنون در موج انتقال این بیماری از طریق اعتیاد تزریقی هستیم، اما با توجه به وجود گروه بزرگ جوانان که رفتارهای پرخطر دارند، در آینده با موج سوم این بیماری از طریق ارتباط جنسی مواجه می‌شویم.
فقر آگاهی
بیماری ایدز یک بیماری رفتاری است که آموزش و آگاه سازی مردم قطعاً مهمترین اثر را در کنترل این بیماری دارد. این در حالی است که به گفته نماینده یونیسف در ایران، میزان اطلاعات جوانان ایرانی در مورد ایدز کمتر از 10 درصد است.
علیرغم اینکه ایران برنامه‌ای بسیار قوی برای کنترل ایدز دارد و از نمونه‌های موفق در این زمینه در سطح منطقه به شمار می‌رود، اما شکاف اطلاعاتی که در مورد این بیماری در کشور وجود دارد باید با برنامه‌ریزی دستگاههای مسئول پر شود. خلأ آموزش به گروه‌های پرخطر مدتهاست که حس می‌شود.
ستایش ، مدیر برنامه مشترک سازمان ملل متحد در خصوص آمار مبتلایان به ایدز در ایران می‌گوید: «روزانه 40 نفر در ایران به ایدز مبتلا می‌شوند. متأسفانه ویروس ایدز در کشور در طول 5 سال اخیر رشد سریعی داشته، چنانچه در فاصله دو سال گذشته شیوع این ویروس در کشور دو برابر شده است و پیش‌بینی می‌شود با روند فعلی همین رشد را در طول دو سال آینده شاهد باشیم. برآوردها نشان می‌دهد هم اکنون 60 هزار نفر در کشور مبتلا به ایدز وجود داشته باشد .»
یک روز کافی نیست
اول دسامبر (دهم آذر ماه) هر سال، روز جهانی مبارزه با ایدز نامگذاری شده است و اهمیت این روز در این است که متولیان سلامت جامعه به عموم مردم یادآور شوند که HIV از بین نرفته است و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.
اما این یک روز فقط بهانه است و اطلاع‌رسانی باید به طور مستمر صورت گیرد. از زمان شناسایی بیماری ایدز، بیش از 22 میلیون نفر به علت این بیماری جان خود را از دست داده‌اند و انتظار می‌رود تا سال 2010 این تعداد به دو برابر افزایش یابد.
بر اساس آخرین آمار موجود، از سال 65 تا اول مهرماه امسال، 13 هزارو 702 نفر فرد آلوده به ویروس HIV در کشور شناسایی شده است که از این تعداد 1709 نفر تاکنون جان خود را از دست داده‌اند و 826 نفر وارد فاز بیماری شده‌اند. بقیه نیز در دوره کمون هستند و هنوز علایم بیماری در آنها ظهور نکرده است اما ناقل بیماری ایدز هستند.
دکتر صداقت رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت، در این خصوص می‌گوید: «5/94 درصد بیماران شناسایی شده تاکنون مرد هستند و 5/5 درصد بقیه زن هستند، همچنین از کل مجموع بیماران مبتلا به ویروس ایدز شناسایی شده تاکنون 6/64 درصد از طریق اعتیاد تزریقی، 4/7 درصد از طریق رابطه جنسی و آمیزشی، 8/1 درصد خون و فرآورده‌های خونی آلوده ، 5/0 درصد از طریق جنینی و از مادر به کودک بوده است. در 8/25 درصد این افراد نیز روش ابتلا نامشخص است و به درستی معلوم نیست روش آمیزشی عامل ابتلای آنها بوده است یا اعتیاد تزریقی، زیرا هر دو رفتار پرخطر را داشته‌اند.»
وی ادامه می‌دهد: «موج اول بروز بیماری ایدز در ایران از سال 65 با مشاهده مواردی از ابتلا به این بیماری از طریق فرآورده‌های خونی آغاز شده و از دهه 70 به بعد وارد موج دوم این بیماری که انتقال ویروس این بیماری از طریق سرنگهای آلوده و مشترک و اعتیاد تزریقی بود شدیم اما در سالهای اخیر به نظر می‌رسد رفته رفته خطر بروز موج سوم الگوی ابتلا به این بیماری به سمت آمیزشی و رابطه جنسی غیر ایمن در حال افزایش است.»
صداقت تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه آمار‌های موجود به صورت تجمعی است و نیز به علت اینکه بسیاری از مواردی که به تازگی شناسایی می‌شود، ممکن است در سالهای قبل مبتلا شده باشند، نمی‌توان تحلیل دقیقی در مورد الگوی غالب این بیماری در کشور ارایه کرد اما به نظر می‌رسد با توجه به جوان بودن جمعیت کشور ما خطر غالب شده الگوی جنسی روز به روز در حال افزایش است و این خطر بزرگی است که باید در مقابل آن کاملاً هوشیار باشیم و با آموزش همگانی و به خصوص به نسل جوان از بروز فاجعه‌ای در آینده پیشگیری کنیم.»
وی می‌گوید: «متأسفانه اطلاعات ما در مورد شیوع رفتارهای پر خطر جنسی درمیان جوانان و به خصوص زنان خیابانی در کشور بسیار اندک و پراکنده است به خصوص اینکه این نوع رفتارها به صورت پنهانی انجام می‌شود. بنابراین لزوم شناسایی گروه زنان خیابانی و میزان رفتارهای پرخطر در جوانان بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود تا همان طور که در مورد معتادان با اجرای برنامه کاهش آسیب مانند دادن سرنگ و سرسوزن یکبار مصرف رایگان درصدد کنترل این پدیده برآمدیم در مورد این گروه از بیماران نیز روش‌های آموزشی و کاهش آسیب را اعمال کنیم.»
قربانیان میلیونی
بر اساس آخرین آمار موجود که مربوط به سال 2005 میلادی است 40 میلیون و 300 هزار نفر تاکنون در جهان مبتلا به ویروس ایدز هستند که از این تعداد 4 میلیون و 900 هزار نفر فقط در سال 2005 شناسایی شده‌اند.
پس از ورود ویروس ایدز به بدن از طریق یکی از راههای خون و فرآورده‌های خون، رابطه جنسی، اعتیاد تزریقی و مادر به جنین، دوره پنجره این بیماری آغاز می‌شود که بین 2 ماه تا 6 ماه و البته در موارد معدودی تا یک سال طول می‌کشد و در این مدت آزمایش خون، وجود ویروس HIV را تأیید نمی‌کند.
این دوره از جهت انتقال بیماری، خطرناک‌ترین دوره محسوب می‌شود. پس از آن دوره کمون ایدز آغاز می‌شود که بین 2 سال تا 10 سال بر اساس مقاومت و سطح ایمنی بدن فرد طول می‌کشد در این مدت فرد هیچ علامتی دال بر بیماری ندارد، پس از آن فاز بیماری شروع می‌شود و با از بین رفتن سطح ایمنی بدن فرد بیمار در برابر هر نوع عامل بیماری ثانویه آسیب‌پذیر می‌شود، به نحوی که ممکن است یک سرماخوردگی ساده فرد مبتلا به ایدز را از پا در آورد.
حرکت‌هایی که در کشور در جهت کنترل و پیشگیری در طول سالهای اخیر صورت گرفته، حرکتهای بسیار خوب و قابل قبول بوده و مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند ما در حال حاضر در زمینه برنامه کنترل ایدز در بین 100کشور جهان در رتبه اول جهانی قرار داریم و با توجه به برنامه استراتژیک پنج سال آینده در این زمینه که تدوین شده امیدوارند شیوع این بیماری را در کشور به حداقل برسد.
نکته دیگر این که هنوز بیماری ایدز در کشور ما یک بیماری عام نیست و عمده آن در دو گروه خاص معتادان تزریقی و افرادی که گرفتار بی بندوباری جنسی هستند وجود دارد بنابراین عمده برنامه‌های کنترلی دولت نیز براین دو گروه خاص متمرکز است.
اما اینکه بیماری ایدز در کشور ما هنوز عمومی نشده است و در گروه‌های خاص متمرکز است، یک فرصت طلایی برای ماست تا با ارایه آموزش‌های لازم این بیماری را کنترل کنیم و نباید با برخورد سهل‌انگارانه این فرصت را به تهدید تبدیل کنیم.