شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی این اثر را در زمانی که در سفر بوده است، سروده و هنگام بازگشت به شیراز آن را بر دوستانش عرضه کرد. این اثر در قالب مثنوی و در بحر متقارب سروده شده است، و از نظر قالب و وزن شعری حماسی است هر چند که از نظر محتوا به اخلاق و تربیت و سیاست و اجتماعیات پرداخته است. ویژگی مهم این اثر روانی و سادگی زبان آن در کنار مفاهیم عمیق‌اخلاقی حکمی است که شیخ شیراز در ضمن حکایات به آنها اشاره می‌کند.
کتاب بوستان سعدی از یک سرآغاز (دیباچه) و ده باب تشکیل شده است که ترتیب آن به شرح زیر است:
دیباچه
باب اول - در عدل و تدبیر و رای
باب دوم - در احسان
باب سوم - در عشق و مستی و شور
باب چهارم - در تواضع
باب پنجم - در رضا
باب ششم - در قناعت
باب هفتم - در عالم تربیت
باب هشتم - در شکر بر عافیت
باب نهم - در توبه و راه صواب
باب دهم - در مناجات و ختم کتاب
این کتاب حدود چهارهزار بیت دارد، و سعدی آن را به نام «اتابک ابوبکر بن سعد زنگی» کرده است. بر این کتاب شرح‌های فراوانی هم نگاشته شده است و البته نسخه‌های فراوانی هم از آن تجدید طبع شده است که نسخه تصحیح زنده‌یاد محمدعلی فروغی و نسخه تصحیح با تحشیه‌نویسی و مقابله با سایر نسخه‌ها به کوشش مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی(انتشارات خوارزمی) از جمله مهمترین این کتاب‌ها به شمار می‌روند.
