وی از 7 سالگی دوربین عکاسی به دست گرفت و تا آخرین روزهای زندگی به این حرفه ادامه داد.
زرافشان همان زمان با یک دوربین جعبه‌ای اولین عکس عمرش را از پدرش در میدان سرچشمه تهران گرفت. وی زمانی که پدر و مادرش به اجبار او را همراه برادرش به کار بنایی می‌فرستادند، کار عکاسی را با عشق و علاقه آغاز کرد.
زرافشان از سال 1317 کار عکاسی را به عنوان شاگرد عکاس آغاز کرد و در سال 1334 همراه با تأسیس روزنامه کیهان ورزشی، به عنوان عکاس ورزشی در قدیمی‌ترین نشریه ورزشی ایران مشغول به کار شد.
وی بیشترین تعداد دربی را عکاسی کرده است. زرافشان در بخشی از خاطراتش گفته؛ از زمانی که در تهران برق نبوده این حرفه را شروع کرده است.
زرافشان از آن زمان چهره ستارگان ریز و درشت ورزش ایران را میهمان دوربین خود کرد و صحنه‌های ماندگاری را از غم و شادی آنها به ثبت رساند.
وی یکی از با اخلاق‌ترین و از پیشکسوتان بنام عکاسی ورزشی ایران است و در این حرفه شاگردان زیادی همچون باقر زرافشان و علی کاوه را تحویل جامعه عکاسی داده است.
همچنین خاطرات اسماعیل زرافشان عکاس قدیمی مجله کیهان ورزشی که به پدر عکاسی ورزشی نیز شهره است در کتابی با عنوان «حاجی زرافشان» نیز منتشر شده است.
در این کتاب خاطرات خواندنی زرافشان از سال‌ها عکاسی در میادین ورزشی و همچنین اظهارات و طرح خاطرات چهره‌های مختلف کشور بویژه چهره‌های سرشناس ورزش درباره زرافشان آورده شده است.
در بخشی از این کتاب، از قول مرحوم ناصر حجازی آمده است: وقتی نام «زرافشان» را می‌شنوم تمام عکس‌های دوران جوانی‌ام از مقابل چشم‌هایم رژه می‌روند...
سرانجام اسماعیل زرافشان، باسابقه‌ترین و مسن‌ترین و یکی از بااخلاق ترین عکاسان ورزشی ایران آذر سال 1390 به علت نارسایی قلبی درگذشت.
