همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی: بند یا سد تاریخی دره در نزدیکی جنوب بیرجند در منطقه‌ای کوهستانی از رشته کوه باقران قرار دارد
قدمت این سد به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می‌رسد. این بند چون آب آن از دره بالا و پایین عبور می‌کند به این اسم مشهور گشته است.
این بند که مهمترین بند تاریخی و بزرگترین بند کوهستانی شهر بیرجند محسوب می‌شود به دستور امیر شوکت‌الملک در سال ۱۲۹۴ قمری ساخته شده‌است.
بنای این سد با پیروی از شیارهای واقع در کوه و در مناسب‌ترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه بنا شده است.
بند دره با مصالحی چون سنگ‌های شکسته شده کوه‌ها و آجر و آهک و در بعضی نقاط با ساروج ساخته شده و با توجه به گذشت زمان مقاومت خوبی از خود نشان داده است.
این بند یک سازه وزنی بوده و جهت تقویت دیواره بند، پشت بند عظیمی احداث شده است. در وسط دیواره بند یک محفظه‌ای عمودی به شکل چاه وجود دارد که در هر یک متر ارتفاع به سمت بند دریچه‌ای تعبیه شده که به داخل بند راه دارد.
بند دره از سنگ، آجر و ملات ساروج ساخته شده و تاج آن ۳۱ متر طول، ۳ تا ۵ متر عرض و حدود ۱۳ متر ارتفاع دارد. ضخامت دیوار سد در پایه به 8 متر می‌رسد و در قسمت تاج از 3 تا 5 متر متفاوت است.
بند دره ازجمله نقاط گردشگری استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند نیز به حساب می‌آید.
بند دره در سال 1381 از سوی سازمان سازمان میراث فرهنگی با شماره 4816 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
