قیمت خودرو به کجا می‌رود؟!

اما شورای رقابت با رد این مسئله عنوان کرده مجموعه قوانین و مقررات اجرایی اصل44 قانون اساسی بالا‌دستی بوده و طبق ماده92 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم، تمامی قوانین و مقررات مغایر با آن منسوخ است. ضمن آنکه مصوبه هفتمین نشست (7تیر‌ماه 91) شورای‌عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل44 نیز این مطلب را تأیید می‌کند. با این شرایط اعلام خبر آزاد شدن قیمت خودروهای بیش از 45میلیون تومان توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت قانونی نیست. اما به راستی آزادشدن قیمت خودرو چه سودی می‌تواند داشته باشد؟!

برخی فعالان صنعت خودرو آزاد‌سازی‌ قیمت خودروهای بالای 45میلیون تومان را سبب کاهش حاشیه‌ها و مدیریت بازار توسط کارخانه‌های خودروسازی می‌دانند. به‌نحوی که عضو انجمن قطعه‌سازان اعلام کرده است درصورتی که آزاد‌سازی‌ قیمت تمامی محصولات داخلی تحقق نیابد، نه‌تنها کاهش قیمتی در بازار خودرو حاصل نمی‌شود بلکه خودرو‌سازان در ادامه راه از چرخه تولید کنار خواهند رفت.

محمدرضا نجفی‌منش همچنین بحث آزادسازی قیمت خودروها را منتفی ندانسته و افزود: با ارائه مستندات سعی در جلب موافقت مسئولان وزارت صنعت می‌شود. گذشته از این اظهارنظرها، خودرو‌سازان نیز تنها راهکار برون‌رفت از معضلات پیش‌روی این صنعت را تعیین قیمت محصولات در حاشیه بازار قلمداد می‌کنند. البته برخی کارشناسان از این بیم دارند که با قیمت‌گذاری و افزایش قیمت خودرو توسط کارخانه، بازار بیشتر دچار تنش و افزایش قیمت شود چرا که راه مؤثر در کاهش قیمت خودرو به نوع قیمت‌گذاری بازنمی‌گردد بلکه به تولید مربوط است و با افزایش تولید کاهش قیمت و کنترل بازار امکان‌پذیر است. البته با اظهارات اخیر مسئولان وزارت صنعت، از این پس قیمت‌گذاری کالاها براساس ارز مبادله‌ای صورت می‌گیرد؛ گرچه به گفته این مسئولان دولت تصمیمی برای آزادسازی قیمت خودروهای زیر 45میلیون تومان ندارد و تنها آزادسازی قیمت برای خودروهای بالای 45میلیون تومان اتفاق افتاده است. این سخنان که از طرف صالحی‌نیا، معاون صنایع و امور اقتصادی وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته شده بود آب پاکی را روی دست خودروسازانی ‌ریخت که به‌دنبال آزاد‌سازی‌ و افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولاتشان بودند اما با تغییر شیوه قیمت‌گذاری کالا و تعیین قیمت‌ها بر مبنای ارز مبادله‌ای دو هزار و 500تومانی این خواست خودروسازان محقق خواهد شد.

دلال‌بازی در بازار خودرو

شرکت‌های خودروساز امید دارند با آزاد‌سازی‌ قیمت خودرو بتوانند بازار خودرو را به نفع خود مدیریت کنند. یکی از فعالان صنعت خودرو در این‌باره می‌گوید، با این تصمیم همچنان مدیریت در دستان مافیای دلال بازار می‌ماند و زمانی که فروش خودرو روی سایت خودرو‌سازان اعلام می‌شود این دلالان بزرگ هستند که با هماهنگی با خودرو‌سازان تعداد زیادی از خودروها را خریداری کرده و از این راه کمی خودرو‌سازان را در سودشان شریک می‌کنند. این فعال صنعت خودرو معتقد است اگر خودرو‌سازان قیمت را تعیین کنند شاید اختلاف بین قیمت کارخانه و بازار کم شود.

چسبندگی گرانی خودرو به تیراژ تولید

هم‌اکنون خودرویی مثل 206تیپ‌2 در بازار آزاد بیش از 32میلیون تومان قیمت دارد حال آنکه قیمت کارخانه‌ای تعیین شده از سوی کمیته خودرو که کارخانه موظف به فروش خودرو با این قیمت است حدود 19/5میلیون تومان است. قیمت این خودرو در بازار آزاد طی حدود یک سال بیش از 17میلیون تومان افزایش یافته است درحالی‌که قیمت کارخانه‌ای این محصول حدود پنج میلیون تومان افزایش داشته است. یک کارشناس خودرو علت اصلی این اتفاق را التهاب ایجاد شده در بازار به‌دلیل قطع همکاری پژو و ایران‌خودرو می‌داند. واقعیت آن است که تولید پژو 206 بعد از قطع همکاری پژو به‌شدت کاهش یافته است اما افزایش قیمت حتی درباره تندر90 که طی یک سال‌جاری تولیدش افزایش داشته نیز دیده می‌شود. به‌نحوی که قیمت مدل E2تندر90 طی یک سال اخیر در بازار آزاد از حدود 16میلیون تومان به 29میلیون تومان افزایش یافته است. این در حالی است که قیمت کارخانه‌ای این خودرو هم‌اکنون 21/5میلیون تومان درنظر گرفته شده است اما چرا قیمت تندر90 به‌رغم افزایش تولید در یک‌ سال اخیر با چنین افزایش شدیدی روبه‌رو شده است؟! در این زمینه مسائل مختلفی مانند افزایش قیمت ارز، جو روانی ایجاد شده در بازار و مدیریت بازار توسط دلالان مطرح می‌شود. از سوی دیگر تندر90 و پژو 206 میزان داخلی‌سازی‌ تقریبا نزدیکی دارند چرا که تندر90 حدود 61درصد و پژو 206 نیز بیش از 65درصد داخلی‌سازی‌ شده است؛ یعنی در حدود 40درصد این خودروها وارداتی هستند پس هزینه افزایش قیمت ارز بر هزینه تولید این خودروها سنگینی می‌کند.

معمای هزینه تمام‌شده و قیمت

براساس اطلاعات به‌دست آمده هزینه تولید تندر در ایران بین 60تا 80درصد افزایش یافته است اما چگونه وقتی 40درصد خودرویی وارداتی است گرانی نرخ ارز می‌تواند چنین قیمتش را افزایش دهد؟ گذشته از گران تمام شدن قطعات وارداتی، قیمت محصولات شرکت‌های داخلی تولید‌کننده مواداولیه نیز افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای که فولاد مورد نیاز بدنه تندر90 که از کارخانه فولاد مبارکه تأمین می‌شود با افزایش دو برابری قیمت مواجه شده و قیمت پلاستیک نیز سه برابر شده است.

طی ماه‌های اخیر قیمت آلومینیوم از سه‌هزار به 9هزارتومان، مس از هشت‌هزارو500 به 28هزار و 500، انواع ورق‌ها از 700 به هزارو700، فولادهای آلیاژی از 900 به دوهزارو100و ‌مواد پلیمری از دوهزار به شش‌هزارو500تومان رسیده است. همچنین افزایش شدید قیمت ارز و عدم‌پشتیبانی بانک مرکزی از تولیدات داخل منجر به افزایش بسیار زیاد قیمت تمام‌شده محصول نهایی شده است. اما به‌رغم این افزایش قیمت مواداولیه داخلی و خارجی و افزایش قیمت قطعات وارداتی به‌دلیل افزایش نرخ ارز آیا باز افزایش قیمت خودرو آنگونه که در بازار اتفاق افتاده منطقی است؟. قیمت تندر90 در بالاترین مدل در بازار آزاد حدود 29میلیون تومان است. این در حالی است که قیمت تندر90 در بازار‌های جهانی حدود هفت‌هزار یورو است. البته قطعا قیمت تمام‌شده برای کارخانه در اروپا کمتر از این عدد است و این تنها قیمت بازار با اضافه شدن عواملی مانند سود شرکت و مالیات است. اما باز فرض را روی همین عدد می‌گیریم. اگر به یک سال قبل و پیش از گران شدن ارز بازگردیم قیمت واقعی این خودرو(با درنظر گرفتن همان نرخ هفت‌هزار یورو اروپا) در حدود 11میلیون تومان خواهد بود. با توجه به اینکه تولید تندر90 مدل E0 با قیمتی نزدیک به 10میلیون تومان در نزدیکی همین بازه زمانی به‌دلیل زیان ده بودن قطع شد، به‌نظر این عدد نزدیک به واقعیت است. البته قطعا قیمت تمام‌شده خودرو به‌دلیل داخلی‌سازی‌ و عوامل دیگر در یک سال قبل کمتر از این عدد خواهد بود. اما فرض بگیریم تولید این خودرو 11میلیون تومان تمام می‌شود حال اگر حتی افزایش نرخ 80درصدی هزینه ساخت این خودرو را در ایران درنظر بگیریم، قیمت تمام‌شده این خودرو چیزی در حدود 20میلیون تومان می‌شود که باید به این عدد سود معقولی نیز اضافه شود که با این شرایط بازهم قیمت تندر90 حدود 30میلیون تومان نخواهد شد. این فرمول برای محاسبه قیمت تمام‌شده پژو 206هم قابل اجراست.

وقتی داخلی‌سازی مانع گرانی نیست

گذشته از تندر و پژو 206 خودروهایی با عمق داخلی بالای 95درصد در کشور نیز وجود دارند که پراید،سمند و پژو 405 از جمله این خودروها محسوب می‌شوند اما قیمت این خودروها هم به‌شدت افزایش یافته است. به‌عنوان نمونه قیمت پراید132 طی یک سال در حالی از 9 به بیش از 13میلیون تومان رسیده که قیمت کارخانه‌ای این محصول 12/5میلیون تومان درنظر گرفته شده است. اما چگونه پراید 95درصد تولید داخلی چنین افزایش قیمتی داشته است. طبق اظهارات رئیس سازمان گسترش و نوسازی وقت، هنگامی که پراید حدود هشت میلیون تومان قیمت داشت، قیمت تمام‌شده این خودرو در حدود 4/5میلیون تومان بود. حال اگر یک میلیون تومان به هر دو عدد اضافه کنیم قیمت تمام‌شده پراید 132 که 9میلیون تومان در سال1390 فروخته می‌شد در حدود 5/5میلیون تومان می‌شود. حتی اگر بدترین فرض یعنی افزایش هزینه 80درصدی هزینه تولید تندر90 را برای پراید نیز درنظر بگیریم قیمت تمام‌شده این خودرو حدود 10میلیون تومان می‌شود.

راهکار نهایی کاهش قیمت خودرو

برخی کارشناسان بازار معتقدند اگر آزاد‌سازی‌ قیمت‌ها و سپردن آنها به کارخانه‌ها اتفاق بیفتد شاید کمی حاشیه دلالی بازار کاهش یافته و سبب شود قیمت کارخانه و بازار بیشتر به هم نزدیک شود. اما برخی معتقدند درصورت آزاد‌سازی‌ قیمت‌ها، افزایش قیمت کارخانه‌ای سبب افزایش قیمت‌های کنونی بازار به‌دلیل مسائل روانی بیش از زمان حال خواهد شد. واقعیت آن است که اکنون صنایع خودروسازی کشور به‌شدت با کمبود منابع ارزی مواجه و اغلب ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تأمین می‌کنند. اگر قیمت تمام‌شده خودرو را مطابق ارز بازار آزاد حساب کنیم، تندر90 که حدود هفت‌هزار یورو قیمت دارد با نرخ کنونی ارز در بازار آزاد باید حدود 29میلیون تومان قیمت داشته باشد. که البته به‌دلیل داخلی‌سازی‌ تا‌کنون کارخانه‌های داخلی توانسته‌اند این خودرو را با قیمتی پایین‌تر تولید و روانه بازار کنند. در شرایط فعلی تنها راه ممکن صادرات برای تهیه ارز و افزایش عمق داخلی‌سازی‌ برای کاهش وابستگی به ارز است.

البته راهکار صادرات مانند تیغ دودم است چرا که درحالی‌که بازار داخلی نیازمند خودرو است تولید برای صادرات سبب کاهش عرضه خودرو در بازار داخلی و افزایش قیمت خواهد شد. افزایش داخلی‌سازی‌ نیز به‌دلیل آنکه قیمت مواد داخلی مانند فولاد و پلاستیک داخلی دو تا سه برابر شده، ممکن است مانند گذشته برای کاهش قیمت تمام‌شده خودرو چاره‌ساز نباشد. با تمام موارد گفته شده به‌نظر می‌رسد تا تولید خودرو افزایش نیابد نمی‌توان بازار خودرو را به درستی کنترل کرد البته پیش‌بینی می‌شود در سال‌جاری کمتر از یک میلیون دستگاه خودرو تولید شود که این عدد در سال گذشته در حدود 1/5میلیون دستگاه بوده است.

قیمت برخی انواع خودروها در شرکت های خودروسازی و حاشیه بازار (تومان)