همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی: قنات قصبه یکی از شگفت انگیزترین سازه‌های آبی جهان است و در استان خراسان، در ارتفاعات سیاه کوه در جنوب‌غربی شهر گناباد قرار دارد
این قنات با طول 33 کیلومتر و با سابقه تاریخی 2500 ساله از جمله آثار دوره هخامنشیان در استان خراسان به شمار می‌آید.
قنات قصبه به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساخت انسان و نمادی از هم‌نوایی بشر با طبیعت، توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
این قنات از میانه اراضی کوی شرقی گناباد از محلی مشهور به «برج علی ضامن» در داخل رسوب‌های ریزدانه آغاز شده و از 7 کانال متصل به هم شکل گرفته است.
بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات 33113 متر و تعداد چاه‌های آن متجاوز از 470 حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً 280 تا 300 متر است.
از این رو شغل و حرفه چاه کنی، میرابی و لایروبی در گناباد از رونق ویژه‌ای برخوردار بوده است. برای حفر این قنات، در زمان هخامنشیان از چرخ چوبی چاه استفاده شده است.
ناصرخسرو عمق چاه قنات را 700 گز و طول آن را 4 فرسنگ ذکر کرده است. رشته اصلی قصبه که 131هزار و 35 متر طول دارد و در امتداد دره پرآب خانیک حفر شده است.
قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه چاه‌های این رشته حاکی از این است که رشته قصبه واقع در کانال اولیه اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته‌های دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شده است. اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره‌ای ترغیب کرد که طی آن در فاصله 683 متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال‌ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
قنات قصبه شهر گناباد به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکان‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
قنات قصبه گناباد در سال 1379 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2963 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
