زندگی کردن در شهری که روی چند گسل است و هر آن امکان دارد زلزلهای آن را زیر و رو کند ترسی مداوم برای شهروندان ایجاد می‌کند؛ البته به شرط آنکه گسل‌ها هر از گاهی تکانی به‌خودشان بدهند و گوشت را به تن ملت آب کنند.
اما ساکنان شهر‌های زلزله‌خیزی که در آن زلزله هر صد و چند سال یک‌بار می‌آید به نیامدن زلزله عادت می‌کنند به‌طوری که شاید بتوان گفت حتی دیگر نمی‌ترسند. مردمان اینگونه شهر‌ها هر وقت در شهر دیگری زلزلهای پر خسارت بیاید شاید کمی به این موضوع فقط فکر کنند ولی بیشترشان کار خاصی برای مواجهه امن‌تر با این موضوع نمی‌کنند. کمتر کسی است که به فکر مقاوم‌سازی ساختمان محل سکونت، تهیه جعبه کمک‌های اولیه، ذخیره غذا و محکم کردن اثاثیه برای جلوگیری از سقوط آنها باشد.
مرکز آموزش و پژوهش همشهری نظرسنجی تلفنی درباره زلزله از 500 شهروند تهرانی انجام داده است که نشان می‌دهد 4/88درصد تهرانی‌ها، تا به حال هیچ کاری برای مقابله با زلزله انجام نداده‌اند.
مشخصات کلی
در این نظر سنجی 6/65درصد پاسخگویان را زنان و 4/34درصد را مردان تشکیل داده‌اند. 2/32درصدشان بین 21 تا 30 سال و 4/1درصد از آنها بیش از 71 سال سن داشته‌اند. میزان تحصیلاتشان نیز نشان می‌دهد که 8/39درصد دارای مدرک تحصیلی دیپلم، 8/0درصد دکترا و 6/1درصد بی‌سواد بوده‌اند.
4/42درصد از پاسخگویان این نظرسنجی خود یا اقوامشان تجربه حضور در زلزله را داشته‌اند و 6/57درصد بقیه تجربه زلزله را نداشته‌اند. از میان 500 نفر پاسخگو، 2/38درصد عمر ساختمان محل سکونتشان کمتر از 10سال، 6/22درصد بین 10 تا 20سال، 8/14درصد بین 20 تا 30سال و 8/7درصد بیشتر از 30سال است. 8/7درصد نیز اطلاعی از عمر ساختمانشان نداشتند.
ساختمان شما مقاوم است؟
بسیاری از ساختمان‌های شهر در مقابل زلزله مقاوم نیستند. ساکنان این خانه‌ها از محکمی و سستی آن تا حدودی اطلاع دارند. در این تحقیق مشخص شد که 2/41درصد معتقدند ساختمانشان در برابر زلزله مقاوم نیست و در مقابل 8/32درصد می‌گویند ساختمانشان در برابر این پدیده طبیعی مقاومت دارد. همچنین 2/19درصد اعتقاد دارند که ساختمان آنها در برابر زلزله تا حدی مقاومت می‌کند و 8/6 نیز از وضعیت ساختمان خود هنگام زلزله آگاهی نداشتند.
اطلاعات و آمادگی زلزلهای
در این نظر سنجی از مردم تهران پرسیده شد که آیا درباره مقابله با زلزله آموزش یا اطلاعاتی کسب کرده‌اند و آن چیست؟ از میان 500 نفر پاسخگو، 4/56درصد آموزش یا اطلاعاتی درباره مقابله با زلزله کسب کرده و 6/43درصد از آنها هیچ آموزش یا اطلاعاتی درباره مقابله با زلزله ندارند.
از میان آنهایی که اطلاعاتی کسب کرده بودند 6/87درصد آموزش حفاظت از خود، 5/3درصد آموزش کمک‌های اولیه، 4/1درصد تهیه لوازم و مایحتاج ضروری، 7/0درصد اسکان موقت، 1/1درصد مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی، 4/0درصد تخلیه اضطراری و 3/5درصد آموزش تخصصی امداد و نجات را به‌عنوان آموزش یا اطلاعات خود بیان کرده‌اند.
با وجود اینکه خیلی‌ها می‌دانند که روی گسل زندگی می‌کنند و دیر یا زود زلزلهای در راه است تنها 6/11درصد اقداماتی را برای مقابله با زلزله انجام داده‌اند و 4/88درصد هیچ اقدامی برای مقابله با زلزله انجام نداده‌اند. از میان حدود 11درصد از پاسخگویان این نظر سنجی، 5/15درصد مقاوم‌سازی ساختمان، 50درصد تهیه بسته کمک‌های اولیه، 3/10درصد ذخیره آب و غذا و 1/24درصد محکم کردن اثاثیه برای جلوگیری از سقوط آنها را از جمله اقدامات خود برای مقابله با زلزله بیان کرده‌اند.
در این نظرسنجی از ساکنان تهران پرسیده شد آیا تا‌کنون با خانواده یا همسایه‌های خود جلسه مشورتی برای آمادگی در برابر وقوع زلزله تشکیل داده‌اند؟ که 8/9درصد با خانواده یا همسایه‌های خود جلسه مشورتی برای آمادگی در برابر وقوع زلزله داشته‌اند و 2/90درصد از پاسخگویان تا به حال این کار را انجام نداده بودند. این در حالی است که 6/66درصد پاسخگویان آمادگی مقابله با زلزله را ندارند، 2/12درصدشان کاملا و 2/21درصد تا حدودی آمادگی لازم برای مقابله با زلزله را دارند.
بعد زلزله
گرد و خاک‌های پس از زلزله که فروکش کند، باید جایی برای اسکان یافت. اما کجا؟ 8/0درصد شهروندان تهرانی برای اسکان اضطراری به نزدیک‌ترین مدرسه، 8/2درصد زیر زمین، 6/24درصد فضای باز یا ساختمان‌های امن‌تر، 4/4درصد پارک‌ها و 4/12درصد به مکان‌هایی که نهادهای دولتی برای اسکان تهیه کرده‌اند مراجعه می‌کنند. 6/6درصد اعتقاد دارند که هیچ مکانی برای مراجعه نیست و 4/48درصد نمی‌دانند که بعد از وقوع زلزله باید به کجا مراجعه کنند.
به اعتقاد بسیاری ازمردم نهادهای دولتی نمی‌توانند به همه مردم امدادرسانی کنند. تهرانی‌ها در مقابل این مسئله که آیا نهادهای دولتی می‌توانند کمک حال‌شان باشند اینگونه جواب داده‌اند: به اعتقاد 5درصد نهادهای، دولتی بعد از وقوع زلزله می‌توانند به همه جمعیت تهران امداد رسانی کنند. 6/22درصد تا حدودی این امر را امکان‌پذیر می‌دانند و از نظر 4/59درصد، نهادهای دولتی نمی‌توانند به همه جمعیت امدادرسانی کنند. 13درصد نیز اطلاعاتی از تجهیزات دولتی ندارند.
زلزله پدیده جدی‌ای است؛ حتی اگر صد و چند سال از آخرین گذرش به شهرمان گذشته باشد و پیش‌بینی‌اش فقط برای برخی حیوانات امکان‌پذیر باشد. وقتی می‌دانیم که روی گسل زندگی می‌کنیم باید خود را برای تکان‌های خانمان برانداز آماده کنیم.
