در واقع کوشش برای تشکیل انجمن از نیمه دوم سال 1376 آغاز شده بود؛ به این صورت که موزه هنرهای معاصر تهران در روزهای 20/ 7 /1376 و 13 /8 /1386 از حدود 30 نفر از هنرمندان و اساتید هنر دعوت به عمل آورد تا در برگزاری چهارمین دوسالانه نقاشی ایران مشارکت داشته باشند.
در گردهمایی نخست (روز 20 /7 /1376) به اتفاق آراء تصمیم گرفته شد از طرف خود هنرمندان و با مساعدت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکل هنری مستقل برپا شود.
در پی آن در دومین نشست (روز 13 / 8 / 1376) با موافقت حاضرین 7 نفر به اسامی فیروزه گل محمدی و پرویز کلانتری، غلامحسین نامی، محمد احصایی، نصرت اله مسلمیان، ناصر پلنگی، و حبیب الله صادقی انتخاب شدند تا درباره تشکیل انجمن تصمیم بگیرند و نیز جمع بیشتری از هنرمندان نقاش و مجسمه ساز را برای انتخاب اعضای هیئت موسس به یک جلسه عمومی دعوت کنند.
در روز 15/9/76 جلسه با حضور 113 نفر از نقاشان و مجسمه سازان در تالار اجتماعات موزه هنرهای معاصر تهران تشکیل شد.
غلامحسین نامی به نمایندگی از سوی هیئت دعوت کننده، ضمن خوشامدگویی به هنرمندان و ابراز خشنودی از مساعدت مسئولان در برگزاری جلسه فوق و همچنین جلسات قبلی گزارش کوتاهی از تصمیمات دو نشست قبلی ارائه داد و تاکید کرد که وظیفه هیئت دعوت کننده در پایان جلسه خاتمه می یابد.
دستور جلسه فوق انتخاب نام انجمن و انتخاب هیئت موسس بود که بعد از گفت و گوهای فراوان سرانجام با اکثریت آراء نام" انجمن نقاشان و مجسمه سازان ایران" انتخاب شد.
بعد از انتخاب نام انجمن برای انتخاب اعضای هیئت موسس انجمن نقاشان و مجسمه سازان رآی گیری به عمل آمد که به ترتیب روئین پاکباز، غلامحسین نامی، محمد احصایی، حسین خسروجردی، پرویز کلانتری، نصرت اله مسلمیان و همچنین منیژه صحی و محمدباقر ضیائی- که آرای مساوی داشتند- به عنوان اعضای هیئت موسس انجمن نقاشان و مجسمه سازان برگزیده شدند.
اما به پیشنهاد آقای پاکباز به دلیل این که در ترکیب هیئت موسس هنرمند مجسمه ساز وجود نداشت با توافق حاضرین در جلسه و موافقت صحی و ضیائی، فاطمه امدادیان هنرمند مجسمه ساز به عضویت هیئت مذکور درآمد و قرار شد نتیجه اقدامات هیئت موسس به اطلاع کلیه هنرمندان برسد.
هیئت موسس بر اساس وظایف محوله با برگزاری جلسات پی در پی در تدوین اساسنامه انجمن کوشید ضمن این که در طی این مدت مجسمه سازان از ایجاد انجمن مشترک با نقاشان منصرف شدند و به صورت مستقل اقدام به تشکیل انجمن مجسمه سازان کردند.
در نتیجه واژه مجسمه سازان از نام انجمن حذف شد و فاطمه امدادیان نیز از ترکیب هیئت موسس کنار رفت.
در عین حال به منظور تعیین هفتمین عضو هیئت موسس به قید قرعه منیژه صحی به عنوان هفتمین عضو هیئت موسس پذیرفته شد.
هیئت موسس ظرف حدود 10 ماه بر پایه قوانین کشور و ضوابط حاکم بر تاسیس موسسات و مراکز فرهنگی هنری اساسنامه انجممن را تدوین و به دبیرخانه هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسلیم کرد.
به این ترتیب وظیفه هیئت موسس قانوناً به پایان رسید سپس با تبدیل هیئت موسس به هیئت مدیره موقت اقدامات لازم جهت اخذ مجوز تشکیل انجمن و ثبت آن انجام گرفت.
پس از رسمیت یافتن "انجمن هنرمندان نقاش ایران" هیئت موسس با ارسال نامه و یک نسخه از اساسنامه از بیش از 90 نفر از استادان و هنرمندان تهران و شهرستانها برای حضور در جلسه مشورتی دعوت به عمل آورد.
در جلسه فوق بعد از گزارش هیئت مدیره موقت از حاضران دعوت شد تا در صورت تمایل برگه درخواست عضویت انجمن را کتباً امضا کنند.
همچنین از حاضران خواسته شد که نظرات خود را درباره مفاد اساسنامه انجمن کتباً به هیئت مدیره ابلاغ کنند. نزدیک چهار ماه بعد هیئت مدیره موقت از امضاء کنندگان برگه درخواست عضویت و نیز عده دیگری از هنرمندان دعوت کرد تا در جلسه انتخاب هیئت مدیره و بازرس انجمن شرکت جویند.
در این جلسه که در تاریخ 19/3/78 در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد، غلامحسین نامی رئیس، روئین پاکباز نائب رئیس، نصرت اله مسلمیان، حسین خسروجردی دبیر و ایرج زند به عنوان اعضای اصلی و آقای سروژ بارسقیان و منیژه میرعمادی به عنوان اعضای علی البدل هیئت مدیره برای مدت سه سال برگزیده شدند.
همچنین رضا بانگیز به سمت بازرس اصلی و علی فرامرزی در مقام بازرس علی البدل انجمن برای مدت یک سال انتخاب شدند.
بر این اساس می توان گفت از تاریخ 19 /3 /1378 انجمن هنرمندان نقاش ایران در مقام یک نهاد قانونی پا به عرصه فعالیتهای فرهنگی نهاده است.
طبق اساسنامه هر هنرمندی با برگزاری یک نمایشگاه در یکی از نگارخانه های معتبر و با داشتن حداقل مدرک لیسانس در زمینه هنر همراه با پنج اثر نقاشی می تواند تقاضای عضویت در انجمن داشته باشد.
هیئت داوری که توسط هیئت مدیره برگزیده می شوند و از افراد مجرب انجمن هستند با ارزیابی نقاشی های هنرمند حکم به عضویت وی به صورت عضو وابسته یا پیوسته می دهند.
اهداف و وظایف قید شده در اساسنامه انجمن توسط هفت کمیته سازمان دهی و هدایت می شود: کمیته آموزش، کمیته انتشارات، کمیته برگزاری نمایشگاه ها، کمیته پژوهش، کمیته پذیرش اعضا، کمیته رفاه و کمیته کارشناسی و ارزیابی هنری.
شرح وظایف این کمیته ها در اساسنامه آمده و هر کدام آیین نامه های داخلی خودشان را دارند.
هر یک از کمیته ها طبق آیین نامه تنظیم شده دارای یک شورای مدیریت پنج نفره یا هفت نفره هستند: رابط، رئیس، دبیر، خزانه دار و مجری همراه دو عضو علی البدل.
همه این افراد غیر از رابط با رآی گیری کمیته مربوطه انتخاب می شوند.
اعضای انجمن بنابر انتخاب خودشان در کمیته های مورد نظرشان ثبت نام می کنند و به همکاری با کمیته مزبور می پردازند.
داوطلبین هیئت رئیسه انجمن بر طبق اساسنامه باید بالای 35 سال سن و حداقل 15 سال تجربه مستمر هنری داشته باشند.
