آشنایی با موشک‌های ضد زره ایران

هر چند ادوات زرهی در مسیر توسعه میزان مقاومت زره‌ها، اغلب یک قدم جلوتر از تسلیحات ضد زره قرار داشته‌اند اما این سلاح‌ها به دلیل هزینه‌های به نسبت کم در چرخه طراحی تا کاربری، در کشورهای مختلف دنیا به سرعت متناسب با تهدیدات روز توسعه یافته‌اند.

در ادامه چند موشک ضد زره ایران معرفی شده است:

موشک BGM-۷۱ تاو

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به جز تسلیحات راکتی نظیر RPG-۷، اصلی‌ترین سلاح ضد زره ایران را ۹۰۰۰ فروند موشک BGM-۷۱ تاو تشکیل می‌داد که علاوه بر قابلیت شلیک از بالگردهای کبرا، از پرتابگرهای ثابت زمینی، خودروهای جیپ و نفربرهای M-۱۱۳ هم شلیک می‌شدند.

این موشک با طول ۱.۱۶، قطر ۰.۱۵۲ و دهانه بال ۰.۴۶ متر، جرم ۱۸.۹ کیلوگرم که ۳.۹ آن مربوط به سرجنگی است، به سرعت ۲۷۸ متر بر ثانیه و برد ۶۵ تا ۳۷۵۰ متر و میزان نفوذ در زره تا ۴۳۰ میلیمتر دست می‌یافت.

این موشک که احتمال اصابت آن به هدف ۹۵٪ عنوان می‌شد در دست رزمندگان اسلام کارنامه درخشانی در جنگ تحمیلی ۸ عراق علیه کشورمان ساله از خود بجا گذاشت. روش هدفگیری و هدایت این موشک از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار و ارسال فرامین از طریق سیم به موشک بود.

در این روش کاربر با نگاه کردن از دوربین هدفگیری می بایست همواره نشانه‌گیر را روی موشک نگه دارد و در صورت حرکت هدف، فرامین اصلاحی محاسبه شده و به موشک ارسال می شود.

موشک دراگون

سامانه موشکی دیگر ضد زره که از پیش از انقلاب خریداری شده بود «دراگون» نام داشت که قابل استفاده توسط یکنفر و در واقع دوش پرتاب بود.

برد آن ۷۵ تا ۱۰۰۰ متر، بیشینه سرعت آن ۲۰۰ متر بر ثانیه و روش هدایت آن مشابه تاو، فرمان به خط دید و سیمی بود.

هر چند هدایت سیمی روشی مطمئن برای هدایت به شمار می‌رود و حتی چنین موشک‌هایی در بسیاری از کشورها هم اکنون نیز در حال استفاده است. اما محدود شدن برد موشک یکی از معایب این روش هدایت است.

اختصاص بخشی از جرم موشک به سیم و قرقره و قرار گیری این مجموعه در انتهای موشک نیز محدودیت‌هایی را از نظر جانمایی تجهیزات به چنین طرح‌هایی اعمال می‌کند.

موشک مالیوتکا

پس از شروع جنگ تحمیلی یک موشک ضد تانک ساخت شوروی سابق که عراقی‌ها استفاده زیادی از آن در جنگ می‌نمودند به تسلیحات نیروهای ایران اضافه شد. این موشک، مالیوتکا نام داشت.

مالیوتکا از تاو سبک تر بود، برد و جرم کمتری داشت و البته هدایت آن غیر خودکار بود یعنی کاربر باید هم موشک و هم تغییرات هدف را در آن واحد مد نظر قرار می‌داد از اینرو هدایت آن سخت تر بود.

موشک توفان

پس پایان جنگ تحمیلی با استفاده از تجارب ارزشمند بدست آمده در نبردهای فراوان و نابرابر با نیروهای پرتعداد زرهی عراق، ساخت نمونه های بومی از موشک های ضد زره در دسترس، آغاز شد.

البته ساخت موشک تاو در سال‌های دفاع مقدس کلید خورده بود و با توجه به تعداد زیاد پرتابگرهای آن و کاراریی بالاتر، بیشتر مورد توجه قرار داشت.

نمونه بومی آن "توفان" نامیده شد که در برخی مشخصه‌ها تفاوت‌های اندکی با نمونه اصلی داشت.

از آن جمله باید به سرجنگی ۳.۶ کیلوگرمی، جرم ۱۸.۵ کیلوگرم، میزان نفوذ ۵۵۰ میلیمتر و برد ۷۰ تا ۳۸۵۰ متر و سرعت بیشینه ۳۱۰ متر بر ثانیه ای آن اشاره کرد. روش هدایت، پرتابگر و شکل ظاهری توفان صرف نظر از تفاوتهای اندک در ابعاد، مشابه موشک تاو است.

موشک توفان ۲

با توجه به استفاده تانک‌های جدید از زره‌های واکنشی(ERA)، ‌ نسل دوم توفان، با سرجنگی دو مرحله‌ای ساخته شد. توفان-۲ به دلیل بهره‌گیری از یک میله نفوذگر، ۱۴۵ سانتیمتر طول دارد.

جرم آن ۱۹.۱ کیلوگرم، جرم سرجنگی ۴.۱ کیلوگرم، و میزان نفوذ آن ۷۶۰ میلیمتر است که ۳۸.۲٪ درصد رشد را نشان می دهد. سایر مشخصات این نمونه مانند نسل اول است.

خصوصاً احتمال اصابت هر دو نسل توفان، ۹۵ درصد عنوان شده است. این موشک‌ها قابلیت بکارگیری در شب را با برد کمتر دارند.

موشک توفان ۵

پس از ساخت نسل های ۳ و ۴ توفان که ظاهراً به تولید انبوه نرسیدند، موشک توفان-۵ به عنوان توسعه یافته‌ترین نمونه این خانواده طراحی و ساخته شد که تصاویر آن نشان دهنده تفاوت های محسوسی حتی نسبت به آخرین نمونه های خارجی تاو است.

این موشک بر خلاف نسل‌های قبلی از روش هدایت پیشرفته با استفاده از پرتو لیزر برخوردار است که ضمن حفظ آن از آسیب پذیری در برابر جنگ الکترونیک دشمن، دقت بسیار بالایی نیز به آن می‌دهد.

این موشک دارای سر جنگی دو مرحله و یک میله نفوذگر جمع شونده جدید نیز هست. میزان نفوذ این موشک در زره بیش از نسل های قبلی عنوان شده است.

توفان-۵ قابلیت پرتاب از پرتابگرهای اصلاح شده تاو/توفان را دارد و در نتیجه برای پرتابگرهای موجود زمینی مناسب است. بخش هدفگیری و هدایت سامانه پرتابگر این موشک متناسب با تغییرات آن بهسازی شده و به ادوات «هدایت نیمه خودکار سوار بر پرتو لیزر» مجهز شده است.

هر چند بدنه توفان-۵ کشیده تر است اما از سامانه پیشران مشابه نسل‌های قبلی بهره می‌برد. یک مجموعه چهارتایی بالک صلیبی شکل نیز در این نسل اضافه شده است.

موشک‌های آی-رعد (I-raad)، رعد-تی و آی-رعد-تی

موشک مالیوتکا نیز پس از جنگ در کشور با همان نام ساخته شد اما با توجه به رشد فناوری‌های کشور سه نمونه بهسازی شده از آن معرفی شده است؛ آی-رعد(I-raad)، رعد-تی و آی-رعد-تی.

مجموع جرم موشک و سامانه هدایت آن امکان حمل و بکارگیری توسط دو نفر ایجاد می‌کند. این نوع موشک به صورت استاندارد روی نفربرهای زرهی بی-ام-پی-۱ نیز قابل استفاده است.

رعد-تی نمونه‌ای از موشک رعد - مالیوتکا بود که با استفاده از سر جنگی دو مرحله‌ای، توانایی نفوذ به بیش از ۴۰۰ میلیمتر زره‌های واکنش دهنده را بدست آورده اما سامانه هدایت و هدفگیری آن مشابه قبل بود.

سرعت این موشک ۱۲۰ متر بر ثانیه و برد آن بین ۴۰۰ تا ۳۰۰۰ متر است. نوع آی-رعد، دارای سرجنگی معمولی و توانایی نفوذ در ۵۰۰ میلیمتر زره فولادی را دارد.

این موشک نسبت نوع پایه رعد - مالیوتکا از هدایت بهتر نیمه خودکار مشابه تاو - توفان برخوردار شد که استفاده راحت تر و شلیک‌های دقیق‌تری را ممکن ساخت.

برد، سرعت و قطر بدنه این نمونه مشابه قبل است. کاملترین نمونه موشک این خانواده آی-رعد-تی است که ارتقاءهای سامانه ای نوع آی-رعد را به همراه موشک رعد-تی به کار گرفته و در نتیجه مشخصات عملکردی موشک آن مشابه این نمونه است از جمله جرم ۱۱.۷۸ کیلوگرمی موشک. جرم سامانه هدایت نیز کمتر از ۲۳ کیلوگرم است.

موشک صاعقه

با توجه به ارزش موشک های دوش پرتاب برای واحدهای پرتحرک زمینی موشک صاعقه بر مبنای موشک دراگون ساخته شد. نوع نفوذگر آن نیز با نام صاعقه-۲ برای مواجه به زره‌های واکنش دهنده ارائه شد.

صاعقه به عنوان یک موشک سبک ضد زره به همراه پرتابگر خود، تنها ۱۴.۵ کیلوگرم جرم دارد. روش هدایت آن نیمه خودکار فرمان به خط دید، برد آن ۶۵ تا ۱۰۰۰ متر، جرم سر جنگی ۳.۱ کیلوگرم، جرم خود موشک ۶.۱ کیلوگرم، سرعت خروج آن از پرتابگر ۷۶ متر بر ثانیه، بیشینه سرعت آن ۱۰۰ متر بر ثانیه و میزان نفوذ آن در زره تا ۵۰۰ میلیمتر است.

احتمال اصابت صاعقه به هدف ۹۰ درصد عنوان شده است. صاعقه-۲ دارای یک میله نفوذگر برای کمک به غلبه بر زره های انفجاری دو مرحله‌ای است که جرم آن را به ۷.۴ کیلوگرم و میزان نفوذ آن را در این نوع زره به ۶۵۰ میلیمتر رسانده است.

بیشینه سرعت این نمونه به ۹۲ متر بر ثانیه کاهش یافته اما سایر مشخصات آن مشابه نسل قبلی خود است.

موشک توسن

توسن، موشکی با قابلیت‌های متنوع است که قابلیت انهدام زره‌های واکنشی، استحکامات بتنی، اهداف هوایی پروازی در ارتفاع پائین و اهداف دریایی را دارد.

هدایت این موشک نیز نیمه خودکار فرمان به خط دید است و کاربر طی پرواز موشک تنها باید نشانه موجود در دوربین را روی هدف نگه دارد.

سر جنگی دو مرحله‌ای، جرم نچندان زیاد موشک و پرتابگر، قابلیت بکارگیری از پرتابگرهای زمینی ویا نصب شده روی خودروهای زرهی، ارتفاع کم پرتابگر در هنگام استقرار روی زمین و آماده سازی سریع پرتابگر برای شلیک از ویژگی‌های این سامانه است.

موشک توسن ۲۶.۵ کیلوگرم جرم دارد که ۳.۲ کیلوگرم از آن مربوطه به سرجنگی است. برد آن بین ۷۰ تا ۴۰۰۰ متر، بیشینه سرعت آن به کمک پیشران سوخت جامدش ۲۰۰ متر بر ثانیه، احتمال اصابت آن به هدف ۹۵٪ و میزان نفوذ آن در عمق زره تا ۶۷۰ میلیمتر است. برد این موشک در شب به ۲۵۰۰ متر می‌رسد.

این موشک در ایران علاوه بر استفاده با پرتابگر ثابت زمینی روی ادواتی از جمله خودروهای راهکنشی(تاکتیکی) سفیر و نفربرهای براق و بی-ام-پی-۲ نصب شده است.

هدایت این موشک نیز نیمه خودکار و سیمی و کنترل آن از طریق بالک های دماغه است.

ساختار پرتابگر موشک توسن به گونه‌ای است که کاربر در ارتفاع پایین تر از لوله حاوی موشک قرار می‌گیرد در نتیجه اولاً از آتش پیشران سوخت جامد آن تا حدودی در امان مانده و همچنین امکان مخفی شدن در عوارض طبیعی یا مصنوعی برای امنیت بیشتر از آتش دشمن را دارد.

موشک تندر

دیگر موشک ضد زره ایران، تندر نام دارد که مخصوص استفاده در تانک‌های تی-۷۲ است.

این موشک که از لوله کالیبر ۱۲۵ میلیمتری توپ این تانک شلیک می شود قابلیت هدف قرار دادن اهداف ثابت و متحرک از جمله اهداف هوایی سرعت پائین را دارد.

هدایت این موشک از نوع نیمه خودکار فرمان به خط دید سوار بر پرتو لیزر است. در این روش موشک اصطلاحاً کور است وتوانایی دیدن هدف را ندارد بلکه با استفاده از حساسه‌ای که در قسمت‌های عقبی بدنه آن نظیر دم قرار داده شده پرتو باریک لیزر تابیده شده از پرتابگر را یافته و رایانه کنترل پرواز سعی می کند تا موشک را در مرکز این پرتو قرار دهد. این فرایند تا رسیدن موشک به هدف ادامه می یابد.

جرم موشک تندر ۱۷.۲ کیلوگرم بوده که ۳.۵ کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی دو مرحله ای آن است. عمق نفوذ آن در زره تا ۷۰۰ میلیمتر، برد آن ۱۰۰ تا ۴۰۰۰ متر، بیشینه سرعت آن ۳۷۰ و سرعت متوسط آن ۳۱۰ متر بر ثانیه است. با استفاده از این موشک توانایی تانک های تی-۷۲ در مقابله با اهداف زرهی متحرک و بالگردها بسیار افزایش یافته است.

موشک دهلاویه

آخرین موشک ضد زره معرفی شده کشور به یاد شهید چمران و به نام محل شهادت ایشان، "دهلاویه" نامیده شده است.

موشک جدید دهلاویه به عنوان عضو جدید و جوان خانواده موشک‌های ضدزره نیروهای مسلح ایران، خط دفاعی مستحکمی را در برابر تانک‌های پیشرفته غربی و شرقی برقرار کرده و تولید بومی آن نیز امکان ارتقاء و بهسازی‌های آتی را تضمین می‌کند.

این موشک با استفاده از بالک‌های نصب شده در دماغه آن کنترل(راهبری) شده و بالک‌های عقبی آن نقض پایدارساز را دارند.
تمامی این بالک‌ها در داخل لوله پرتاب به شکل جمع شده قرار گرفته و پس از پرتاب باز می‌شوند.

در رابطه با نوع هدایت این موشک توجه به اعلام این نکته که در برابر انواع اقدامات جنگ الکترونیک مقاوم است، محتمل‌ترین گزینه، هدایت نیمه خودکار فرمان به خط دید سوار بر پرتو لیزر است که تجریه ساخت و بکارگیری چنین موشک ضد زرهی در توفان-۵ و تندر نیز وجود داشته است.

میزان نفوذ این موشک در زره‌های واکنشگر در بالاترین حد موشک‌های ضد زره جهان است. نگاهی به فهرست این تسلیحات عدد ۱۲۰۰ تا ۱۲۵۰ میلیمتر را نشان می‌دهد. در اینصورت هیچ یک از تانک‌های ساخته شده در دنیا نمی‌تواند در برابر دهلاویه با این میزان نفوذ مقاومت کند.

نگاهی به میزان نفوذ موشک‌های ضد زره قبلی ایران و مقایسه آن با تخمین صورت گرفته برای دهلاویه نشان دهنده یک جهش حدوداً ۵۸ درصدی نسبت به بیشترین میزان نسل‌های قبلی دارد.

همچنین دهلاویه توانایی هدف قرار دادن بالگردها را نیز دارد. از اینرو مانند خانواده موشک‌های توفان، تندر و توسن، این سلاح را نیز باید موشکی چند منظوره به حساب آورد.

منبع مورد استفاده برای این مدخل