به‌خاطر همه خوبی‌هایی که به این مواد نسبت می‌دهند در سالهای اخیر، استفاده از مکمل‌های آنتی اکسیدانی رواج بسیاری یافته است.
اما به تازگی، نتایج مطالعه‌ای منتشر شده است و شاید شما هم خبرش را از رسانه‌ها شنیده باشید، این خبر به بررسی اثر آنتی اکسیدان‌هایی که به شکل مکمل مصرف می‌شوند بر طول عمر افراد پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان داده که مصرف ویتامین‌های A، E، C، بتاکاروتن و سلنیوم که همه جزو گروه آنتیاکسیدانها تلقی می‌شوند، به صورت دارو هیچ تأثیری بر افزایش طول عمر انسان ندارد.
آیا تنها با اتکا به این تحقیق، می‌توان تمام یافته‌های پیشین درباره اثربخش بودن مصرف آنتیاکسیدانها بر سلامت را رد کرد و از مردم خواست تا قرص‌های مکمل آنتی اکسیدان خود را دور بریزند؟ گروهی از کارشناسان معتقدند که یک مطالعه برای قضاوت کافی نیست و سایر کارشناسان می‌گویند، مطالعه حاضر تاکیدی است بر این نظریه که کارایی آنتیاکسیدانها درصورت مصرف در غذا بهتر از مصرف قرص آنهاست.
آمارها می‌گویند 80 تا ۱۶۰ میلیون نفر که حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد آنها را بزرگسالان تشکیل می‌دهند، در آمریکای شمالی و اروپا آنتی‌اکسیدان مصرف می‌کنند و فقط آمریکایی‌ها، سال گذشته ۲/۳ میلیارد دلار هزینه خرید مکمل‌های تقویتی و ویتامین‌ها کرده‌اند. به همین‌خاطر گروهی از محققان بیمارستان دانشگاهی کپنهاگ دانمارک تصمیم گرفتند یک‌بار دیگر اثرات حقیقی این‌داروها بر سلامت و طول عمر را بررسی کنند.
آنها ۶۸ مطالعه را که دربرگیرنده ۲۳۲ هزار و ۶۰۶ نفر بود، تجزیه و تحلیل کردند ولی هیچ گونه نشانه چشمگیری مبنی بر تأثیر خوب یا بد مصرف آنتیاکسیدانها بر عمر انسانها پیدا نکردند. بنابراین مطالعاتی را که کیفیت پایین‌تری داشتند حذف کرده و تنها معتبرترین مطالعات را مورد تحقیق قرار دادند.
محققان در این مرحله دریافتند افرادی که ویتامین مصرف می‌کنند با خطر مرگ بیشتری روبه‌رو هستند به طوری که خطر مرگ و میر در افرادی که ویتامین E مصرف می‌کردند
۴درصد، آنهایی که بتاکاروتن می‌خوردند ۷ درصد و افرادی که ویتامین A مصرف می‌کردند، حتی ۱۶درصد بیشتر از دیگران بود، اگرچه علت واقعی مرگ در بیشتر این مطالعات نامعلوم بود!
در حالی‌که برخی کارشناسان که این تحقیق را بررسی کردند، با توجه به این که در این بررسی، مطالعاتی بسیار متفاوت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، بالا رفتن میزان مرگ و میر بر اثر مصرف آنتیاکسیدانها را مردود دانسته‌اند، اما دکتر کریستین گلود از بیمارستان دانشگاه کپنهاگ که هدایت این مطالعه را بر عهده داشت می‌گوید: پیام اصلی این تحقیق این است که پیشگیری از پیری، از طریق مصرف بتاکاروتن، ویتامین A و ویتامین E توصیه نمی‌شود.
شناسنامه آنتیاکسیدانها
همان طور که از نامشان پیداست، آنتی اکسیدان‌ها ترکیبات یا مواد مغذی در غذاها هستند که قادرند با فرآیند فیزیولوژیک اکسیداسیون در بافت‌ها مقابله کنند. در واقع زمانی که سلولهای بدن ما، برای انجام فعالیت‌های متابولیک خود (سوخت و ساز مواد در بدن) از اکسیژن استفاده می‌کنند، به شکل طبیعی موادی موسوم به رادیکالهای آزاد ایجاد می‌شوند که قادر به ایجاد آسیب‌های بافتی خواهند بود و آنتیاکسیدانها با خنثی کردن اثرات زیان‌بخش رادیکالهای آزاد از این آسیب‌ها جلوگیری می‌کنند.
جالب است بدانید که همین روند اکسیداتیو است که باعث می‌شود روغن فاسد شود ، سیبی که پوست آن گرفته شده تغییر رنگ دهد و آهن زنگ بزند.
اکسیدان‌های حاصل از فرآیندهای داخل بدن، در نتیجه تنفس هوازی، متابولیسم و التهاب تشکیل می‌شوند. رادیکالهای آزاد اگزوژن (خارجی) نیز از فاکتورهای محیطی مانند آلودگی، نور خورشید، ورزش شدید، اشعه ایکس، سیگار و الکل ناشی می‌شوند.
از آنجایی که سیستم‌های آنتی اکسیدانی بدن ما کامل نیستند، بنابراین با افزایش سن بخش‌های سلولی آسیب دیده به واسطه اکسیداسیون در بدن جمع می‌شوند و به این دلیل است که استفاده از منابع غذایی حاوی مواد آنتی اکسیدان ضروری به نظر می‌رسد.
قضاوت عجولانه
آنچه مسلم است این است که تحقیقات جدید و شگفت انگیز درباره خواص آنتیاکسیدانها، چیزی نیست که بتوان به راحتی از کنارش گذشت.
البته عمده این تحقیقات، تکیه بر اثربخشی مواد موجود در منابع طبیعی دارد، همانگونه که برخی محققان اکنون معتقدند که آنتیاکسیدانها تنها زمانی تاثیر دارند که به صورت غذا مصرف شوند. به عبارت دیگر افرادی که غذاهای مملو از ویتامین می‌خورند سالم‌تر از آنهایی هستند که ویتامین‌ها را به صورت قرص و کپسول مصرف می‌کنند.
جالب است بدانید که انجمن قلب آمریکا هم، مصرف مکمل‌های آنتی اکسیدانی را به افراد توصیه نمی‌کند، تا اطلاعات بیشتری در این زمینه به دست آید. در عوض پیشنهاد می‌کند همه سعی کنند روزانه تنوعی از غذاها را از همه گروه‌های غذایی اصلی مصرف کنند.
ویتامین C، ویتامین E ، سلنیوم و کاروتنوئیدهایی مانند بتاکاروتن را باید از مواد غذایی و نه از مکمل‌ها دریافت کرد. مثلاً ویتامین E در روغن‌های گیاهی، گردو، بادام زمینی، بادام، زیتون، آواکادو،جوانه گندم، جگر و سبزیجات دارای برگ سبز موجود است.
منابع مناسب ویتامین C شامل مرکبات مانند پرتقال و گریپ فورت، کلم بروکلی، سبزیجات دارای برگ سبز، گوجه فرنگی، فلفل، سیب زمینی، طالبی و توت‌فرنگی هستند. از مواد غذایی حاوی بتاکاروتن(پیش‌ساز ویتامین A)، می‌توان به هویج، طالبی، انبه، پاپایا،کدو تنبل، فلفل، اسفناج، کلم، هلو و زردآلو اشاره کرد.
