یا البته به راه‌های جدیدی می‌رسند؛ به یک‌جور میان‌بُر. هر وقت بین دو راهی یا چند راهی قرار می‌گیرم به شیارهای حاشیه رودخانه فکر می‌کنم؛ گاهی بخشی از رودخانه می‌شوم که در یک حفره گیر کرده، گاهی بخشی از رودخانه می‌شوم که به راه جدیدی رسیده است و گاهی جذب سنگ‌ها می‌شوم.
اما کم‌کم یاد خواهم گرفت که چه‌طور راه درست را انتخاب کنم که در حفره نیفتم، که وقتم هدر نرود، که... .
تو چه‌طور؟ در میان چندراهی‌های نوجوانی چه‌طور انتخاب می‌کنی؟
***
باید خیلی زودتر شروع می‌کردیم، اما الان هم دیر نیست. الان هم اگر دقت کنیم در هر لحظه در حال تصمیم‌گیری هستیم. این‌که با مترو برویم یا تاکسی، این‌که پشت کارت تبریک برای دوستمان چه شعری انتخاب کنیم و این‌که... .
دکتر نادر بلوچ‌نژاد، روان شناس و مشاور برای ما از انتخاب‌های نوجوانی می‌گوید:
انتخاب یا تصمیم‌گیری از مهارت‌های پایة زندگی است و مثل تمام مهارت‌ها نیاز به تمرین و مشق و تجربه دارد. درجامعه ما، نوجوانان قبل از این‌که به طور طبیعی در این شرایط قرار گیرند، حتی انتخاب‌های کوچک هم نمی‌کنند. پس بدون تجربة قبلی و ناغافل، یکباره مجبور به انتخاب می‌شوند که برخی از این انتخاب‌ها برای آنها خیلی مهم‌اند. اما چون تجربه و تمرینِ انتخاب ندارند، یا با تردید انتخاب می‌کنند یا در انتخاب اشتباه می‌کنند.
* اگر این تمرین را کردند بعد می‌توانند به سرعت و بدون فکر کردن تصمیم بگیرند؟
البته بر اثر تمرین، سرعت انتخاب بالا می‌رود، اما نباید سرسری برخورد کرد.
در تجربه‌های اول، لازم است بیشتر توجه‌کنیم. اگرجوانب مختلف را بسنجیم و از جهت‌های گوناگون به موضوع نگاه‌کنیم، انتخاب بهتری خواهیم داشت. اما بعد که تجربه‌مان بیشتر شد، نگاه می‌کنیم اگر قبلاً مورد مشابه آن انتخاب را داشتیم، قطعاً سریع‌تر انتخاب می‌کنیم.
در کسب هر مهارتی، وقتی تجربه و تمرین کم باشد، تردید وجود دارد. اما نوجوان نباید بترسد و نباید بگوید من در تصمیم‌گیری، آدم ضعیفی هستم. ما هم در تصمیم‌گیری‌های روزانه‌‌‌مان گاه به این تردید‌ها بر‌می‌خوریم. مثلاً من قبلاً در مراسم عزاداری شرکت کرده بودم اما همین چند هفته قبل که مادرم فوت کرد و مراسم به عهدة من بود، تجربه نداشتم. همه‌اش فکر می‌کردم دارم اشتباه می‌کنم. پس، از دو نفر که قابل اعتماد بودند، کمک گرفتم.
بهتر است برای رهایی هرچه سریع‌تر از این تردید‌ها، از مشاوره با مشاور یا اطرافیان و دوستانی که این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند کمک بگیریم.
* آیا این انتخاب‌های جزئی در انتخاب‌ها و تصمیم‌های مهم زندگی مثل ازدواج و تعیین شغل تأثیر خواهند داشت؟
بله. اگر می‌خواهیم تمرین کنیم و سیر تصمیم‌گیری و مهارتِ انتخاب را یاد بگیریم، باید از انتخاب‌های جزئی شروع کنیم.
من امروز می‌خواهم جوراب بخرم. تا به امروز والدینم این کار را انجام می‌دادند یا خودم بدون توجه، اولین چیزی که می‌دیدم می‌خریدم. حالا می‌خواهم بیشتر دقت کنم به رنگ آن ، یا این‌که تابستان است پس باید جورابم نازک و نخی باشد و... خوب حالا موقع خرید می‌دانم چه می‌خواهم و دم‌دستی انتخاب نمی‌کنم و اگر در خرید اشتباه کنم، صدمه زیادی نمی‌خورم. اما یاد می‌گیرم در انتخاب‌هایم مراحل و جوانب مختلف را تقسیم‌بندی کنم و آرام آرام از انتخاب‌های ساده به انتخاب‌های بزرگ می‌رسم.
برای تمرین مثلاً در یک رستوران و در انتخاب غذا ببینم روز است یا شب، غذای سنگین نخورم و.... وقتی انتخابم را با دقت و بصیرت انجام دهم، انتخاب غذا در رستوران هم می‌تواند مهم باشد تا در آینده، مراحل و شیوة تصمیم‌گیری را بدانم و در انتخاب‌هایم مضطرب نباشم.
*در انتخاب دوست چه‌طور؟ آیا ما دوست خود را انتخاب می‌کنیم یا دوستی خودش اتفاق می‌افتد؟
انتخاب دوست،تصادفی و اتفاقی است، اما آدمی که هدف دارد و می‌داند قرار است یک بار لحظات زندگی را تجربه کند خودش را دست تصادف نمی‌سپارد. در مورد دوست هم از قبل به ویژگی‌های دوستش فکر می‌کند یا به این که من چه‌قدر به دوست احتیاج دارم و در قبال دوستم مسئولم و... بعد وقتی به طور تصادفی با یک نفر آشنا شد، دوستی را از حالت تصادف خارج و تبدیل به انتخاب می‌کند. ما نباید خودمان را دست رودخانه‌ای بسپاریم که هرجا می‌خواهد ما را ببرد. باید به مسیری که خودمان انتخاب کرده‌ایم برگردیم.
*و درباره مسئولیت انتخاب؟
وقتی با توجه و دقت انتخاب می‌کنیم باید خودمان را مسئول بدانیم و این روحیه را در خودمان تقویت کنیم که مسئولیت انتخابمان را بپذیریم.
بحث را ساده می‌کنم. اگر جورابی را که خریدم همه بپسندند، احساس غرور می‌کنم و اگر همه از جوراب انتقاد کنند که پولت را هدر داده‌ای و... شروع می‌کنم به توجیه کردن و به عهده نمی‌گیرم. بهترین کار این است که بگویم من مسئولیت انتخابم را به عهده می‌گیرم .
شهروند مسئول باشیم. یعنی اگر نتیجه انتخابمان ضرری به کسی رسانده، آن را جبران کنیم و در ضمن یک تمرین هم کرده‌ایم و یاد گرفته‌ایم که دیگر این اشتباه را مرتکب نشویم.
*به نوجوان‌ها کلید بدهید.
بچه‌ها حواسشان باشد در تصمیم‌گیری‌ها عجله نکنند. اهل مشورت باشند. فکر نکنند سریع تصمیم گرفتن نشانه بزرگ شدن است. درست تصمیم گرفتن نشانه بزرگ شدن و بزرگ بودن است.به گفته یک محقق، آسمان نوجوانی آسمان بهاری است. زود ابری می‌شود و زود صاف می‌شود.نگذارید این آسمان ابری بر شما اثر بگذارد. کارگردانی کنید. به سرعت تصمیم نگیرید و زود دلخور نشوید تا بتوانید درست تصمیم بگیرید.
