پر واضح است که طب انتقال خون و به عبارتی نجات زندگی بیماران و مصدومین نیازمند به خون از طریق تزریق خون و فراورده‌های آن نیز از این قاعده مستثنی نبود.
بر اساس شواهد و قرائن موجود، سابقه اولین تزریق خون در کشور ما به سالهای ابتدایی دهه 20 هجری شمسی بر می‌گردد.
در این سالها با توجه به نوپا بودن طب انتقال خون و ناآشنا بودن اذهان عمومی با این مقوله، دریافت خون از داوطلبان برای تزریق به بیماران به سختی انجام می‌گرفت و راضی کردن افراد برای دادن خون عمدتا به ابتکار عمل پزشک بستگی داشت.
در واقع بیمارستان‌های ارتش و مراکز جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران از اولین مراکزی بودند که به صورت سیستماتیک اقدام به جمع آوری خون از میان اعضا و داوطلبان خود نمودند.
به تدریج با شناخته شدن ارزش حیاتی تزریق خون در نجات بیماران و افزایش تجویز خون در مراکز درمانی، جمع آوری خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبود و تنها راه چاره پرداخت مبالغی در برابر دریافت خون بود؛ و از همینجا پای واسطه‌ها به ماجرا باز شد.
بنگاه‌هایی که خون را در ازای پرداخت مبالغ اندکی از مردم می خریدند و به بهای گزاف به بیمارستانها و مراکز درمانی می‌فروختند. بدیهی است که مشتریان این بنگاه ها را عمدتا افراد بی بضاعت و به ویژه معتادان و خیابان خواب ها تشکیل می‌دادند و بدیهی است که کمترین کنترلی از نظر بررسی سلامت و کیفیت روی خون ها وجود نداشت .
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ضرب المثل های (خون فروشی) و (خون کسی را توی شیشه کردن) از همینجا وارد زبان فارسی شده‌اند.
با توجه به مشکلات و عوارض ناشی از تعدد متولیان امر انتقال خون ، فعالیت سودجویانه بنگاه های خصوصی و به ویژه رقابت ناسالم این بنگاه ها ، طرح اولیه تاسیس یک سازمان مستقل برای ساماندهی سیستم تامین خون و فراورده های خونی شکل گرفت و به تدریج پررنگ تر شد تا اینکه در نهایت به تاسیس سازمان ملی انتقال خون ایران در نهم مرداد ماه 1353 منتج گردید.
معرفی سازمان انتقال خون ایران به عنوان تنها متولی تهیه خون در کشور گامی بود برای متمرکز کردن و همسویی تمام امکانات موجود در زمینه طب انتقال خون، به منظور ارتقای کمی و کیفی در روند تامین خون و فراورده های خونی مورد نیاز. هدفی که همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی سازمان مطرح بوده و مورد توجه قرار داشته است.
بر همین اساس خاتمه دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه‌های واسطه از اولین دستاوردهای این سازمان بود. لیکن در آن سالها با توجه به عدم آشنایی کافی اقشار مختلف جامعه با این مقوله حیاتی؛ سیستم جایگزینی خون؛ یعنی دریافت خون از آشنایان و بستگان فرد بیمار تنها راه حل موجود به نظر می رسید. سیستمی که تا سال 76 همچنان پابرجا باقی ماند.
شاید به جرات بتوان گفت بروز انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی بهترین فرصت را برای معرفی نقش حیاتبخش و ارزشمند سازمان فراهم ساخت.
مشارکت بی نظیر گروه‌های مختلف مردم برای تامین خون مورد نیاز مجروحین انقلاب و جنگ، فرصتی استثنایی برای آشنایی اقشار مختلف جامعه با مقوله انساندوستانه و خداپسندانه اهدای خون پدید آورد و برگ زرینی شد در دفتر افتخارات سازمان انتقال خون ایران.
همزمان با گسترش فعالیت سازمان و رشد فزاینده جمعیت داوطلبان اهدای خون ؛ ارتقای کیفیت فراورده‌های خونی نیز توجه ویژه ای را به خود معطوف داشت . به ویژه با شناسایی عوامل بیماریزایی منتقله از طریق خون مثل ویروس های هپاتیت ـ بی (HBV) ؛ اچ ـ آی ـ وی (HIV) و هپاتیت سی (HCV) ؛ ارتقای سلامت فراورده های خونی جایگاه خاصی را در فعالیت‌های کنترل کیفی سازمان به خود اختصاص داد.
به تدریج و همزمان با پیشرفت های چشمگیر علم پزشکی در زمینه طب انتقال خون، به کارگیری فناوری روز دنیا در تمامی مراحل تامین فراورده های خونی از جذب و انتخاب اهداکنندگان ؛ انجام آزمایشات بررسی ویروسی روی تک تک کیسه های خونی ؛ تهیه و نگهداری فراوردهای خونی و در نهایت ارسال فراورده به بانک خون های بیمارستانی کارنامه درخشانی را برای انتقال خون ایران رقم زده‌اند.
ضمن اینکه پیاده سازی سیاست‌های سازمان جهانی بهداشت، از جمله حذف سیستم جایگزینی خون و جمع آوری خون از اهداکنندگان داوطلب ؛ آزمایشات غربالگری خون ، اهدای مستمر، سیستم خودحذفی محرمانه و ... موقعیت ممتازی را برای این سازمان در بین کشورهای منطقه فراهم ساخته است.
رسیدن شاخص اهداکنندگان داوطلب به رقم 5/2 %، نشاندهنده روند رو به رشد استقبال مردم برای اهدای خون است. اما مسلما ادامه این سیر صعودی تنها در سایه تبدیل ضرورت اهدای خون به یک فرهنگ و یک باور عمومی میسر خواهد بود. حرکتی که توجه فرد فرد جامعه و حمایت همه جانبه سازمانها و نهادهای مسئول در زمینه سلامت و فرهنگ کشور را طلب می کند.
منبع مورد استفاده برای این مدخل
