هر روز، قریب به 6000جوان 15تا 24سال در جهان به عفونت HIV آلوده می‌شوند. این در حالی است که تنها تعداد اندکی از آنها از آلوده‌بودن خود به این ویروس آگاه هستند.
علیرغم گذشت بیش از دو دهه از شیوع این بیماری، گروهی عظیمی از جوانان درباره مسائل جنسی و عفونت‌های منتقله از طریق تماس جنسی، همچنان بی‌اطلاع هستند. با این‌که اکثریت آنان درباره بیماری ایدز چیزهایی شنیده‌اند، بسیاری از ایشان نمی‌دانند این بیماری چگونه شیوع می‌یابد و هرگز باور ندارند که خودشان هم در معرض خطر هستند.
آن عده از جوانان نیز که درباره این عفونت چیزهایی می‌دانند، به دلیل عدم مهارت، نبود حمایت و فقدان امکانات لازم برای اعمال رفتارهای صحیح، اکثرا از خود در مقابل آن مراقبت نمی‌کنند، لذا باید به جوانان آسیب‌پذیر و نیز جوانانی که در معرض سطح بالایی از خطر قرار دارند توجهی خاص مبذول شود و اگر قرار است برنامه‌های مراقبت و پیشگیری از ایدز موثر باشد، جوانان باید الزاما در طرح و اجرای این برنامه‌ها شرکت داشته باشند.
در همین راستا، دومین برنامه راهبردی دولت برای مهار ایدز پس از 2سال وقفه برای تصویب به هیات دولت رفت تا با قید فوریت بررسی شود.
یکی از تفاوت‌های برنامه دوم نسبت به برنامه نخست، مشارکت تمامی سازمان‌های درگیر با برنامه ایدز از جمله وزارت بهداشت، وزارت علوم، آموزش‌وپرورش، بهزیستی، کمیته امداد، وزارت راه‌وترابری، صداوسیما، نمایندگان دفاتر سازمان‌های بین‌المللی، جمعیت هلال‌احمر، نیروی انتظامی و سازمان تبلیغات اسلامی است.
در این برنامه، گروه‌های در معرض خطر، با رفتارهای پرخطر، بیماران و افراد متاثر از آن و جمعیت عمومی مد نظر هستند که از مهمترین راهبرد‌های آن آموزش همگانی، اطلاع‌رسانی برای گروه‌های با رفتارهای پرخطر، گسترش فعالیت‌های کاهش آسیب، مشاوره و آزمایش‌های داوطلبانه و درمان و تقویت زیرساخت‌هاست.
این برنامه به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ارسال شده و امید است پس از تصویب هیات دولت، از حمایت‌های لازم و کافی مجلس شورای اسلامی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برخوردار شود.
***
ایدز بلای جامعه معاصر است. در حال حاضر، ایدز تنها بیماری است که در همه کشورهای جهان – اعم از غنی و فقیر- به عنوان یک مشکل حیاتی مطرح است.
بیماری ایدز در همه کشورهای جهان، در گروه‌های سنی متفاوت، نژادهای مختلف و در هر دو جنس مشاهده می‌شود. ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی است.
بیماران مبتلا به ایدز، بی‌نهایت آسیب‌پذیرند. به علت پیش‌داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران در مورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبت‌های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می‌گیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز، موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی می‌گیرد.
وحشت از مرگ، طرد و تنهایی، انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان، آشنایان و خانواده، سبب می‌شود آنهایی که گمان می‌کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه‌دارند که این خود، موجب گسترش آلودگی می‌شود.
به همین دلیل این بیماران باید از خدمات حمایتی قانونی و مالی- مشاوره‌ای و خدمات بهداشتی- درمانی برخوردار گردند.
در بعضی جوامع مانند ایران که آلودگی در سطح خیلی پایین است، این بیماری هنوز نتایج سوء اقتصادی و اجتماعی خود را نشان نداده است ولی در آینده شاید چنین نباشد. باید بدانیم این مشکلات در کنار ماست و ما را تهدید می‌کند زیرا کشور ما در منطقه آسیا واقع شده که پرجمعیت‌ترین و فقیرترین منطقه جهان است و بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی با دارابودن پایین‌ترین معیارهای اقتصادی و انسانی، امکان همه‌گیری آلودگی و بیماری ایدز در قرن بیست‌ویکم در این منطقه بسیار زیاد است.
باید توجه داشت که تنها سد مطمئن در مقابل گسترش آلودگی، رعایت سخت و قانونمند روابط ایمن جنسی و پایبندی به اصول مقدس زناشویی و ارزش‌های اخلاقی است.
در 25سال گذشته، 25میلیون نفر بر اثر ابتلا به این طاعون بزرگ قرن، جان خود را از دست دادند و بیش از 40میلیون نفر به این ویروس مرگبار مبتلا و در انتظار مرگ و رسیدن به آخر خط قرار دارند.
سازمان جهانی کار اعلام کرده است: ایدز نیروی کار سالم را با مشکل مواجه کرده و 36میلیون نفر در سن اشتغال مبتلا به ایدز شده‌اند و بر اساس یک گزارش تحقیقی مستند تا سال 2020 (13سال دیگر) 90میلیون کارگر فعال به دلیل ابتلا به ایدز از چرخه اشتغال مولد خارج خواهند شد و... .
در کشور ما اما به دلیل پایبندی مردم به آیین‌ها و روابط سالم خانوادگی و مذهبی، هنوز ایدز نتوانسته خود را به عنوان یک بیماری عمومی یا اپیدمی به جامعه تحمیل کند و مسئولان، ایران را یکی از بهترین کشورها در کنترل ایدز توصیف می‌کنند.
دکتر کامران باقری‌لنکرانی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به این‌که الگوی ایران در کنترل بیماری ایدز یک الگوی موفق و شناخته‌شده است و سازمان بهداشت جهانی و نیز سازمان ملل، کشورهای دیگر را به الگوگیری از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران ترغیب و تشویق کرده‌اند، می‌گوید: فرصت طلایی برای مسئولان نظام سلامت در رابطه با ایدز و بیماری‌های مرتبط با آن به وجود آمده زیرا این بیماری، خوشبختانه هنوز در کشور ما عمومی و تبدیل به اپیدمی نشده و در گروه‌های خاصی متمرکز است که در صورت کاربردی‌کردن فعالیت‌های کنترل ایدز می‌توانیم از مشکلات بیماران مبتلا بر اساس برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت جلوگیری نماییم و این یک سیگنال مثبت برای ورود به این حوزه از بیماری‌های عفونی برای کشورمان است.
وزیر بهداشت در ادامه تأکید می‌کند: درباره میزان ابتلا به ایدز در سال84 با وجود شرایط دشواری که در سراسر کشور وجود دارد، در ایران کاهش چشمگیر موارد ابتلا به ایدز را داشتیم و این به دلیل موفقیت‌آمیزبودن فعالیت‌های کشورمان در کنترل بیماران ایدزی و افراد دارای رفتارهای پرخطر بوده و همکاران من در وزارت بهداشت توانسته‌اند با ترویج آموزش‌های عمومی و اختصاصی مرتبط با ایدز، درمان معتادان تزریقی و کنترل آنان، ارائه سرنگ رایگان برای جلوگیری از تزریق‌های مشترک معتادان و آموزش گروه‌هایی که رفتار پرخطر جنسی دارند، به نتایج خوبی برسند و این فعالیت‌ها همچنان ادامه خواهد داشت.
لنکرانی می‌افزاید: برنامه‌های دوگانه‌ای که در کشورمان با محوریت ستادی وزارت بهداشت در حال انجام است، با هدف ریشه‌کن‌شدن ابتلا به این بیماری و درمان بیماران موجود و اطمینان‌بخشی به جامعه درباره این پدیده شوم قرن طراحی شده است.
فاز اول این برنامه با توجه به شرایط موجود و «تابو»بودن پدیده ایدز در جامعه، به صورت ارائه آموزش‌های ویژه عمومی و نیز درمان رایگان بیماران ایدزی و کمک به افرادی که رفتارهای پرخطر دارند در کشور طی 5سال گذشته به انجام رسید و از اول مهرماه سال جاری مرحله دوم این برنامه کاربردی شده است که هم‌اکنون نیز این برنامه‌ها ادامه دارد.
دکترعباس صداقت - رئیس اداره ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت و درمان - نیز می‌گوید: ایدز درمان قطعی ندارد؛ به همین دلیل پیشگیری از بروز این بیماری، راحت‌تر و ارزان‌تر از درمان آن است و برای همین منظور بالابردن سطح آگاهی و دانش جامعه به عنوان اولین برنامه راهبردی وزارت بهداشت در نظر گرفته شده است.
در برنامه راهبردی مبارزه با ایدز، سعی شده است تا افراد دارای رفتارهای پرخطر، مورد شناسایی، کنترل و حمایت قرار گیرند و آنان را با راه‌های پیشگیری و مقابله با ایدز آشنا نماییم و در این راستا ساخت تیزرهای تبلیغاتی، انتشار مقالات و انجام مصاحبه در زمینه خطرهای ابتلا به ایدز توسط استادان دانشگاه و متخصصان مبارزه با ایدز از جمله راهکارهای اجرایی و کاربردی این برنامه در سراسر کشور است.
صداقت می‌افزاید: همچنین روزآمدسازی روش‌های مبارزه با بیماری ایدز با توجه به توسعه شیوه‌های گسترش ایدز در دستور کار قرار گرفته و کارشناسان اداره ایدز و بیماری‌های آمیزشی از طریق سایت‌های مشخص دانشگاه علوم پزشکی و کلینیک‌های بیماری‌های رفتاری اقدام به شناسایی این افراد کرده و پس از شناسایی این افراد، خطرات شیوع ایدز و راه‌های کاهش ابتلا به این بیماری و رفتارهای پرخطر، به آنان آموزش داده می‌شود.
محمدمهدی گویا - رئیس مرکز مدیریت بیماری‌ها در وزارت بهداشت - در خصوص جزئیات این برنامه گفت: برنامه جدید با درنظرگرفتن مسائل و مشکلات جدیدی که در سر راه کنترل HIV/ایدز قرار دارد تنظیم شده است و در این برنامه، اطلاع‌رسانی به همه اقشار مردم در مورد این بیماری، در اولویت اول قرار گرفته است. در این برنامه همچنین به خدمات مراقبت و درمان بیماران، بهای بیشتری نسبت به گذشته داده شده است و به‌خصوص به آموزش و مراقبت از گروه‌های پرخطر و دسترسی بیشتر به آنها توجه بیشتری شده است.
یکی از هدف‌هایی که در این برنامه برای آن خیلی سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، این است که به طور مداوم با بیماران مبتلا به ایدز که دچار عفونت شده‌اند در ارتباط باشیم. این کار دو فایده دارد؛ اول این‌که بیماران به خدمات درمانی و مراقبتی بهتری دسترسی پیدا می‌کنند، دوم این‌که پیشگیری از انتقال عفونت ایدز از افراد مبتلا به دیگران به نحو مطلوب‌تری انجام می‌شود.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت اضافه کرد: هدف اصلی در این برنامه، این است که به افراد مبتلا آموزش دهیم تا این تعهد را در خود احساس کنند و نگذارند عفونت از طریق آنها به دیگران انتقال یابد. اگر این برنامه به طور کامل اجرا شود و در اجرای آن موفق باشیم، به نحو چشمگیری موارد ابتلا و عفونت HIV در کشور کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: برنامه جدید دیگر، گسترش آموزش پرسنل بهداشت و درمان کشور و رعایت حداکثری اصول استاندارد ایمنی در برخورد با بیماران آلوده به ویروسHIV در مراکز درمانی است که در این بخش، ضدعفونی‌کردن وسایل و تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و آموزش اصول صحیح ایمنی به پرسنل، مد نظر است.
گویا گفت: در این برنامه، همچنین تلاش می‌شود تا سازمان انتقال خون با استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌های دنیا، موارد ابتلا از طریق خون را کماکان در حد صفر نگه دارد.
گسترش ایدز از طریق روابط غیرمتعارف
دکتر گویا در ادامه می‌گوید: در برنامه دوم، کاهش آسیب در بین گروه‌های پرخطر، جایگاه ویژه‌ای دارد. هدف ما گسترش صحیح، دقیق و علمی برنامه‌های کاهش آسیب در بین معتادان تزریقی و گروهی است که روابط جنسی غیر متعارف دارند.
گسترش هر چه بیشتر این خدمات به طوری که مردم احساس کنند این برنامه‌ها به نفع آنها و برای آنهاست و بدانند که همه اطلاعات آنها محرمانه می‌ماند، جزو اهداف مهم این برنامه است. مردم باید بدانند اگر روزی رفتار پرخطر جنسی یا تزریق با سرنگ مشترک داشتند، حتما باید خودشان را از نظر داشتن عفونت ایدز در زمان مناسب کنترل کنند.
البته پیش از این آزمایش، مشاوره با یک فرد مطلع و متخصص بسیار مهم است و به همین علت، گسترش خدمات مشاوره ایدز در همه گروه‌ها و خانواده‌ها گنجانده شده است.
مهمترین چالش در زمینه گسترش بیماری ایدز، دسترسی نداشتن به گروه‌های دارای رفتار پرخطر به خصوص زنان خیابانی است. به همین علت اگر به‌موقع نجنبیم و نسبت به این مسئله، حساس نباشیم عفونت از گروه‌های پرخطر به کل جامعه و مردم عادی گسترش می‌یابد.
