تاریخچه
جام جهانی اولین بار در سال ۱۹۵۶ برگزار شد تا شکاف زمانی بین برگزاری دو تورنمنت مهم والیبال (بازی‌های المپیک و بازی‌های قهرمانی جهان) را پر کند. جام جهانی بار اول در سال پس از برگزاری المپیک برپا شد. بدین ترتیب در مدت زمانی چهار ساله، تنها یک سال بدون تورنمنت مهم والیبال می‌مانْد.
هر دو دوره اول بازی‌ها، سال ۱۹۶۵ در ورشو و سال ۱۹۶۹ در برلین، فقط در بخش مردان بود. سال ۱۹۷۳ در مونته‌ویدئو اولین دوره‌ای بود که مسابقات در بخش زنان نیز برگزار شد.
این سه دوره در سه کشور مختلف برگزار شدند. از دوره بعد از آن، در سال ۱۹۷۷ تصمیم بر این شد تا ژاپن میزبان دائمی مسابقات باشد.
راه‌اندازی لیگ جهانی و رقابت‌های جایزه بزرگ جهانی در سال‌های دهه ۹۰ منجر به این شد که ایده اصلی برگزاری جام جهانی دیگر نتواند ادامه پیدا کند. فدراسیون جهانی والیبال (FIVB) نمی‌خواست برگزاری مسابقات جام جهانی به دلیل کمبود استقبال، متوقف شود، و به همین دلیل در سال ۱۹۹۱ تصمیم به تغییراتی در شکل مسابقات گرفت.
به زودی این رقابت‌ها یک سال قبل از بازی‌های المپیک و به عنوان بازی‌های انتخابی المپیک برگزار شد، تا جای ثابت قهرمان این جام در المپیک تضمین شده باشد.
این تصمیم جام جهانی را نجات داد. امکان راه‌یابی پیش از موعد به بازی‌های المپیک و به دنبال آن عدم لزوم شرکت در مسابقات دشوار انتخابی قاره‌ای، تیم‌های ملی والیبال را تشویق به شرکت در جام جهانی کرد.
سال ۱۹۹۵ تعداد تیم‌هایی که از طریق جام جهانی راهی المپیک می‌شدند، از یک به سه تیم افزایش پیدا کرد. قانونی که تا به امروز نیز پابرجاست.
جام جهانی مردان
تیم والیبال شوروی با چهار قهرمانی موفق‌ترین تیم در تاریخ جام جهانی است. آنها نتیجه اولین دوره را به سود خود رقم زدند.
چهار سال بعد با قهرمانی جمهوری دموکراتیک آلمان، یک تیم از بلوک شرق به مقام اول رسید. جام جهانی سال ۱۹۷۳ که قرار بود کشور اوروگوئه میزبان آن باشد، برگزار نشد. پس از آن تیم شوروی دو بار پیاپی در ژاپن به قهرمانی رسید. آنها سال ۱۹۸۵ هم به فینال رسیدند، اما بازی را پس از پنج ست به آمریکا واگذار کردند.
سال ۱۹۸۹ کوبا تیم‌های مدعی را کنار زد و در فینال هم ایتالیا را شکست داد.
بعد از تغییر در شکل مسابقات، در سال ۱۹۹۱ دوباره شوروی، کمی قبل از تجزیه این کشور، به قهرمانی دست یافت. ایتالیایی‌ها که در مسابقات چهار سال قبل آن شرکت نکرده بودند، در سال ۱۹۹۵ اولین عنوان قهرمانی خود را کسب کردند. روسیه که توانایی‌های والیبالی شوروی را پس از فروپاشی بلوک شرق به میراث برده بود، در سال ۱۹۹۹ هم به موفقیت رسید.
سال ۲۰۰۳ برزیل سزاوارانه و با پیروزی بر ایتالیا در فینال، قهرمان مسابقات شد. برزیل از این عنوان در سال ۲۰۰۷ نیز دفاع کرد.
اسامی تیم‌های مدال‌آور در بخش مردان
- ۱۹۶۵: شوروی (طلا)، لهستان (نقره)، چکسلواکی (برنز)
- ۱۹۶۹: جمهوری دمکراتیک آلمان (طلا)، ژاپن (نقره)، شوروی (برنز)
- ۱۹۷۷: شوروی (طلا)، ژاپن (نقره)، کوبا (برنز)
- ۱۹۸۱: شوروی (طلا)، کوبا (نقره)، برزیل (برنز)
- ۱۹۸۵: آمریکا (طلا)، شوروی (نقره)، چکسلواکی (برنز)
- ۱۹۸۹: کوبا (طلا)، ایتالیا (نقره)، شوروی (برنز)
- ۱۹۹۱: شوروی (طلا)، کوبا (نقره)، آمریکا (برنز)
- ۱۹۹۵: ایتالیا (طلا)، هلند (نقره)، برزیل (برنز)
- ۱۹۹۹: روسیه (طلا)، کوبا (نقره)، ایتالیا (برنز)
- ۲۰۰۳: برزیل (طلا)، روسیه (نقره)، صربستان و مونته‌نگرو (برنز)
- ۲۰۰۷: برزیل (طلا)، روسیه (نقره)، بلغارستان (برنز)
تعداد مدال‌ها
- *روسیه: ۵ طلا، ۲ نقره، ۲ برنز، در مجموع ۹ مدال
- برزیل: ۲ طلا، ۲ برنز، در مجموع ۴ مدال
- کوبا: ۱ طلا، ۳ نقره، ۱ برنز، در مجموع ۵ مدال
- ایتالیا: ۱ طلا، ۲ نقره، ۱ برنز، در مجموع ۴ مدال
- آمریکا: ۱ طلا، ۱ برنز، در مجموع ۲ مدال
- جمهوری دمکراتیک آلمان: ۱ طلا، در مجموع ۱ مدال
- ژاپن: ۲ نقره، در مجموع ۲ مدال
- هلند: ۱ نقره، در مجموع ۱ مدال
- لهستان: ۱ نقره، در مجموع ۱ مدال
- چکسلواکی: ۲ برنز، در مجموع ۲ مدال
- *صربستان: ۱ برنز، در مجموع ۱ مدال
- بلغارستان: ۱ برنز، در مجموع ۱ مدال
*روسیه از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۱ با نام شوروی در مسابقات شرکت می‌کرد.
* سال ۲۰۰۳ کشور صربستان و مونته‌نگرو یک کشور بود.
جام جهانی زنان
در بخش زنان تاکنون تیم‌های چین و کوبا جام جهانی را به نام خود کرده‌اند. شوروی در سال ۱۹۷۳ در اولین دوره به قهرمانی رسید. چهار سال بعد ژاپن، فینالیست دوره قبل، قهرمان شد. تیم چین با هدایت "لانگ پینگ" در هر دو دوره بعدی (۱۹۸۱ و ۱۹۸۵) به قهرمانی رسید.
پس از آن، سری موفقیت‌های کوبا شروع شد. از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۹ بانوان والیبالیست کوبا چهار بار متوالی قهرمانی را از آن خود کردند. در سال ۲۰۰۳ دوباره زنان چین، و این بار با شیوه بازی‌ای کاملا تهاجمی به قهرمانی رسیدند و بدین ترتیب سومین عنوان خود در جام جهانی را کسب کردند.
در سال ۲۰۰۷ برای اولین بار زنان ایتالیا که در یازده بازی، تنها دو ست را واگذار کرده بودند، جام را بالای سر بردند.
اسامی تیم‌های مدال‌آور در بخش زنان
- ۱۹۷۳: شوروی (طلا)، ژاپن (نقره)، کره جنوبی (برنز)
- ۱۹۷۷: ژاپن (طلا)، کوبا (نقره)، کره جنوبی (برنز)
- ۱۹۸۱: چین (طلا)، ژاپن (نقره)، شوروی (برنز)
- ۱۹۸۵: چین (طلا)، کوبا (نقره)، شوروی (برنز)
- ۱۹۸۹: کوبا (طلا)، شوروی (نقره)، چین (برنز)
- ۱۹۹۱: کوبا (طلا)، چین (نقره)، شوروی (برنز)
- ۱۹۹۵: کوبا (طلا)، برزیل (نقره)، چین (برنز)
- ۱۹۹۹: کوبا (طلا)، روسیه (نقره)، برزیل (برنز)
- ۲۰۰۳: چین (طلا)، برزیل (نقره)، آمریکا (برنز)
- ۲۰۰۷: ایتالیا (طلا)، برزیل (نقره)، آمریکا (برنز)
- ۲۰۱۱: ایتالیا (طلا)، آمریکا (نقره)، چین (برنز)
تعداد مدال‌ها
- کوبا: ۴ طلا، ۲ نقره، در مجموع ۶ مدال
- چین: ۳ طلا، ۱ نقره، ۳ برنز، در مجموع ۷ مدال
- ۳- ایتالیا، ۲ طلا، در مجموع ۲ مدال
- *روسیه: ۱ طلا، ۲ نقره، ۳ برنز، در مجموع ۶ مدال
- ژاپن: ۱ طلا، ۲ نقره، در مجموع ۳ مدال
- برزیل: ۳ نقره، ۱ برنز، در مجموع ۴ مدال
- آمریکا: ۱ نقره، ۲ برنز، در مجموع ۳ مدال
- کره جنوبی: ۲ برنز، در مجموع ۲ مدال
*۱۹۷۳ تا ۱۹۹۱ به نام شوروی
قوانین مسابقات جام جهانی
قوانین جام جهانی که توسط FIVB تعیین شده، شامل تصمیمات زیر است:
- جام جهانی در کشور ژاپن برگزار می‌شود.
- در هر دوره دوازده تیم حضور دارند که دو تا از این تیم‌ها به مسابقات دعوت می‌شوند.
- ژاپن به عنوان میزبان همیشه حضور دارد.
- نه تیم از طریق بازی‌های قاره‌ای انتخاب می‌شوند. آفریقا یک سهمیه و بقیه قاره‌ها دو سهمیه دارند.
- دو تیم دیگر را هم خود فدراسیون جهانی انتخاب و از آنها برای شرکت در جام جهانی دعوت به عمل می‌آورد.
- مسابقات به دو مرحله تقسیم می‌شود.
- تیم‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند.
- در مرحله اول تیم‌ها با تیم‌های گروه خود مصاف می‌دهند.
- در مرحله دوم هر تیم با تک‌تک تیم‌های گروه دیگر بازی می‌کند.
- تورنمنت دو هفته به طول می‌انجامد. هر روز شش بازی انجام می‌شود. هر دو یا سه روز هم یک روز استراحت وجود دارد.
- رده‌بندی نهایی تیم‌ها نیز طبق ضوابط مرسوم والیبال انجام می‌شود: تعداد بردها، ست شماری، پوئن شماری، دیدار مستقیم. سه تیم برتر (بدون توجه به گروه‌ها) به بازی‌های المپیک دوره بعد راه می‌ِیابند.
- در جام جهانی قوانین به شدت رعایت می‌شوند. هر تیم فقط می‌تواند از ۱۲ بازیکنی که اسامی آنها را قبلا اعلام کرده، استفاده کند و جایگزینی بازیکنان، حتی در صورت مصدومیت مجاز نمی‌باشد.
