آنچه بیش از هر چیز بر کشتی در سرتاسر ایران حکمفرما بوده نه صرفا" جنبه بدنی و ورزشی آن بلکه بیشتر از آن به جهت روح جوانمردی و سلحشوری و انگیزه‌ای برای آمادگی بدنی در مقابل حوادث گوناگون از جمله جنگ‌های تن به تن و دفاع از کیان و مملکت و ایستادگی در مقابل زورمندان بوده است.
کشتی‌های محلی ایران به نام‌های گوناگون مشهور بوده و هر کدام برای خود لطف و منزلتی ویژه دارند و مشهورترین آنها عبارتند از:
کشتى کُردى
- قدیمى‌ترین کشتى در ایران که هنوز هم کاملاً معمول و متداول است و روز به روز بر اهمیت آن اضافه مى‌گردد و جنبه‌هاى فنى آن خیره کننده است کشتى کُردى است که بیش از هرجا در خراسان، گرگان و کرمان متداول است و با جوخه (لباس رسمى کشتى کُردی) انجام مى‌گیرد و آستین‌ها را از نو بالا زده و شال کمر بسته به‌خصوص در گردش عید، جوانان در میدانى که آراسته با دهل و سرنا و رقص‌هاى محلى است به کشتى مى‌پردازند. این کشتى بیننده را بى‌اختیار به یاد کشتى‌گیرى سرداران نامى ایران مى‌اندازد در این کشتى باید دو مرتبه حریف را مغلوب کرد چنانچه یک به یک مساوى شدند براى مرتبه سوم کشتى مى‌گیرند، کدخداها و پیش‌کسوت‌ها میدان را اداره مى‌کنند، هر خان سه چهار پهلوان دارد. افت (زمین خوردن) در این کشتى زمین آمدن به هر صورت مى‌باشد، هر ده و قلعه پهلوانى دارد، در این صفحات دسته دسته دخترها و زن‌ها با دایره و خواندن سرودهاى محلى حرکت هنگام جوانان ده و قلعه که از دنبال آنان مى‌آیند منتظر هستند که اگر مردى حاضر به کشتى بشود پیش آمده کشتى بگیرند. محل کشتى روى زمین است و حد و حدودى ندارد، ازبکستان و ترکمنستان که یک روز جزء خاک و قلمرو ایران بوده است در آنجا هم این کشتى متداول مى‌باشد. مهم‌تر آنکه اکنون در آسیاى میانه این کشتى را کشتى ملى و باستانى خود نام مى‌برند و در این رشته مسابقاتى انجام مى‌دهند و اغلب کشتى‌گیران آسیاى میانه که داراى عنوان جهانى هستند از این کشتى اطلاعات مفیدى دارند.
کشتی ترکمنی
- این نوع کشتی در ترکمن صحرا و قسمتى از خراسان و بلوچستان متداول است. در این کشتى شرکت کننده فقط حق گرفتن کمر را دارد و دو طرف کمر را مى‌گیرند و یکدیگر را مى‌تابانند و از هرگونه زدن فن یا پا انداختن در پاى حریف خوددارى مى‌کنند این کشتى بسیار زور لازم دارد.
کشتتى گیلکى
- کشتتى گیلکى یا مازندارنى است که در نقاط شمال ایران متداول است این کشتى را ابتدا از دور شروع کرده و با ترتیب خاصى نزدیک مى‌شوند و پس از قاطى شدن کشتى را با برنامه معمول انجام مى‌دهند و حق ضربه زدن با دست را هم ندارند این کشتى بسیار جالب است و کشتى‌گیران آن چابک، قوی، موقع‌شناس و مطیع مقررات هستند.
- رسم این کشتى آن است که براى گرفتن آن کشتى‌گیر شلوار خود را بالا مى‌زند. شالى هم براى جاى دست حریف به کمر خود مى‌بندد و تقریباً به شکل کشتى باستانى کشتى مى‌گیرند و از فنون باستانى هم استفاده مى‌کنند این کشتى در سرتاسر ایلات مغرب و جنوب ایران و مرکز مرسوم است.
کشتی باستانی
- این کشتى از انواع دیگر مهم‌تر مى‌باشد و در ورزش‌خانه‌ها و میدان‌هاى رسمى انجام گرفته کشتى باستانى اهمیت به‌سزائى دارد و پهلوانان پایتخت در این رشته کشتى است که انتخاب مى‌شوند و از مزایاى آن بهره‌مند مى‌گردند و مورد تشویق قرار مى‌گیرند، کشتى پهلوانى نیز همین کشتى باستانى است.
- کشتی پهلوانی، این کشتی در زورخانه‌ها متداول است.
- کشتی آشیرما، این کشتی در اغلب مناطق آذربایجان رواج دارد.
- کشتی گرش، در مناطق ترکمن نشین.
- کشتی لوچو، در روستاهای مازندران.
- کشتی باچوخه، این کشتی در بعضی از مناطق خراسان اجرا می شود.
- کشتی زوران پاتوله، کشتی سنتی و محلی کردستان .
کشتی پهلوانی از انواع کشتی است که در آن هر یک از دو نفر تلاش می کنند با زور و فن پشت دیگری را به زمین برساند و یا با اجرای فن مناسب خاص این کشتی امتیاز لازم را کسب کتد .
هدف اصلی ورزشکاران در زورخانه این است که با پرداختن به انواع حرکات و عملیات ورزشی رفته رفته جسم و روح خود را قوی کنند و خود را به مقام پهلوانی که از دو جنبه جسمی و بدنی و روحی و معنوی حائز اهمیت است برسانند.
برخی از کشتی‌های پهلوانی:
- کشتی دوستانه: این نوع کشتی بیشتر به خاطر تمرین و مرور فن صورت می گیرد و با اجازه میداندار یا پیشکسوت ترین فرد حاضر اجرا می شود.
- کشتی خصمانه: به تقاضای قبلی یکی از دو حریف و موافقت پیشکسوت یا پهلوان انجام می گیرد تا معلوم شود چه کسی برتر و زورمندتر است.
- کشتی دوره ای: در زورخانه های قدیم چنین رسم بود که پس از خاتمه ورزش و مراسم دعا، کسی که به قدرت خود اطمینان کافی داشت، دست خود را به طرف یکایک حاضران دراز می کرد تا هر کس که مایل است به وسط گود بیاید و با او کشتی بگیرد. کشتی گرفتن با چند حریف کاری بسیار مشکل است و از عهده هر کس برنمی آید.
- کشتی پهلوانی: این نوع کشتی معمولا" بین برترین کشتی گیران هر شهر یا بین شهرهای دیگر برگزار می شود و طی تشریفاتی در حضور پیشکسوتان ورزش محل، قدم به میدان می گذارند.
- کشتی میدانی: کشتی میدانی که اکنون به کشتی پهلوانی معروف شده در خارج از گود زورخانه انجام می گرفت که برای تعیین پهلوان کشور برگزار می شد.
در قدیم پهلوانان نامی از سراسر ایران به پایتخت می آمدند تا در یکی از روزهای عید، در حضور بزرگان مملکت و پهلوانان پیشکسوت به میدان بروند و پس از کشتی گرفتن با یکدیگر، معلوم کنند که کدام یک از آنها زورمندتر از دیگران است و به عنوان پهلوان کشور لقب گیرد.
نشان مخصوص پهلوان کشور بازوبند پهلوانی است که به او داده می شود و چنانکه پهلوانی بتواند سه سال متوالی پهلوان کشور انتخاب شود، در این صورت بازوبند برای همیشه به ایشان واگذار می گردد و برای مسابقات بعدی بازوبند جدیدی تهیه می کنند.
پهلوانان صاحب بازوبند در 100 سال گذشته:
- پهلوان عسگر یزدی
- پهلوان ابراهیم یزدی (معروف به یزدی بزرگ)
- پهلوان اکبر خراسانی
- پهلوان محمد عبدل (معروف به یزدی کوچک)
- پهلوان ابوالقاسم قمی
- پهلوان حاج محمد صادق بلور فروش
- پهلوان حاج سید حسن رزاز
- پهلوان مصطفی طوسی
- پهلوان احمد وفادار
- پهلوان عباس زندی
- پهلوان غلامرضا تختی (جهان پهلوان)
- شورورزی
- حریر فروش
- مهدیزاده
- فیلابی
- انصاری
- محبی
- توپچی
- سوخته سرای
- سلیمانی
- ایوب بنی نصرت
