آب انبار مخزن آب سرپوشیده در پایین‌تر از سطح زمین است که آب آشامیدنی را برای روزهای کم آبی فراهم می‌کند.
شکل بنا، عایق بودن دیوارها، پایین بودن مخزن آب و و وجود بادگیرها کمک می‌کند که در روزهای گرم هم آب خنک و گوارا در دسترس باشد و تهویه و هواکشی به نحو مطلوب انجام شود.
در مناطق کم‌آب و کویری ایران آب‌انبار را از آب باران و یا جویبارهای فصلی پر می‌کنند. آب انبارها از جمله تأسیسات وابسته به قنات هستند.
یکی از روش‌های ذخیره آب آشامیدنی در قدیم الایام در ایران، ساخت آب انبار بوده است. به همین خاطر آب‌انبار را یکی از بناهای زادبومی ایران به شمار می‌آورند.
آب انبارها به عنوان یکی از بناهای عام‌المنفعه از منزلت و جایگاه فراوانی در فرهنگ و تمدن ایران زمین برخوردار بودند.
برای آب انبار تعاریف گوناگونی وجود دارد از جمله:
- فرهنگ بزرگ سخن: آب‌انبار بنای معمولاً زیرزمینی مخصوص ذخیره کردن آب.
- لغت‌نامه دهخدا: آب‌انبار، خانه‌ای در زیر قسمتی از بنا، حفرکرده ذخیره کردن آب را- پارگین- آبدان- آبگیر- تالاب- مصنع- بَرخ.
- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی: آب‌انبار: نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب‌بندی‌شده و غالباً ساخته‌شده در پایین‌تر از سطح زمین که به‌منظور ذخیرۀ آب‌آشامیدنی برای ایام کم‌آبی یا پایداری در برابر دشمن در هنگام محاصره شدن و گاه استفاده از آب خنک در تابستان در شهرها، روستاها، دژها، مسیر راه‌های کاروان‌رو (در رباط‌ها و کاروان‌سراها)، و در دل کوه‌ها ساخته شده است.
آب‌انبار یا امبار جزو سازه‌های آبی است و از جمله این بناهای آبی می‌توان به آسیای آبی، برکه، پل، حوضخانه، رختشویخانه، سد و بند، سقّاخانه، قنات، یخچال و یخدان نیز اشاره کرد که برای کاربردهای مختلف ساخته شده‌اند. آب‌انبار را به اسامی برکه، استخر، آبدان و حوض نیز می‌شناسند.
آب انبار، محفظه‌ای است که در آن همواره آب خوش‌گوار ذخیره می‌کنند، و مکان سرپوشیده‌ای است در زیرزمین که در آن آب کنند. آب انبار، حوض بزرگ روپوشیده در زیرزمین که سقف آن را با آجر می‌سازند، و جای ذخیره کردن آب است.
آب‌انبار، برکه، حوض، مصنعه و نام‌های دیگر، مخازن آب زیرزمینی هستند که برای رفع نیاز مردم به آب شرب در بیشتر مناطق ایران و بعضی کشورهای دیگر ساخته می‌شده است.
آب‌انبار را جزو اماکن عمومی سنتی همچون مسجد نیز می‌دانند. نحوه ساخت آب انبار، تصفیه و عایق بندی آن با اصول مهندسی و علمی مطابقت دارد. برای تصفیه از روش‌های فیزیکی و شیمیایی استفاده می‌شود.
ته نشین شدن مواد زاید، اضافه کردن حجم مشخصی از نمک به منظور تجزیه آن و میکروب کشی توسط کلر آزاد شده، استفاده از ترکیبات آهکی جهت گندزدایی و استفاده از کیسه‌های زغال به منظور بو گیری از جمله این روش‌ها است.
در مجله پیش رو، برخی از آب‌انبارهای قدیمی ایران را معرفی کرده‌ایم:
